ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយដែលមាននិន្នាការទៅរកលោកសេរីជាច្រើន លើកឡើងថា ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងប្រទេស ជាពិសេសខាងផ្នែករដ្ឋបាលសាធារណៈ ហាក់មានការច្បាមប្រមូលផ្តុំអំណាចច្រើនសម្រាប់នាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្មែរតែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ សូម្បីចៅហ្វាយខេត្ត អគ្គនាយកដ្ឋាន រហូតដល់ប្រធានតុលាការ សុទ្ធសឹងតែមានងារជាទីប្រឹក្សារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ឬជាទីប្រឹក្សារបស់រដ្ឋាភិបាលស្ទើរពាសពេញប្រទេសទៅហើយ។
តើប្រព័ន្ធដឹកនាំប្រទេសបែបនេះ អាចធ្វើឲ្យកម្ពុជា ជួបវិបត្តិអ្វីខ្លះទៅថ្ងៃមុខ?
កម្ពុជា មិនគ្រាន់តែជាប្រទេសដែលមានខ្លួនតូច តែក្បាលធំ មានរដ្ឋលេខាធិការ រដ្ឋមន្ត្រី ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ទេសរដ្ឋមន្ត្រី និងមានទីប្រឹក្សារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីដ៏ច្រើនលើសពីប្រទេសចិន ប៉ុណ្ណោះទេ តែជាប្រទេសមួយដែលមានប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលទន់ខ្សោយ ហើយខ្វះការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ថែមទៀត។
ប្រព័ន្ធដឹកនាំប្រទេសរបៀបនេះ បាននាំឲ្យការចាយវាយថវិកាជាតិខ្ជះខ្ជាយអត់បានការ និងមិនចំទិសដៅពិតប្រាកដសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិឡើយ។
តើអ្វីទៅដែលជាប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលទន់ខ្សោយ និងខ្វះការទទួលខុសត្រូវសម្រាប់បរិបទកម្ពុជា?
ប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលទន់ខ្សោយជាប្រព័ន្ធមួយដែលអំណាចរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី បានជ្រៀតជ្រែកខ្លាំងទៅក្នុងកិច្ចការរដ្ឋបាលសាធារណៈតាំងពីថ្នាក់លើដល់ថ្នាក់ក្រោម មានន័យថា រាល់រដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋលេខាធិការ ឬចៅហ្វាយខេត្ត ប្រធាននាយកដ្ឋាន ប្រធានការិយាល័យ ប្រធានតុលាការ សុទ្ធសឹងតែជាមន្ត្រីដែលមានមុខតំណែងពីរ គឺភារកិច្ចផ្ទាល់របស់ខ្លួនផង និងជាទីប្រឹក្សារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីផង។ លើសពីនេះទៅទៀត ងារជាទីប្រឹក្សារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហាក់មានតម្លៃថោកបន្តិច ដោយសារមនុស្សប្រភេទណាក៏អាចទិញងារ ឬទទួលងារនេះបានដោយងាយ មិនថាអ្នកនោះជាអ្នករកស៊ី ឬជាជនសាមញ្ញធម្មតានោះទេ។
ករណីដែលមានស្រាប់ គឺនៅពេលយុវជនចុះវាស់ដីរបស់ លោក ហ៊ុន សែន ម្នាក់បានស្លាប់ ពេលនោះលោកបានតែងតាំងម្តាយយុវជននោះជាទីប្រឹក្សាភ្លាម។ នេះនៅមិនទាន់គិតពីឧកញ៉ា មហាសេដ្ឋីកំពូលៗ ដូចជា លោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ ដែលល្បីខាងបូមខ្សាច់ពីទន្លេ យាយ ភូ ល្បីខាងយកដីបឹង យាយ ផាន ល្បីខាងយកដីរដ្ឋ ឧកញ៉ា សុខ គង់ ល្បីខាងយកដីកេរ និងក្រុមឧកញ៉ាជាច្រើនទៀតដែល លោក ហ៊ុន សែន ប្រហែលតែងតាំងជាទីប្រឹក្សារបស់លោកអស់ហើយមើលទៅ។
