១៧ មេសា ១៩៧៥ ថ្ងៃ​ដែលក្រុង​​ភ្នំពេញ​ធ្លាក់​ក្នុង​ដៃ​ខ្មែរ​ក្រហម​

ថ្ងៃ​១៧​មេសា វេលា​៣៤​ឆ្នាំ​មុន​នេះ របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​ប្រើ​អំពើ​ហិង្សា​ចូល​កាន់​កាប់​ប្រទេស​និង​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​មនុស្ស​ស្លាប់​អស់​ជិត​២​លាន​នាក់ ក្នុង​រយៈពេល​ដឹកនាំ​ប្រទេស​ជាង​៣​ឆ្នាំ។

0:00 / 0:00

នៅ​ចុង​ខែ​មីនា​កន្លង​មក​នេះ មេដឹកនាំ​ធំៗ​របប​ជ័យ​ជំនះ​១៧​មេសា ត្រូវ​សាលាក្តី​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​ចាប់​ផ្តើម​រៀបចំ​កាត់​ទោស​ដើម្បី​រក​យុត្តិធម៌​ដល់​អ្នក​ស្លាប់​ពី​អតីតកាល។

«នៅ​ថ្ងៃ​១៧​មេសា​១៩៧៥​នោះ​មក បក្ស​កុម្មុយនីស្ត​កម្ពុជា​ដឹកនាំ​បដិវត្តន៍​សង្គម​និយម​និង​ការ​កសាង​សង្គម​និយម​ត​ទៅ​ទៀត​ដោយ​ផ្តាច់​មុខ​ដាច់​ខាត​និង​គ្រប់​ផ្នែក»។ នេះ​ជា​ចម្លើយ​របស់​អតីត​មេគុក​ទួល​ស្លែង ឌុច នៅ​ចំពោះ​មុខ​អង្គ​ជំនុំ​ជម្រះ​វិសាមញ្ញ​ក្នុង​តុលាការ​កម្ពុជា គ្រា​ដែល​កំពុង​ធ្វើ​សវនាការ​កាត់​ក្តី​ពី​ករណី​ប្រព្រឹត្ត​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ដែល​បាន​ផ្តើម​កាល​ពី​៣៤​ឆ្នាំ​មុន គ្រា​ដែល​ក្រុម​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​ចូល​កាន់​កាប់​ប្រទេស​កម្ពុជា។

រំឭក​ព្រឹត្តិការណ៍​ជំនាន់​នោះ គឺ​នៅ​វេលា​ម៉ោង​៩​កន្លះ​ព្រឹក ថ្ងៃ​ទី​១៧​មេសា កង​ទាហាន​ស្លៀក​ខោ​អាវ​ខ្មៅ​បាន​ដើរ​ប្រសាច​ពាស​ពេញ​ទីក្រុង នៅ​គ្រា​ដែល​ក្រុម​ទាហាន​របប​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ​លោក លន់ នល់ បាន​លើក​ទង់​ជ័យ​ស​នៅ​គ្រប់​កន្លែង។ ក្រុម​ទាហាន​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​បញ្ជូន​គ្នា​ចូល​ត្រួតត្រា​គ្រប់​កន្លែង ហើយ​ចាប់​ពី​ថ្ងៃ​ទី​១៧ មេសា​នោះ​មក របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​បាន​បង្កើត​ឡើង។

ឌុច បាន​ថ្លែង​ថា ចាប់​តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ទី​១៧ មេសា ឆ្នាំ​១៩៧៥ នោះ​មក មេ​ដឹកនាំ​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​បាន​ចាប់​អនុវត្ត​ផែនការ​ដែល​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​មនុស្ស​ស្លាប់​ពិត​ប្រាកដ​នោះ​មែន។

ឌុច បាន​បន្ទោស​ទៅ​លើ​ការ​ដឹកនាំ​របស់​ប៉ុល​ពត​ដែល​ជា​អគ្គលេខា​បក្ស​ដឹកនាំ​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ ៖ «ក្រោយ​១៧ មេសា ១៩៧៥ ប៉ុល ពត កើត​ចិត្ត​ភ្លើត​ភ្លើន​ខ្លាំង​ណាស់ បាន​លើក​មាគ៌ា​ដែល​ប៉ះពាល់​ដល់​អាយុ​ជីវិត​មនុស្ស។ នេះ​មក​ពី​ប៉ុល​ពត​គាត់​មាន​សព្វ​មាន​គ្រប់»

