Chuyện dài vụ án PMU 18 và nạn tham nhũng tại Việt Nam

Nam Nguyên, phóng viên đài RFA

Câu chuyện PMU 18, Tổng Giám Đốc Bùi Tiến Dũng cá độ bóng đá nhiều triệu đô la, như làm vỡ cái nhọt tham nhũng mưng mủ lâu ngày trong hệ thống chính quyền Việt Nam. Hôm nay chúng tôi điểm lại một vài khía cạnh vụ án PMU 18 qua bài viết trên các báo điện tử trong nước.

• Bấm vào đây để nghe tiết mục này
• Download story audio

Quí thính giả trong nước cũng như quí vị ở hải ngoại có lẽ đã quá quen thuộc với cái tên viết tắt từ tiếng Anh PMU 18, tức là ban quản lý các dự án 18 thuộc Bộ Giao Thông Vận Tải. Theo các báo đây là một trong các siêu ban của Bộ, quản lý hàng trăm triệu đô la , và trải qua thời gian lâu dài, tổng số vốn qua tay siêu ban này chưa ai làm con tính cộng.

Câu chuyện của TGĐ Bùi Tiến Dũng cùng các cộng sự của ông ở PMU 18 hay các doanh nghiệp sân sau của ông, có thể chỉ là phần nổi của tảng băng chìm trong các ban bệ chính quyền.

Chuyên gia kinh tế nổi tiếng của Việt Nam, tiến sĩ Lê Đăng Doanh khi trả lời báo Người Lao Động ngày 15/3 nhận định rằng, vụ việc cho thấy quản lý Nhà nước và quản lý kinh tế của PMU 18 có những nghi vấn rất lớn và những lỗ hổng cần được nghiên cứu một cách nghiêm túc. Ông Lê Đăng Doanh đặt câu hỏi là tại sao PMU 18 lại được giao nhiều dự án đến như vậy.

Ông cũng hỏi là việc giao dự án có thông qua một qui trình công khai minh bạch và có được lý giải rõ ràng, thuyết phục về năng lực quản lý hay không? Vẫn theo tiến sĩ Lê Đăng Doanh, rõ ràng là có những lỗ hổng không lý giải được.

Tài sản bất minh

Bây giờ người ta nói đây là một ông chủ hàng tỷ đô, nhưng lại là một ông chủ không có trách nhiệm. Tất nhiên chuyện tiêu xài lăng nhăng phung phí là điều rất dễ xảy ra. Người đã nói thế này, trong những cơ chế như thế người tốt cách mấy lọt vào cơ chế đó cũng có thể hỏng, vì anh ta được hưởng nhiều quyền quá mà phần trách nhiệm ít quá, đương nhiên phải hư hỏng.

Tư cách pháp nhân, vị trí pháp lý quyền hạn, trách nhiệm nghĩa vụ của PMU 18 thì cho đến nay chưa được rõ lắm. PMU 18 là đơn vị quản lý dự án thì không phải một doanh nghiệp, cũng không phải một đơn vị hành chính sự nghiệp. Vậy tư cách pháp nhân của PMU 18 là gì, trách nhiệm tài chính ra sao. Tờ Người Lao Động Điện Tử đóng khung những nhận định vừa nói.

Cùng về những câu hỏi như thế, chúng tôi ghi nhận ý kiến của luật sư Trần Vũ Hải văn phòng ở Hà Nội: “Bây giờ người ta nói đây là một ông chủ hàng tỷ đô, nhưng lại là một ông chủ không có trách nhiệm. Tất nhiên chuyện tiêu xài lăng nhăng phung phí là điều rất dễ xảy ra.

Người đã nói thế này, trong những cơ chế như thế người tốt cách mấy lọt vào cơ chế đó cũng có thể hỏng, vì anh ta được hưởng nhiều quyền quá mà phần trách nhiệm ít quá, đương nhiên phải hư hỏng. Chúng tôi cho rằng cái lỗi thất thoát như thế đúng là do cơ chế trong việc quản lý các dự án này gây ra.”

