ទន្ទឹមនោះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវរួមចំណែកជំរុញឲ្យក្រុមអ្នកវិនិយោគ ប្រើធនធានមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសដែលខ្លួនមកវិនិយោគ ទី១។ ទី២ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែបន្ថយអំពើពុករលួយក្នុងវិស័យអប់រំ ដោយដំឡើងប្រាក់ខែគ្រូ ឲ្យស្របតាមតម្លៃទំនិញទីផ្សារសេរី។ ទី៣ រដ្ឋាភិបាលត្រូវទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគមកក្នុងប្រទេសឲ្យបានច្រើន ទើបប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍ។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ នៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ លោក យូ សុភា លោកថ្លែងថា គុណភាពអប់រំ និងធនធានមនុស្ស ជំរុញឲ្យមានការអភិវឌ្ឍប្រទេស។ លោកអះអាងថា បច្ចុប្បន្ន គុណភាពសិក្សាមានកម្រិតទាបជាងទសវត្សឆ្នាំ១៩៨០ ដោយសង្កេតឃើញថា រាល់ការប្រឡងចូលធ្វើការក្តី ការប្រឡងយកសញ្ញាបត្រក្តី គេឃើញសិស្ស និងបេក្ខជនមួយចំនួន បានបើកមើលឯកសារ ឬចម្លងនូវឯកសារក្នុងពេលប្រឡង។
លោកបន្ថែមថា ដើម្បីឈានទៅរកភាពជោគជ័យក្នុងការសិក្សា និងមានភាពទទួលខុសត្រូវក្រោយបញ្ចប់ការសិក្សាអាចមានការងារធ្វើ ត្រូវរួមគ្នាកែទម្រង់ការអប់រំ ចាប់ពីខ្លួនឯងទៅមុន៖ «ពីព្រោះមានគេចូលមកវិនិយោគនៅក្នុងប្រទេសរបស់យើង ពេលនោះតម្រូវការធនធានមនុស្សកាន់តែច្រើន នៅពេលនោះអ្នកដែលមានចំណេះវិជ្ជាពិតប្រាកដ គេនឹងត្រូវទទួលបានការងារធ្វើគ្រប់ៗគ្នា។ ប្រសិនបើប្រទេសរបស់យើងមានលក្ខណៈអំណោយផលផ្នែកធម្មជាតិហើយក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលយើងខ្វះនូវស្ថិរភាពនយោបាយ ដែលមិនទាន់ពេញលេញ អំពើពុករលួយនៅក្នុងសង្គម ហើយការបង្កនូវផលវិបាកដល់ភ្ញៀវដែលចូលមកធ្វើវិនិយោគ ក៏ជាទិដ្ឋភាពដែលធ្វើឲ្យគេខ្លាចរអាដែរ។ អីចឹង គេអត់ហ៊ានចូលមកវិនិយោគនៅក្នុងស្រុកយើង។ អីចឹងធ្វើឲ្យការស្វែងរករបស់និស្សិតដែលបញ្ចប់ការសិក្សាវាអត់តម្លៃ»។
និស្សិតឆ្នាំទី៧ សកលវិទ្យាល័យវេជ្ជសាស្ត្រសុខាភិបាល ឈ្មោះ ហាន់ វេង ថ្លែងថា សាលាឯកជនក្តី សាលារដ្ឋក្តី សាស្ត្រាចារ្យគ្រប់រូប សុទ្ធតែមានទេពកោសល្យនៃការបង្រៀន។ រីឯគុណភាពបានមកពីការសិក្សា អាស្រ័យទៅលើសិស្សដែលជាអ្នកត្រងត្រាប់ចាប់យកការពន្យល់របស់គ្រូទៅអនុវត្ត។ លទ្ធផលទទួលបានជោគជ័យ ឬអត់នោះ គឺអាស្រ័យលើបុគ្គលខ្លួនឯង។ ការបន្ទោសទៅលើការអប់រំ មិនត្រឹមត្រូវឡើយ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់ គឺសិស្សខ្លួនឯងជាអ្នកធ្វើឲ្យសង្គមមានការអភិវឌ្ឍ។