សវនាការ​កាត់​ទោស​នេះ គឺ​ជា​លើក​ទី​មួយ​ហើយ​ដែល​មនុស្ស​ជា​ច្រើន​តែង​សង្ឃឹម​ថា អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​ឧក្រិដ្ឋ​ក្នុង​របប​ខ្មែរ​ក្រហម​តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ទី​១៧ មេសា ឆ្នាំ​១៩៧៥ នោះ ត្រូវ​តែ​ទទួល​ផល​នូវ​អំពើ​ដែល​ពួក​គេ​បាន​ប្រព្រឹត្ត​កន្លង​មក។

អតីត​ជន​រង​គ្រោះ​ក្នុង​របប​ខ្មែរ​ក្រហម លោក ប្រាក់ ណាលី វិស្វករ​សំណង់​ជំនាន់​ទី​២ បាន​ថ្លែង​ថា លោក​ទើប​បាន​ស្ងប់​ចិត្ត​នៅ​ពេល​ដែល​បាន​ឮ​សម្តី​សារភាព​របស់ ឌុច ទទួល​កំហុស។

ទោះ​យ៉ាង​ណា​ក្តី លោក​ថ្លែង​ថា ស្រមោល​អតីត​កាល​ដែល​មាន​ក្រុម​ទាហាន​ស្លៀក​ខោ​អាវ​ខ្មៅ បាន​បណ្តេញ​មនុស្ស​ចេញ​ពី​ភ្នំពេញ កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី​១៧ មេសា ឆ្នាំ​១៩៧៥ គឺ​នៅ​តែ​ស្ថិត​ក្នុង​អារម្មណ៍​ជានិច្ច។

នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១៧ មេសា វេលា​៣៤​ឆ្នាំ​មុន​នោះ លោក ប្រាក់ ណាលី គឺ​ជា​យុវជន​ទើប​តែ​អាយុ​២២​ឆ្នាំ រស់​នៅ​ភូមិ​ចុង​ខ្សាច់ សង្កាត់​លេខ​១ ក្រុង​ភ្នំពេញ ៖ «ដំបូង​បំផុត យើង​ហាក់​ដូច​ជា​សប្បាយ​ណាស់ ព្រោះ​យើង​នឹក​ឃើញ​ថា ស្រុក​យើង​ចប់​សង្គ្រាម​ទៅ​ហើយ តែ​ក្រោយ​មក ក៏​មាន​ពួក​ស្លៀក​ខោ​អាវ​ខ្មៅ បាន​ដើរ​ប្រកាស​ដាក់​មេក្រូ​សុំ​ឲ្យ​យើង​ដក​ថយ​ចេញ​ពី​ភ្នំពេញ​ក្នុង​រយៈពេល​៣​ថ្ងៃ ដោយ​ខ្លាច​អាមេរិកាំង​ទម្លាក់​គ្រាប់​បែក»

តែ​ប្រមាណ​មួយ​ម៉ោង​ក្រោយ​ការ​ប្រកាស​របស់​ទាហាន​ខ្មែរ​ក្រហម វិថី​នានា​ក្នុង​ក្រុង​ភ្នំពេញ​បាន​កក​កុញ​ទៅ​ដោយ​មនុស្ស​ប្រជ្រៀត​គ្នា​ចាក​ចេញ​ពី​ទី​លំនៅ។

តាម​ផ្លូវ​ចាក​ចេញ​តាម​គីឡូ​លេខ​៦ តាម​ព្រែក​ព្នៅ គេ​ប្រទះ​មនុស្ស​ជា​ច្រើន​ស្លាប់​ដោយសារ​គេ​សម្លាប់​នឹង​គ្រាប់​កាំភ្លើង ខ្លះ​ស្លាប់​ដេក​ស្តូក​ស្តឹង​នៅ​តាម​វាល​ជាប់​នឹង​ថ្នល់​និង​ខ្លះ​ស្លាប់​នៅ​ពី​មុខ​ផ្ទះ សាក​សព​មួយ​ចំនួន​ទៀត ត្រូវ​គេ​ប្រទះ​ឃើញ​ស្លាប់​នៅ​ក្នុង​អណ្តូង​ទឹក។