Báo Tuổi trẻ Điện Tử làm phóng sự điều tra mà theo đó đã làm lộ dần những khối tài sản của một số cán bộ PMU 18. Tất cả những lãnh đạo xưa và nay của PMU 18 đều có trang trại mênh mông, biệt thự đắt tiền. Tuổi Trẻ trích lời thượng tướng công an Lê Thế Tiệm nói rằng, thủ tướng Phan Văn Khải đã nghe báo cáo và chỉ đạo lực lượng công an kiên quyết điều tra, tập trung làm rõ nguồn gốc số tiền đánh bạc, số tiền hối lộ và các tài sản bất minh của các đối tượng phạm tội, liên quan trong vụ án.

Ông Lê Thế Tiệm thêm rằng, từ việc khám phá hành vi tiêu cực trong bóng đá đến phát hiện ổ nhóm cá độ…rồi bóc gỡ một ổ nhóm tội phạm tham nhũng tại PMU 18 là một chiến công có tính đột phá, tướng Tiệm gọi sự kiện đó là róc từ ngọn xuống gốc.

Khi Bộ Giao Thông Vận tải bị lung lay tận ngọn xuống gốc, các báo Việt Nam thi nhau phơi trần những thói hư tật xấu của những kẻ ngã ngựa, những tay chơi có máu mặt mà trước kia là những người đầy quyền sinh sát trong hệ thống siêu quyền lực.

Xuất xứ nguồn tài chánh

Tuổi trẻ Điện Tử ngày 21/3 mỉa mai rằng, PMU 18 được ưu ái giao hàng loạt dự án xây dựng cầu đường lớn, nhưng gần như dự án nào cũng đều có mùi tiêu cực, lãng phí và thất thoát hàng tỉ đồng mỗi dự án. Chẳng hạn như dự án cải tạo nâng cấp quốc lộ 18, chỉ thi công 34 km đường thất thoát 49 tỉ đồng.

Cũng dự án quốc lộ 18 ở chỗ khác, các đơn vị thi công ăn cắp gần 4 tỉ đồng do thay cát vàng bằng cát đen. Báo cũng nói về những sai phạm nghiêm trọng ở dự án cầu Hàm Rồng, dự án quốc lộ 2, và chuyện quyết toán khống ở dự án nông thôn 2. Nói chung sai phạm nối tiếp sai phạm và trên vẫn tiếp tục ưu ái giao thêm dự án cho PMU 18.

Chúng tôi rất bất bình, họ quản lý thế nào không hiểu nổi, để cho tiền dân đóng thuế, tiền ngân sách nhà nước, hay tiền đi vay nước ngoài để xây dựng cầu đường, thế mà lại để mang đi đánh bạc số tiền lớn giống như chuyện không tưởng…

Ngoài những chuyện linh tinh có chứng cớ, PMU 18 còn nổi bật một sự kiện mua gần 200 xe ô tô đắt tiền, và đem cho mượn dài hạn hơn 30 chiếc, gần như tính cách ngoại giao lấy lòng với các giới chức có thẩm quyền.

Khi vụ con bạc triệu đô ở PMU 18 nổ ra, người dân trong nước bàn tán xôn xao, phát biểu của một thanh niên TP.HCM thể hiện điều này: “Chúng tôi rất bất bình, họ quản lý thế nào không hiểu nổi, để cho tiền dân đóng thuế, tiền ngân sách nhà nước, hay tiền đi vay nước ngoài để xây dựng cầu đường, thế mà lại để mang đi đánh bạc số tiền lớn giống như chuyện không tưởng…”

Một mấu chốt quan trọng nữa về nguồn tài chánh khổng lồ khó chứng minh của ông Bùi Tiến Dũng, đó là chuyện TGĐ tay chơi này đã xuất nửa triệu đô giao cho phe cánh đi chạy án, trước khi bị bắt mấy ngày hồi cuối tháng Giêng. Khoảng 1 tỷ đồng đã được những người được giao việc đi hối lộ nạp lại cho cơ quan điều tra. Vì thế ông Bùi Tiến Dũng TGĐ PMU 18, đã bị khởi tố 3 tội danh là đánh bạc, hối lộ và cố ý làm trái gây hậu quả nghiêm trọng .