លោកថា ប្រទេសនឹងមានការអភិវឌ្ឍដោយសារធនធានមនុស្ស ត្រូវបានគេយកទៅប្រើច្រើន៖ «គ្រប់សាលាឯកជន គ្រប់សាលារដ្ឋទាំងអស់ គ្មានអ្នកណាដែលរៀនចប់ទៅ គេរកការងារឲ្យសិស្សធ្វើទេ គឺសិស្សទេ ដែលរកធ្វើខ្លួនឯង។ សំខាន់ គឺខ្លួនយើង តើមានសមត្ថភាពឬអត់។ កន្លែងណាក៏ដោយ បើសិនជាយើងមិនព្យាយាម វាមិនបានជោគជ័យទេ។ ដូចខ្ញុំរៀនអីចឹង ខ្ញុំសង្ឃឹមថាខ្ញុំអាចបានឆ្លងទៅក្រៅប្រទេស បើសិនខ្ញុំយករៀនជំនាញមួយទៀត អាហ្នឹងជាឯកទេសទី១»។
អតីតមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ អ្នកស្រីបណ្ឌិត កុយ វេត ថ្លែងថា ការអប់រំមនុស្សមាននៅគ្រប់ទីកន្លែង មិនមែនមានតែនៅក្នុងសាលារៀនទេ។ គ្រួសារ និងសង្គម ក៏ជាចំណែកសំខាន់ក្នុងការសម្រួចមនុស្សឲ្យក្លាយជាជនមានតម្លៃសម្រាប់សង្គមដែរ។ ការសេពគប់នៅក្នុងសង្គម និងមិត្តភក្ដិ ក៏ជាចំណែកមួយក្នុងការកែលម្អសង្គមអប់រំនោះដែរ។ អ្នកស្រីបន្តថា អត្តចរិត កាយវិការ ការនិយាយស្តីរបស់មាតាបិតា ធ្វើឲ្យកូនទទួលយកការអប់រំនោះ ដោយមិនដឹងខ្លួន។ ឪពុកម្តាយខ្លះ តែងតែប្រើអំណាច និងសិទ្ធិជាមនុស្សចាស់ បានប្រើពាក្យសម្ដីគំរាមកូនចៅ ដោយមិនស្តាប់ ឬមិនចង់ដឹងពីចំណង់ចំណូលចិត្តកូន ធ្វើឲ្យការអប់រំបែបនេះទទួលបរាជ័យ។ ប៉ុន្តែ ការប្រៀនប្រដៅ ហើយឃ្លាំមើលការអនុវត្តរបស់កូនប្រុសស្រី លើសម្ដីដែលបានប្រៀនប្រដៅ តើកូនប្រុសស្រី បានអនុវត្តតាមឬអត់នោះ គឺជាកត្តាជំរុញឲ្យមានការកែប្រែអត្តចរិតក្មេង។
ឪពុកម្តាយ ឬគ្រូបង្រៀន ឬមនុស្សចាស់ គួរស្តាប់ការបកស្រាយរបស់កូន ឬសិស្ស ឬអ្នកជំនាន់ក្រោយ ហើយព្រមទទួលយកយោបល់របស់គេមកកែប្រែនូវអ្វីដែលយើងខ្វះ ឬមិនមាន ឬនឹកគិតមិនដល់ នោះជាកត្តាជំរុញឲ្យមានការអភិវឌ្ឍដល់ការអប់រំក្នុងសង្គមដែរ៖ «កូនៗយើង ដែលយើងអប់រំបានល្អ ដែលយើងហៅថា ជាទំពាំងស្នងឫស្សី គឺយើងចង់បានមនុស្សដែលមានគុណធម៌ សុចរិត យុត្តិធម៌ ដឹងថាអ្វីដែលគួរធ្វើ អ្វីដែលមិនគួរធ្វើ។ ដល់តែគិតអំពីរៀនសូត្រ សំដៅរកតែទីផ្សារការងារ ដល់មានព្យុះភ្លៀងមក អត់ចេះទប់ស្កាត់ អត់ចេះពង្រឹងខ្លួននោះទេ ហ្នឹងហើយការអប់រំដែលយើងចាស់ៗហ្នឹងចង់បាន គឺថាគុណធម៌គួបផ្សំនឹងសមត្ថភាពចំណេះដឹង»។
ពលរដ្ឋមួយចំនួនបានលើកឡើងថា ក្នុងការតម្រង់កូនចៅ រើសមុខវិជ្ជា និងសាលារៀន ជាហេតុផលនាំឲ្យគាត់សម្លឹងមើលអនាគតនៃការស្វែងរកការងារធ្វើសម្រាប់កូនចៅ។
ម្តាយមួយរូប រស់នៅភូមិគោកស្វាយ ឃុំភូមិថ្មី ស្រុកថ្មពួក ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ឈ្មោះ ផុន សុភាព លោកស្រីថ្លែងថា កូនគាត់ ៣នាក់ គាត់បញ្ជូនឲ្យទៅរៀននៅភ្នំពេញ ក្រោយពីប្រឡងជាប់បាក់ឌុប។ នៅក្រុងភ្នំពេញ លោកស្រីជឿថា ទីផ្សារការងារទូលាយ កូនគាត់រៀនចប់ ងាយរកការងារធ្វើ។ អ្វីដែលគាត់ជឿជាក់ថាកូននឹងទទួលបានការធ្វើនោះ កូនគាត់កំពុងរៀនសាលាដែលបើកបង្រៀនដោយរដ្ឋាភិបាល មិនមែនសាលាឯកជនដែលគ្រប់គ្រងដោយបរទេស ឬឧកញ៉ាណាមួយទេ។
