Nam Nguyên, phóng viên đài RFA
Năm ngoái Việt Nam đạt kim ngạch xuất khẩu 26 tỷ 500 triệu đô la, nhưng trong một số ngành mũi nhọn thực chất lợi nhuận rất nhỏ, và hàng hoá xuất khẩu vẫn ở trong tình trạng gia công cho nước ngoài.
Ít khi nào, các nhà lãnh đạo Việt Nam lại chịu nhìn nhận sự thật như hiện nay. Mặc dù kim ngạch xuất khẩu năm 2004 đạt 26 tỷ rưỡi đô la, tăng 31,4% so với năm 2003, nhưng phó thủ tướng Vũ Khoan cho rằng chẳng phải là thành tích ấn tượng gì.
Không đạt nhiều hiệu quả
Tuyên bố tại Hội Nghị Thương Mại Toàn Quốc tổ chức tại Hà Nội trong hai ngày 28/2 và 1/3, ông Vũ Khoan xác nhận là nền xuất khẩu của Việt Nam trên thực tế không đạt được nhiều giá trị hiệu quả.
Phát biểu của ông Vũ Khoan được nhiều cơ quan truyền thông đăng tải, theo đó cho tới nay Việt Nam vẫn chưa hình thành được hệ thống các ngành công nghiệp phục vụ sản xuất hàng xuất khẩu.
Dệt may và gia dày phụ thuộc nguyên phụ liệu nhập khẩu gần hết trị giá xuất khẩu. Sự lệ thuộc nguyên phụ liệu nước ngoài không những làm cho tiền lãi thực sự không bao nhiêu, mà còn khiến sản phẩm dệt may Việt Nam khó cạnh tranh.
Lệ thuộc nguyên phụ liệu
Các doanh nghiệp dệt may Việt Nam hoàn toàn lệ thuộc nguyên phụ liệu nhập khẩu, nên thực hiện đơn hàng bị chậm, khó lòng cạnh tranh với các nước khác mà công nghiệp dệt may của họ chủ động nguồn hàng nguyên phụ liệu.
Như phát biểu của ông Lê Quốc Ân , chủ tịch Hiệp Hội Dệt May Việt Nam ở Hà Nội: "Các doanh nghiệp dệt may Việt Nam hoàn toàn lệ thuộc nguyên phụ liệu nhập khẩu, nên thực hiện đơn hàng bị chậm, khó lòng cạnh tranh với các nước khác mà công nghiệp dệt may của họ chủ động nguồn hàng nguyên phụ liệu."
Theo Việt Nam Express, giá trị nhập khẩu nguyên phụ liệu cho 2 nhóm sản phẩm dệt may, da giày chiếm tỷ lệ tới gần 70% kim ngạch xuất khẩu. Nói cho dễ hiểu để xuất khẩu 5 tỷ đô la hàng dệt may và da giày, thì các doanh nghiệp Việt Nam phải nhập khẩu 3 tỷ rưỡi đô la nguyên phụ liệu.
Đối với dệt may thì đó là vải, chỉ, nút, giây kéo, nhãn mác và nhiều thứ linh tinh khác. Có những con số được nêu ra khiến nhiều người giật mình, nhưng với các doanh nghiệp xuất khẩu thì đây là một thực tế lọai chuyện thường ngày. Chẳng hạn như ngành da giày cho biết cứ 5 đô la xuất khẩu thì doanh nghiệp Việt Nam chỉ thực lãi vài chục cent.
Đối với sản phẩm gỗ xuất khẩu, một ngành hàng đang lên cũng vậy, mục tiêu ngấp nghé 1 tỷ đô la không là chuyện khó, nhưng nguyên liệu chủ yếu phải nhập khẩu tới 50%.
Sản phẩm công nghệ thông tin
Mặc dù được đề ra từ nhiều năm qua nhưng Việt Nam vẫn chưa thành công trong việc chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu. Chẳng hạn như sản phẩm công nghệ thông tin, nếu xuất khẩu được sẽ thu được tối đa lợi nhuận, vì phụ thuộc rất ít nguyên vật liệu nhập cảng.
Những loại nguyên vật liệu giúp cho việc sản xuất phần mềm ít tốn kém vì có thể sử dụng nhiều lần.
Một nữ chuyên gia ở thành phố HCM nhận định: "Sản phẩm phần mềm chẳng hạn, trị giá xuất khẩu… chính là chất xám của chuyên viên. Những loại nguyên vật liệu giúp cho việc sản xuất phần mềm ít tốn kém vì có thể sử dụng nhiều lần.
Nhưng điều quan trọng là phải có chiến lược đầu tư cho đội ngũ chuyên viên, để họ xứng tầm khu vực…Như vậy mới mong xuất khẩu được nhiều sản phẩm công nghệ thông tin.”
Rất dễ bị tổn thương
Một trong các vấn đề trọng yếu được Hội Nghị Thương Mại Hà Nội mổ xẻ, đó là sự kiện nền xuất khẩu của Việt nam rất dễ bị tổn thương. Theo Vietnam Net trong số 26 tỷ rưỡi đô la tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2004, 6 mặt hàng dầu thô, dệt may, giày dép, thủy sản, điện tử, linh kiện máy tính và sản phẩm gỗ đã chiếm tới 66%.
Tờ báo trích lời thứ trưởng thương mại Phan Thế Ruệ nhìn nhận rằng, việc phụ thuộc vào một số ít nhóm hàng hoá như trên làm cho nền xuất khẩu của Việt Nam dễ bị tổn thương khi thị trường thế giới có biến động, dễ dẫn tới nguy cơ bị áp dụng các biện pháp chống bán phá giá. Ông Ruệ còn cho biết là tỷ lệ sản phẩm chế tạo và chế biến còn rất nhỏ, giá trị các loại nông sản và khoáng sản thô hiện chiếm tỷ trọng 34% tổng kim ngạch xuất khẩu.
Hội nghị Thương Mại Toàn Quốc được tổ chức trong hai ngày 28/2 và 1/3 ở Hà Nội là một phần các nỗ lực của chính phủ Việt Nam, để chuẩn bị cho các doanh nghiệp Việt nam thích ứng với cơ chế thị trường đầy đủ, trước tương lai sắp tới một khi Việt Nam tham gia Tổ Chức Mậu Dịch thế Giới WTO.