Nếu như TGĐ Bùi Tiến Dũng, cùng phe cánh của ông không tham gia cá độ thể thao quốc tế với số tiền 7 triệu đô la, và nếu như Bộ Công An và báo chí không hợp đồng tác chiến đánh động dư luận, thì có lẽ những siêu ban như PMU 18 vẫn cứ vững như bàn thạch. Tham nhũng ở Việt Nam lúc này đã là một quốc nạn, như nhận định của luật sư Trần Vũ Hải ở Hà Nội:

“Nhân dân cho rằng hiện nay tham nhũng đang ở giai đoạn kinh khủng, giai đoạn đi đâu cũng gặp, và nếu như không làm triệt để trong vài năm tới thì nhiều người sẽ mất hết niềm tin, coi như không còn cứu chữa.”

Ðình chỉ công tác

Trở lại lời tuyên bố của thượng tướng công an Lê thế Tiệm là róc từ ngọn xuống gốc. Kể từ ngày 21/3 thứ trưởng thường trực Bộ Giao Thông Vận tải Nguyễn Việt Tiến đã bị cơ quan điều tra bộ công an triệu tập hàng ngày, để trả lời những câu hỏi liên quan tới PMU 18. Ông nguyễn Việt Tiến trước khi nhậm chức thứ trưởng đã là TGĐ PMU 18, lúc ấy con bạc triệu đô Bùi Tiến Dũng là chánh văn phòng cho ông. Công an không lộ ra, nhưng các báo đều nối kết các sự kiện về vây cánh phe nhóm và sự đỡ đầu của thứ trưởng Nguyễn Việt Tiến đối với các nhân vật ở PMU 18.

Vietnam Net ngày 22/3 đưa tin, Bộ giao thông vận tải quyết định đình chỉ nhiều chức trách quan trọng mà thứ trưởng thường trực Nguyễn Việt Tiến đang nắm giữ. Chẳng hạn như không còn đảm trách cương vị thủ trưởng tại cơ quan bộ, thay thế Bộ trưởng Đào Đình Bình khi ông này đi vắng.

Nhân dân cho rằng hiện nay tham nhũng đang ở giai đoạn kinh khủng, giai đoạn đi đâu cũng gặp, và nếu như không làm triệt để trong vài năm tới thì nhiều người sẽ mất hết niềm tin, coi như không còn cứu chữa.

Hoặc như chức phó ban khen thưởng thi đua , cũng như phó ban chống tham nhũng của Bộ GTVT. Người dân TP.HCM đưa ra nhận xét về sự kiện này: “Chuyện này theo tôi chẳng khác nào đình chức cách chức không chính thức….”

Vụ án PMU 18 và con bạc triệu đô theo báo chí có thể được mở rộng theo kiểu róc từ ngọn xuống gốc như ông tướng công an tuyên bố. Ngày 23/3, Hà Nội Mới điện tử trích phát biểu của ông Vũ Quốc Hùng, uỷ viên trung ương đảng, phó chủ nhiệm uỷ ban kiểm tra trung ương theo đó, không có vùng cấm trong xử lý tiêu cực liên quan đến PMU 18.

Ông Hùng xác định rằng, để xảy ra sai phạm gây hậu quả nghiêm trọng trên nhiều mặt tại PMU 18, chẳng những tổ chức đảng, người đứng đầu PMU 18 phải chịu trách nhiệm mà cả lãnh đạo Bộ giao thông vận tải và cấp uỷ cấp trên trực tiếp của đảng bộ PMU 18 cũng phải chịu trách nhiệm.

Thưa quí thính giả như thế, cho đến nay vụ án PMU 18 có 5 nhân vật bị khởi tố, nhưng chắc rằng con số này chưa dừng lại ở đây.