លោក ប្រាក់ ណាលី បាន​ថ្លែង​ថា កិច្ច​សន្យា​៣​ថ្ងៃ​របស់​ទាហាន​ខ្មែរ​ក្រហម​មិន​ដែល​បាន​ក្លាយ​ជា​ការ​ពិត​នោះ​ឡើយ។ ក្រុម​គ្រួសារ​លោក​ត្រូវ​គេ​ជម្លៀស​ទីបំផុត​មក​នៅ​ក្នុង​ភូមិ​មួយ​កណ្តាល​ព្រៃ​ភ្នំ ឈ្មោះ​ភូមិ​អារក្ស​ត្នោត សង្កាត់​អារក្សត្នោត ស្រុក​ស្ទឹង​ត្រង់ ខេត្ត​កំពង់ចាម។ នៅ​ទី​នោះ ក៏​មាន​ករណី​សម្លាប់​មនុស្ស​ផង​ដែរ។ លោក​បាន​រំឭក​ព្រឹត្តិការណ៍​ខ្លះ ដែល​ជាប់​ទាក់ទង​នឹង​ការ​ដែល​គេ​យក​មនុស្ស​ទៅ​សម្លាប់។

លោក ប្រាក់ ណាលី មាន​ប្រសាសន៍​ដូច្នេះ​ថា ៖ «បង​ប្អូន​យើង​ថ្មី​សុទ្ធ គាត់​អត់​សូវ​ដឹង​ទេ។ ពួក​វា​ចាក់​មេក្រូ​គ្រប់​ទិស​ទាំង​អស់ ទោះ​បី​គេ​វាយ​ដំ​យ៉ាង​ម៉េច​ក៏​យើង​អត់​ដឹង​ដែរ ព្រោះ​វា​ថ្លង់​សំឡេង។ ពេល​ដែល​បង​ប្អូន​យើង​ឡើង ទៅ​លើ​ឡាន គេ​ក៏​ចាប់​ចង ហើយ​ដាក់​ចុះ​បណ្តើរ​ទៅ គេ​ឲ្យ​ចូល​ទៅ​ម្តង​មួយៗ គេ​ក៏​វាយ​ទម្លាក់​រណ្តៅ ហើយ​ទម្លាក់​ចូល​អណ្ដូង​តែ​ម្ដង»

លោក ប្រាក់ ណាលី បាន​ថ្លែង​ថា ក្នុង​ជំនាន់​របប​ខ្មែរ​ក្រហម លោក​មាន​បង​ប្អូន​ស្លាប់​អស់​ចំនួន​៦​នាក់។ របប​ខ្មែរ​ក្រហម នៅ​ថ្ងៃ​ទៅ​៧​មករា ឆ្នាំ​១៩៧៩ ក៏​បាន​ដួល​រំលំ។ រហូត​ដល់​ចុង​ខែ​មីនា ឆ្នាំ​២០០៩ តុលាការ​ដែល​បង្កើត​ចម្រុះ​រវាង​រដ្ឋាភិបាល​ជាមួយ​នឹង​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ បាន​យក​មេ​ធំៗ​នៃ​របប​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​នេះ​យក​មក​កាត់​ទោស។

លោក ប្រាក់ ណាលី ថ្លែង​ថា លោក​មាន​អារម្មណ៍​ស្ងប់​ចិត្ត​បន្តិច ក្រោយ​ការ​សារភាព​របស់ ឌុច អតីត​មន្ត្រី​ជាន់​ខ្ពស់​របប​ខ្មែរ​ក្រហម។

អតីត​មេគុក​ទួលស្លែង ឌុច បាន​ថ្លែង​សារភាព​ថា របប​គ្រប់គ្រង​កាល​ពី​៣៤​ឆ្នាំ​មុន ពិត​ជា​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​មនុស្ស​ស្លាប់​និង​រង​គ្រោះ​ពិត​មែន ៖ «ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ជំនាន់​នោះ​ធំ​ធេង​ណាស់។ ការ​បាត់​បង់​អាយុ​ជីវិត​មាន​ទៅ​ដល់​ជាង ១​លាន​នាក់។ ដោយ​ខ្ញុំ​ជា​បក្ខជន​មួយ​រូប​របស់​បក្ស​កុម្មុយនីស្ត​កម្ពុជា ខ្ញុំ​ទទួល​ស្គាល់​ថា ខ្ញុំ​ពិត​ជា​មាន​តួនាទី​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ខាង​ផ្លូវ​ចិត្ត...»