មេដឹកនាំលើពិភពលោកភាគច្រើន ដូចជា នៅសហរដ្ឋអាមេរិក បារាំង កាណាដា ឬអូស្ត្រាលី ជាដើម តែងយកមនុស្សដែលមានសមត្ថភាពខ្ពស់ជាងខ្លួន ដើម្បីផ្តល់ការវិភាគ ផ្តល់អនុសាសន៍ និងជាមនុស្សដែលមានបទពិសោធន៍ច្រើនខាងជំនាញអ្វីមួយច្បាស់លាស់។
ទីប្រឹក្សាប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលកាន់អំណាចយ៉ាងយូរពីរអាណត្តិនោះ ត្រូវបានបែងចែកចេញជាជំនួយការប្រធានាធិបតី លេខាធិការផ្ទាល់របស់ប្រធានាធិបតី នាយកការិយាល័យខាងផ្នែកគ្រប់គ្រង និងថវិកា ជំនួយការខាងផ្នែកយោធា ទីប្រឹក្សាខាងផ្នែកសន្តិសុខជាតិ ទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់សម្រាប់ប្រធានាធិបតី ប្រធាន និងអនុប្រធានបុគ្គលិកប្រចាំសេតវិមាន និងលេខាធិការខាងផ្នែកព័ត៌មានរបស់សេតវិមាន។ អ្នកទាំងនោះសុទ្ធតែជាអ្នកឯកទេសជំនាញលើកិច្ចការដែលខ្លួនទទួលបន្ទុក មិនមែនគ្រាន់តែទៅទិញយកឈ្មោះជាទីប្រឹក្សា ហើយបានងារជាឯកឧត្តម ដើម្បីប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយស្រង់ដើមនោះទេ។
សម្រាប់ប្រទេសបារាំង កាណាដា និងអូស្ត្រាលី វិញ ក៏មានប្រព័ន្ធទីប្រឹក្សារបស់ថ្នាក់ដឹកនាំមិនខុសពីសហរដ្ឋអាមេរិក ប៉ុន្មានដែរ។
ងាកមកកម្ពុជា ឯណេះវិញ ហាក់មានភាពច្របូកច្របល់ ខ្វះស្តង់ដារ និងខ្វះការបែងចែកឲ្យច្បាស់លាស់បន្តិច ក្នុងការរៀបចំប្រព័ន្ធទីប្រឹក្សាមួយប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងសក្ដានុពល។ លោក ហ៊ុន សែន បានតែងតាំងចៅហ្វាយខេត្តទាំងអស់ជាទីប្រឹក្សារបស់លោក។ ដូច្នេះ ចៅហ្វាយខេត្តទាំងអស់នោះអាចលែងស្តាប់បញ្ជារបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ហើយអាចធ្វើឲ្យអំណាចរបស់រដ្ឋមន្ត្រីរូបនោះចុះទន់ខ្សោយ និងអាចធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋមានភាពច្របូកច្របល់ លែងមានការទទួលខុសត្រូវ ឬញាំញីទៅដោយវិបត្តិ ទំនាស់ផលប្រយោជន៍ បក្ខពួកនិយមដែលប្រជុំទៅដោយអំពើពុករលួយ។
ម្យ៉ាងទៀត វាកាន់តែធ្វើឲ្យអំណាចរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីក្លាយទៅជាអំណាចប្រមូលផ្តុំ ជាអំណាចទេវរាជ ឬអាចជាការលែងទុកចិត្តលើប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋរបស់ខ្លួនតែម្តង។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើមើលឲ្យធ្លុះបន្តិច លោក ហ៊ុន សែន អាចលែងទុកចិត្តមនុស្សដែលនៅក្នុងជួរបក្សរបស់ខ្លួនទៅវិញទេ។ ក្រៅពីការប្រើល្បិចសាមកុក ដើម្បីបំបែកគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ឲ្យទៅជាចម្រៀកៗ និងបំបាត់ឈ្មោះពីបញ្ជីនយោបាយហើយ លោក ហ៊ុន សែន ហាក់នៅព្យាយាមបំបែកមនុស្សដែលមានឥទ្ធិពលនៅក្នុងជួរថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកថែមទៀត តាមរយៈធ្វើឲ្យមន្រ្តីទាំងនោះទន់ខ្សោយ ទាំងថវិកា បក្ខពួក និងអំណាច។
ការធ្វើឲ្យមន្ត្រីដ៏មានឥទ្ធិពលម្នាក់ចុះទន់ខ្សោយ ហើយមានតួនាទីគ្រាន់តែជាទីងមោងនោះ ដំបូង គឺកាត់សរសៃឈាមដែលជាខ្សែរយៈ ឬជាបណ្ដាញរឹងមាំរបស់មន្ត្រីរូបនោះជាមុន ក្រោយមកព្យាយាមធ្វើឲ្យអំណាចកាន់តែបាត់បន្តិចម្តងៗ រហូតដល់លែងអាចប្រើការកើត ហើយទុកគ្រាន់តែជាឧបករណ៍លំអកំដរក្រសួងរបស់រដ្ឋប៉ុណ្ណោះ។
