Һамилә еливатқан қисас

Хотәндики бир деһқанниң өйи. 2017-Йили, қиш.

2014-Йилниң оттурилирида людаван қамақханисида тунҗи болуп бир уйғур камер башлиқини көрүп һәйран қалған идим. 1-7 Камериға йөткәлгән күнүм егиз бойлуқ аблизкам мени яғач супиға орунлаштуруп қойди. Адәттә һәр қетим камер алмашсам “мәһбуслуқ мәшиқи” ни қайта баштин кәчүрәттим. Қамақ һаятимда көргән бундақ өзгичә “йеңи мәһбус” луқ муамилиси вә тунҗи илтипат мени муздәк семунт йәрдә пейим тартишип қелиштин, халаниң қешида сүйдүк чачрап йетиштин сақлап қалди.

Адәттә һәр қандақ камерға тунҗи киргән мәһбус 15 күнгичә һаҗәтхана очиқиниң йенида йетишқа вә тамақ йейишкә мәҗбур иди. Мән болсам у күни кәчтә тахта кариваттин орун алдим. Алаһидә буйрутулған кадирлар тамиқини униң билән “елиң, беқиң” дейишип биллә йәп олтуруп өзүмниң ләнәтлик камерда икәнликимни бир пәс болсиму унтуған идим.

Аблизкам корладин болуп парихорлуқ билән әйибләнгән икән. Параңлишип қарисам, униң четилғини корлани зилзилигә салған парихорлуқ делоси икән. Бу ишқа четилип моллақ атқан муавин шәһәр башлиқи биләнму биллә ятқан икәнмән. 2-5 Камерда ятқан чағлиримда адәттә зуван сүрмәйдиған, гундипайлар тохтимай тамака, тамақ вә мевә-чевә сунуп туридиған җаң фамилилик камер башлиқи әсли корланиң муавин шәһәр башлиқи икән. Униң тунҗи киргән күни күндә бир қетим берилидиған қайнақ сода, қайнақсу усулидиған челәктә һәммәйләнни қаритип қоюп ююнивалғанлиқи пәқәт есимдин чиқмайду. Һәр қанчә етибарлиқ муамилә қилинип гундипай ююнувал, дегән тәқдирдиму униң 18 адәм бир күн ичидиған чайни тәңшәп ююнуши нәпритимни қозғиған иди.

Аблизкам башлиқ болған камерда көзлирим мәйнәтлик, пәскәшликни азрақ көрүп сәл раһәтләнди. Бурун ятқан камерларда йеңи мәһбуслар анидин туғма қилинип ахтурулатти. Кона мәһбуслар йеңилириға артилип һайваний қилиқлар билән бозәк қилишатти. Бир бирини паһишиләргә хас сөзләр билән азарлайтти, чоңи кичикигә кусар юйғузатти. Аблизкам болса бундақ ишларға өч иди. Шундақрақ шәпини көрсә “дил азар, худа бизар” дәп йол қоймайтти. Қизиқ йери, мениң өлчәмлик хитайчә билән тосушлиримни “чүшәнмигән” хитай мәһбуслар аблизкамниң уйғурчә варқирашлирини чүшинип шүк болатти.

Аблизкам билән бәзидә корладики достлар һәққидә параңлишип қалаттуқ. У бир ағинәмниң “абдувәлигә нәччә милйон кәтсә мана мән бар, қени қайсиңлар йол қилалайсиләр?” дегинини аңлиған икән.

Бир қетим униң “укам, тухум алсам каридорда тамақ тошуған уйғур балилар бәзән бир иккини артуқ бериветиду, йесәм кишиниң һәққини йегән боламдим-я!” дегинигә һәйран қалған идим. Бичарә, компартийәгә кадир болуп шунчә ишлигән, парихорлуқ билән қамалған билән уйғурниң қениға сиңгән “кишиниң һәққини йемәслик, башқиларниң дилиға азар бәрмәслик, аҗизни бозәк қилмаслиқ” дегән мирас чүшәнчиләргә аңсиз садиқ иди. Ичимдә башланғучниму пүткүзмигән аблизкамни корланиң муавин шәһәр башлиқи болған җаңға селиштуруп қалаттим. Җаң камерға пәнҗиридин сунулған назунемәтләрни һелила чатриқини қашлиған қоли билән йәйтти, сәһәрдә башқиларни тәрәт қилиштин тосуп өзи һәммә тәрипи дүмләнгән камерни чиқиринди пуриқиға толдуруветәтти.

Бир күни аблизкам, - укам, уйғурларда йүз милйон нәқ пули бар адәмни тонумсиз? - дәп сорап қалди. Мән ундақ пули бар бир қанчә адәмни тонусамму үндимәй, соалини өзигә қайтуруп бәрдим: - мениң бар иди. Мән 80-йиллардин башлап сода қилдим, кәнттин өсүп йезиға рәһбәрму болдум, йүз милйон сомдин артуқ нәқ пулум бар иди, бағлам бағлам қипқизил қәғәз. Мана һәммиси һөкүмәтниң болди. Бир өмүр ишләп, соғуқта тоңлап, томузда тәрләп пул тепип бай болдуқ дәптимиз, җаһан бизниңкидәк һөркирәптимиз. Ахири компартийәни бай қиптуқ. Маву бизгә гөлийидиған гундипайдәкләргә чағанда бир қәғәз ташлап бәрсәк, алдимизда итниң қилиқини қилатти, мана әмди һәптидә бир ятақ тәкшүримиз дәп адәмни ялиңачлап нәччә доңғайтип, нәччә сәкритип итниң күнини көрситиватиду, - дәп көзигә лиққидә яш алди.

Аблизкам өзини сәккиз айлиқ вақтида ана қарнидин окул билән чүшүрүветилгән бир һамиләниң қисасини тартиватимән дәп қарайтти. Униң дейишичә, камерниң ақ тамлириға қарисила ақ халатлиқ сестраниң қолидики өлүк бовақ көзигә көрүнидикән, ухлиса сайниң тешидәк йетип кәткән бовақларни көмүп чүшәйдикән. У корлаға тәвә қара юлғун йезисида ишләватқанда бир аял пиландин сирт һамилини йәңгип келиш үчүн турпанға қечип кәткән икән. Аблизкам пиланлиқ туғутқа мәсул кишини башлап берип һамилидар аялға окул салғузувәткән икән. У шу гәпләрни дәватқанда йәттә йерим айлиқ болуп туғулған, тәстәрәк әй болған болсиму һазир бир дохтурханида ишләватқан җийән қизим көз алдимға келивелип алдимдики һамилә қатилиниң йүзигә түкүргүм кәлгән иди. Сәккиз айлиқ һамилә дегән тирик бир җан, ана төт көз билән күтүватқан бир сөйгү қуяши, аллаһ яратқан бир мөҗизә иди. Шундақ, у һамилә өлүп кәтти, бу һоқуқдар, бай адәм әйни чағда у һамилиниң окул билән өлгинини писәнтигә алмиған болуши мумкин, мана әмди шу аҗиз һамилиниң роһи бу күчлүк адәмни кечилири уйқусиз қоюп, қара бастуруп, ләвлиригә тола қорққақ чиқирип, қисас алмақта иди.

***Мәзкур мақалидә оттуриға қоюлған пикирләр апторниң шәхсий қарашлири. Радийомизниң мәйданиға вәкиллик қилалмайду.