ឌុច បាន​ឆ្លើយ​បន្ទោស​ម្តង​ទៀត​ថា ការ​ដែល​នាំ​ឲ្យ​មនុស្ស​ស្លាប់​គឺ​ដោយសារ​តែ​ការ​ដឹកនាំ​របស់​មេ​ដឹកនាំ​កំពូល​ខ្មែរ​ក្រហម​ឈ្មោះ សាឡុត ស ហៅ ប៉ុល ពត។ ប៉ុល ពត បាន​បាត់​បង់​ជីវិត​ក្នុង​អាយុ​៧៣​ឆ្នាំ​កាល​ពី​ថ្ងៃ​១៥​មេសា ឆ្នាំ​១៩៩៨ នៅ​អតីត​ភូមិ​ខ្មែរ​ក្រហម​អន្លង់វែង ខេត្ត​ឧត្តរ​មាន​ជ័យ។

ប៉ុល ពត កាល​មាន​ជីវិត​រស់​នៅ បាន​ប្រាប់​អ្នក​កាសែត​ដែល​បាន​ជួប​សម្ភាសន៍​ថា គាត់​បាន​ដឹង​ថា មាន​ការ​សម្លាប់​មនុស្ស​មែន ប៉ុន្តែ​គាត់​បាន​អះអាង​ថា អំពើ​ទាំង​ប៉ុន្មាន​ដែល​គាត់​បាន​ធ្វើ​គឺ​ដើម្បី​បុព្វហេតុ​ការពារ​កម្ពុជា ដោយ​គាត់​បាន​ចោទ​ថា នៅ​ពេល​នោះ​វៀតណាម​កំពុង​តែ​ប៉ុន​ប៉ង​លេប​យក​ទឹក​ដី​កម្ពុជា។

ទោះ​ជា​មាន​ការ​បក​ស្រាយ​យ៉ាង​ណា​ក្តី សាច់ញាតិ​របស់ ប៉ុល ពត មិន​បាន​កាន់​ជើង​គាត់​ឡើយ។

យុវជន​ឈ្មោះ សយ ឃោសាកា អាយុ ៣៤​ឆ្នាំ ដែល​ត្រូវ​ជា​ចៅ​របស់ ប៉ុល ពត បាន​ថ្លែង​ថា ៖ «ក្នុង​នាម​ខ្ញុំ​ជា​សាច់​ញាតិ​មួយ​រូប​របស់​គាត់ ខ្ញុំ​មិន​បាន​គិត​ថា គាត់​ជា​មនុស្ស​ដែល​ធ្វើ​ត្រូវ​នោះ​ទេ ហើយ​រហូត​មក​ដល់​ឥឡូវ​នេះ​ទៀត រដ្ឋាភិបាល​បាន​បង្កើត​ឡើង​នូវ​តុលាការ​មួយ​ដែល​ជា​តុលាការ​អព្យាក្រឹត ហើយ​និង​មាន​ការ​ចូលរួម​ពី​អង្គការ​អន្តរជាតិ​ទៀត​ផង​នោះ»

សយ ឃោសាកា ដែល​ទើប​បាន​វិល​ត្រឡប់​ពី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ក្រោយ​ការ​បំពេញ​សិក្សា​នៅ​សកល​វិទ្យាល័យ​មួយ​នៅ​ក្នុង​រដ្ឋ Iowa បាន​ថ្លែង​ថា លោក​មាន​ការ​សោកស្តាយ​ណាស់​ដែល ប៉ុល ពត បាន​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​សម្លាប់​មនុស្ស។

លោក​មិន​សង្ឃឹម​ថា ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ​ទូទៅ​នឹង​មិន​អត់​ឱន​ដល់​អំពើ​របស់​ជីតា​លោក​នោះ​ទេ ប៉ុន្តែ​លោក​ថា ការ​កាត់​ទោស​ដល់​អតីត​មេដឹកនាំ​និង​អ្នក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​របប​ខ្មែរ​ក្រហម​ដែល​សាលាក្តី​បាន​និង​កំពុង​តែ​ធ្វើ​មក​នេះ នឹង​អាច​នាំ​ឲ្យ​អារម្មណ៍​មនុស្ស​ខឹង​សម្បា ប៉ុល ពត បាន​ស្ងប់​ចិត្ត​ខ្លះ​ប៉ុណ្ណោះ នឹង​ព្យាយាម​បំភ្លេច​នូវ​រឿង​នានា​ពី​អតីត​កាល​ចោល៕