លោក ហ៊ុន សែន អាចប្រើមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមរបស់ខ្លួន ដូចជា រដ្ឋមន្ត្រី ប្រធាននាយកដ្ឋាន ឬចៅហ្វាយខេត្តផ្សេងៗទៅតាមការបញ្ជារបស់ខ្លួនបានពីថ្នាក់លើមកថ្នាក់ក្រសួង ហើយរដ្ឋមន្ត្រីនៃក្រសួងសាមីជាអ្នកបញ្ជាបន្ត ជាជាងការតែងតាំងតំណែងបន្ថែមសម្រាប់អ្នកទាំងនោះជាទីប្រឹក្សារបស់លោកនោះឡើយ។
បញ្ហាដ៏ធំ និងចម្រូងចម្រាសនៃប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលសាធារណៈរបស់កម្ពុជា គឺនៅត្រង់ថា ប្រសិនបើមន្ត្រីម្នាក់ជាចៅហ្វាយខេត្តផង និងជាទីប្រឹក្សានាយករដ្ឋមន្ត្រីផង តើរដ្ឋមន្ត្រីនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ អាចមានឥទ្ធិពលលើមន្ត្រីរូបនោះដែលជាខ្សែបណ្តោយ ឬជាមន្ត្រីក្រោមបង្គាប់របស់ខ្លួនដែរឬទេ? តើប្រព័ន្ធវិមជ្ឈការ ឬការផ្ទេរអំណាចពីថ្នាក់លើទៅថ្នាក់ក្រោម ឬឋានានុក្រមនៃមន្ត្រីសាធារណៈអាចនៅប្រសិទ្ធភាពអ្វីទៀត?
ករណីដែលមានស្រាប់ គឺលោក ប៉ែន ស៊ីម៉ន លោកមានតួនាទីជាអគ្គនាយកគយ ដែលស្ថិតនៅក្រោមអំណាចរបស់អនុរដ្ឋលេខាធិការ រដ្ឋលេខាធិការ និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ប៉ុន្តែ លោក ប៉ែន ស៊ីម៉ន ក៏ត្រូវបានតែងតាំងជាទីប្រឹក្សារបស់ លោក ហ៊ុន សែន ផង និងជាប្រតិភូនៃរាជរដ្ឋាភិបាលផង។ ប្រសិនបើមន្ត្រីគយដែលកាន់កាប់ការងារចំកន្លែងរកចំណូលបានច្រើន ដែលភាសាសាមញ្ញហៅថា កន្លែងខ្លាញ់នោះ ត្រូវបានតែងតាំងជាទីប្រឹក្សារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីទៅហើយ នោះមេភូមិ ឬមេឃុំដែលនៅចំកន្លែងខ្លាញ់ ក៏អាចស្វែងរកយីហោទីប្រឹក្សានេះបានដូចគ្នា។
ភាពទន់ខ្សោយនៃប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលរបស់កម្ពុជា ហាក់មិនសូវខុសគ្នាប៉ុន្មាននឹងក្រុមអ្នកលេងបាល់ទាត់អាជីព និងក្រុមមនុស្សដែលទើបចេះលេងបាល់។ ក្រុមមនុស្សដែលទើបចេះលេងបាល់ ពេលបាល់ទៅដល់កន្លែងណា ពួកគេតែងនាំគ្នារត់ហ្វូងទៅដណ្ដើមបាល់នោះ។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើក្រុមអ្នកទាត់បាល់អាជីពវិញ គឺមានការបែងចែកត្រឹមត្រូវ មានអ្នកចាំទី អ្នកការពារ ខ្សែបម្រើឆ្វេងស្តាំ ខ្សែប្រយុទ្ធ ហើយមានការចែកបាល់គ្នាប្រកបដោយភាពទុកចិត្ត និងការលេងជាក្រុម។
រហូតមកទល់ពេលនេះ គេដឹងថា ទីប្រឹក្សាផ្លូវការរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានចំនួនជាង ៣០នាក់ ហើយមានជំនួយការជាង ២០នាក់ផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែក្រៅផ្លូវការមានចំនួនលើសពីនេះ។ ក្រៅពីមេដឹកនាំខ្មែរមានទីប្រឹក្សាដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នោះ កម្ពុជា ក៏មានសមាជិកនៃរាជរដ្ឋាភិបាលមិនតិចដែរ រាប់តាំងពីថ្នាក់រដ្ឋលេខាធិការ រដ្ឋមន្ត្រី ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងទេសរដ្ឋមន្ត្រីមានចំនួនរហូតទៅជាង ២០០នាក់ឯណោះ។
ចំនួនសមាជិករាជរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសដែលស្ថិតក្រោមបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រ និងជាប្រទេសមហាពុករលួយជាងគេក្នុងពិភពលោកមួយនេះ មានចំនួនលើសពីសមាជិករដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសចិន ឬប្រទេសថៃ ទៅទៀត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។