Қарақурум бүркүти: низамидин һүсәйинниң һаяти (26)

Йигирмә алтинчи қисим: лугочяв түрмисидики йиллар

Шундақ қилип, 1965-йили 2-айда низамидин һүсәйин бейҗиңдики шинҗаң иш беҗириш башқармисида чөчүридәк 5 балиси вә еғираяғ аяли билән бирликтә тутқун қилинип, лугочяв түрмисигә қамилиду. Низамидин әпәнди 1960-йилларда бейҗиңдики бу мәшһур түрмигә аилиси билән бирликтә қамалған бирдин-бир уйғур мәһбус иди.

Низамидин һүсәйин лугучяв түрмисигә елип берилғандин кейин, аилисидики бала-чақилири билән бирликтә түрмә һойлисидики алаһидә бир камерға орунлаштурулиду. Шу арилиқта униң ай-күни йеқинлишип қалған еғираяғ аяли һөрнисахан лугочяв түрмә дохтурханисида алтинчи балисини туғиду.

Һазир германийәдә панаһлиниватқан, 1990-йилларниң оттурилирида мәрһум низамидин һүсәйин әпәндимниң қешида болған шагиртлиридин изчи һәбибулла халиқ әйни вақитта низамидин әпәндидин лугочяв түрмисидики кәчмишлирини көп қетим аңлиғанлиқини баян қилиду. Униң билдүрүшичә, низамидин әпәндиниң қизи ризвангүл әнә шу лугочяв түрмисидә туғулған икән.

Низамидин һүсәйин әпәндиму өзиниң әслимисидә алтинчи балиси ризвангүлниң бейҗиңдики лугочяв түрмисидә туғулғанлиқини, әйни вақитта түрмә хатириси үчүн бовақни бир мәзгилгичә “һәпсәгүл” дәп атиғанлиқини баян қилиду.

Һөрнисаханниң кейинчә оғли җүрәт низамидинға әсләп беришичә, әйни вақитта униң туғути йеқинлашқанда түрмә даирилири уни лугочяв түрмә дохтурханисиға елип бариду. Толғақ азабида қийниливатқан һөрнисахан кечидә деризидин көрүнүп турған айға қарап, “бу ай ашу йирақтики вәтинимниң асминидиму көрүнүп турғанду-һә, уни ата-анамму көрүватқанмиду?” дәп ойлайду.

Низамидин әпәнди лугочяв түрмисидә бала-чақилири билән шу ятқанчә 1966-йилиниң апрел айлириға қәдәр ятиду.

Лугочяв түрмиси бейҗиңдики даңлиқ түрмиләрниң бири болуп, әйни йиллири хитай коммунистлири һакимийәт бешиға кәлгәндә хитай чоң қуруқлуқидин кетәлмәй қалған японлуқ, корийәлик, вейтнамлиқ, һиндистанлиқ вә бир қисим әрәбләрдин болуп, миңдин артуқ чәтәллик мәһбусму бу түрмигә қамалған икән.

Низамидин әпәнди “мәдәнийәт инқилаби” ниң һарписида, йәни 1966-йили 4-айда бала-чақилири билән лугочяв түрмисидин чиқирилип, 6 сақчиниң һимайисидә пойиз билән үрүмчигә ялап елип берилиду вә уйғур аптоном районлуқ җ. Х. Назаритигә өткүзүп берилиду.

Бүгүн америкада яшаватқан җүрәт низамидин өзиниң 2 яш вақтида ата-аниси билән биллә лугочяв түрмисидә ятқанлиқини, йиллар өтүп аниси һөрнисаханниң лугочяв түрмисидики нурғун һекайиләрни өзигә сөзләп бәргәнликини тилға алиду.

Долқун әйса 1980-йилларниң ахирлиридин тартип таки вәтәндин айрилғучә болған җәрянда мәрһум низамидин һүсәйинниң чоңқур тәсиригә учриған кишиләрниң биридур. У низамидин әпәндиниң һаятиниң һәр қазанда қайнап баққан, түрмидиму, қоюп берилгән йиллардиму өзиниң күрәш ирадисидин қәтий қайтмиған, җәмийәтниң һәр қатлимидики түрлүк-түмән инсанлар билән арилишип өткән һәм аддий һәм улуғвар бир һаят икәнликини алаһидә тәкитләйду.

Нөвәттә австралийәдә яшаватқан бәхтияр бөрә әпәндиму өзиниң 1985-йилидин 1988-йилиғичә “шинҗаң гезити” хизмәт қилған 3 йиллиқ һаятида низамидин һүсәйинни устаз тутуп өгәнгәнликини, өзиниң милләт, вәтән вә тупрақ һәққидики миллий идеологийәси һәмдә муқәддәс бурч туйғусини низамидин әпәндидин алғанлиқини тәкитләп өтиду.

(Давами бар)