លោកស្រីអះអាងថា គាត់មិនចូលចិត្តសាលាឯកជន ព្រោះសញ្ញាបត្រសាលាឯកជនខ្លះគ្មានការទទួលស្គាល់ពីក្រសួងអប់រំ នាំឲ្យកូនគាត់ប្រឈមនឹងបញ្ហាច្រើន ក្រៅពីមិនអាចយកសញ្ញាបត្រចេញដោយសាលាឯកជននោះទៅសុំការងារធ្វើបាន កូនគាត់ប្រឈមនឹងការខកចិត្តថែមទៀត៖ «រៀនតាមខេត្ត នោះរដ្ឋមិនសូវទទួលស្គាល់ទេ។ បើរៀននៅទីក្រុងភ្នំពេញ គេទទួលស្គាល់ច្រើន ទៅធ្វើការកន្លែងណា ក៏គេទទួលដែរ។ កាលណាយើងរៀនតាមខេត្ត យើងបានធ្វើការតែស្រុកយើង ភូមិយើងបន្តិចបន្តួច មិនបានដូចទៅនៅទីក្រុងភ្នំពេញនោះទេ។ បើយើងរៀននៅឯណោះ រៀនចប់ឯណានៅធ្វើការឯណោះ ក៏បានដែរ»។
លោក ហាន វួន អះអាងស្រដៀងគ្នាដែរថា កូនគាត់រៀននៅសាលារបស់រដ្ឋ នឹងទទួលបានអាហារូបករណ៍ចេញទៅរៀននៅបរទេស និងងាយទទួលបានការផ្តល់ការងារក្នុងក្របខណ្ឌរដ្ឋ៖ «យើងរៀនឯកជនហើយ កាលណាតែយើងរៀនឯកជន យើងចូលរដ្ឋ គឺវាយ៉ាប់ដដែល ព្រោះយើងដាក់ឌឺម៉ង់ក៏អស់លុយអីចេះអីចុះទៀត។ ម៉្លោះហើយ ខ្ញុំឲ្យចូលរដ្ឋតែម្តង ប្រឡងចូលរដ្ឋតែម្តង វាធូរ»។
ផ្ទុយពីការយល់ឃើញនេះ និស្សិតឆ្នាំទី៧ សកលវិទ្យាល័យវេជ្ជសាស្ត្រសុខាភិបាល ឈ្មោះ ហាន់ វេង បដិសេធថា គាត់មិនប្រាកដថាសិស្សនិស្សិតដែលបានរៀនសាលាបើកដោយរដ្ឋ ហើយនឹងទទួលបានការងាររដ្ឋធ្វើទេ។ ការនិយាយបែបនេះ ហាក់រើសអើងដល់សាលាឯកជន។ លោកថា សិស្សនិស្សិតសាលារដ្ឋ និងសាលាឯកជន ក្រោយពីប្រឡងជាប់មុខជំនាញក្នុងសាលារួច ត្រូវរង់ចាំក្រសួង មន្ទីររបស់រដ្ឋ ប្រកាសត្រូវការមន្ត្រីតាមចំនួនត្រូវការរើសឲ្យចូលធ្វើការ។ សិស្សនិស្សិតគ្រប់សាលា ទាំងឯកជន និងរដ្ឋ ដែលមានជំនាញតាមរដ្ឋតម្រូវការនោះ ចូលរួមប្រឡងប្រកួតប្រជែង ដើម្បីបានចូលធ្វើជាមន្ត្រីរាជការ មិនអាចរៀនចប់ភ្លាម សិស្សសាលារដ្ឋ ត្រូវតែរដ្ឋាភិបាលប្រគល់ការងារឲ្យធ្វើការបានទេ។ ការរើសអើងសាលារៀនរដ្ឋ និងសាលារៀនឯកជនបែបនោះ ជាការយល់ខុស។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ នៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ លោក យូ សុភា ថ្លែងថា គ្រួសារនីមួយៗត្រូវបញ្ជូនកូនប្រុស និងកូនស្រី បានទៅរៀនដូចគ្នាពីថ្នាក់ទាបរហូតសកលវិទ្យាល័យ និងមហាវិទ្យាល័យ ទាំងសាលាឯកជន និងសាលារដ្ឋ។ ក្រៅពីធនធានមនុស្សក្នុងស្រុកសម្បូរបែបគ្រប់ជំនាញហើយ រដ្ឋាភិបាលត្រូវរួមចំណែកជំរុញឲ្យក្រុមអ្នកវិនិយោគ ប្រើធនធានមនុស្សនៅក្នុងប្រទេស ដែលខ្លួនគេបានមកវិនិយោគ ទើបយុវជនមានការងារធ្វើបានច្រើនគ្នា។ នៅពេលយុវជនមានការងារធ្វើបានច្រើនគ្នា នោះប្រទេសនឹងមានការអភិវឌ្ឍ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។