មូលហេតុដែលពលរដ្ឋចេញតវ៉ាតាមផ្លូវថ្នល់
2020.10.01
ក្រុមគ្រួសាររបស់សកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារ នាំគ្នាតវ៉ានៅមុខតុលាការកំពូល នៅថ្ងៃទី១ ខែតុលា ទាមទារឱ្យមានការដោះលែងសកម្មជនទាំងនោះវិញ។
រូប៖ ពលរដ្ឋ
ក្រសួងយុត្តិធម៌ព្រមានថា ការចេញតវ៉ារបស់ពលរដ្ឋនៅខាងមុខតុលាការ គឺជាការដាក់សម្ពាធលើស្ថាប័នតុលាការ និងជាអំពើខុសច្បាប់ ដែលអាចប្រឈមនឹងការចាប់ខ្លួន។ មន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ណែនាំឱ្យអ្នកតវ៉ាស្វះស្វែងរកមេធាវីល្អៗ ទៅតតាំងក្ដីគ្នានៅក្នុងតុលាការវិញ។ ប៉ុន្តែអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សឆ្លើយតបថា នេះជាការគំរាមកំហែងដល់ពលរដ្ឋដែលគួរឱ្យចង់សើច។
ហេតុអ្វីបានជាការលើកឡើងបែបនេះរបស់មន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ គួរឱ្យអស់សំណើចទៅវិញ?
នៅពេលប្រទេសមួយមានប្រព័ន្ធច្បាប់ល្អ ប្រកបដោយយុត្តិធម៌ហើយនោះ គ្មានហេតុផលណាមួយ ដែលប្រជាពលរដ្ឋក្នុងប្រទេសនោះ ចាំបាច់ត្រូវចំណាយពេលវេលាទៅលើការតវ៉ានៅមុខតុលាការទាមទាររកយុត្តិធម៌ក្នុងសំណុំរឿងណាមួយនោះទេ។
នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃស វ៉ច្ឆ (HRW) ទទួលបន្ទុកតំបន់អាស៊ី លោក ប្រ៊េដ អាដាមស៍ (Brad Adams) បញ្ជាក់ថា ប្រជាជនក្នុងប្រទេស ដែលប្រកាន់ខ្ជាប់របបប្រជាធិបតេយ្យ ពួកគេមិនចាំបាច់ចេញទៅតវ៉ាតាមថ្នល់ ដើម្បីដាក់សម្ពាធលើតុលាការឱ្យយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការកាត់សេចក្ដីលើសំណុំរឿងណាមួយឡើយ៖ «ពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋរំពឹងថា តុលាការអនុវត្តច្បាប់ត្រឹមត្រូវ និងមានមេធាវីល្អទាំងសងខាងនៃភាគីជម្លោះផងនោះ ដែលនឹងនាំមកនូវលទ្ធផលសម្រេចក្តីដែលមានយុត្តិធម៌។ នៅកម្ពុជា ពលរដ្ឋខ្មែរមានសិទ្ធិស្របច្បាប់ក្នុងការតវ៉ាដោយសន្តិវិធី។ ហេតុនោះហើយ ទើបយើងឃើញម្តាយៗ ឬប្រពន្ធកូនអ្នកជាប់ឃុំ និងយុវជន កម្មករសហជីព និស្សិត ព្រមទាំងអ្នកនយោបាយផង ចេញតវ៉ាដោយអហិង្សា ទាមទារឱ្យមានការដោះលែងមនុស្ស។ យោងតាមបទពិសោធន៍របស់ខ្ញុំ គឺថា ស្ទើរគ្រប់អំពើហិង្សាទាំងអស់កើតឡើងក្នុងពេលតវ៉ា គឺបង្កឡើងដោយក្រុមប៉ូលិស ឬអាជ្ញាធរ។ គ្រាន់តែរិះគន់រដ្ឋាភិបាល និងអំពាវនាវឱ្យតុលាការគោរពច្បាប់ វាគ្មានកំហុសអ្វីទេ។ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលចាត់ទុកថា ការស្នើសុំរបស់ពលរដ្ឋ ឱ្យតុលាការគោរពច្បាប់ និងសម្រេចក្តីដោយយុត្តិធម៌នោះ ជាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ វាមានន័យថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងប្រែក្លាយប្រទេសនេះឱ្យដូចគ្នាទៅនឹងប្រទេសចិន និងប្រទេសកូរ៉េខាងជើងដែរ ពីព្រោះរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរនេះ ចាប់ពលរដ្ឋដែលចេញតវ៉ាអ្វីមួយនៅទីសាធារណៈដាក់ពន្ធនាគារ»។
ការពន្យល់បកស្រាយរបស់មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិរូបនេះ គឺជាការឆ្លើយតបទៅនឹងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ ដែលលើកឡើងជាបន្តបន្ទាប់ថា ការតវ៉ាទាមទារឱ្យតុលាការដោះលែងជនត្រូវចោទ គឺជាអំពើដាក់គំនាបលើតុលាការ និងផ្ទុយពីច្បាប់។
កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែសីហា គឺពីរថ្ងៃក្រោយការចាប់ខ្លួនមេសហជីព លោក រ៉ុង ឈុន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ បានចេញសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានថា៖ «សកម្មភាពប្រមូលផ្តុំមនុស្សនៅខាងមុខសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ដែលទាមទារឱ្យស្ថាប័នតុលាការដោះលែងជនត្រូវចោទឈ្មោះ រ៉ុង ឈុន ពុំមែនជាទង្វើត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់នោះទេ ប៉ុន្តែគឺជាទង្វើដាក់សម្ពាធលើតុលាការ ដែលអាចប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់អំពីបទព្រហ្មទណ្ឌ (តាមមាត្រា ៥២២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)»។
លោក ប្រ៊ែដ អាដាមស៍ ដែលជាមេធាវីសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិផងនោះ ច្រានចោលការលើកឡើងរបស់មន្ត្រីក្រសួងយុត្តិ ដែលថា ការតវ៉ាដោយសន្តិវិធីរបស់ពលរដ្ឋ គឺជាការដាក់សម្ពាធលើតុលាការនោះ៖ «ជារឿងទប់សំណើចមិនបានទេ នៅពេលឮអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ស្រែកថា ប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកដាក់សម្ពាធលើតុលាការ ពីព្រោះនៅកម្ពុជា ពលរដ្ឋកម្ពុជាដឹងច្បាស់ថា អ្នកមានអំណាចអាចដាក់សម្ពាធលើតុលាការ ដើម្បីឱ្យចេញសេចក្ដីសម្រេចណាមួយនោះ គឺមិនមែនប្រជាពលរដ្ឋទេ។ អ្នកដែលលូកដៃចូលជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការតុលាការនោះ គឺមានលោក ហ៊ុន សែន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ទាហាន នគរបាល និងរចនាសម្ព័ន្ធគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូល ដែលនោះហើយជាទង្វើបំពានច្បាប់នោះ»។
លិខិតរបស់អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ដដែលបន្តថា៖ ក្នុងសង្គមនីតិរដ្ឋ ការការពារខ្លួនពីការចោទប្រកាន់អំពីបទល្មើសណាមួយរបស់អង្គការអយ្យការ ត្រូវធ្វើឡើងតាមផ្លូវច្បាប់ ចំពោះមុខតុលាការ។ ក្នុងន័យនេះ ជនត្រូវចោទឈ្មោះ រ៉ុង ឈុន មានសិទ្ធិពេញលេញស្របច្បាប់តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ក្នុងការស្វែងរក និងពឹងពាក់មេធាវីពូកែៗ មួយរូប ឬច្រើនរូប ដើម្បីការពារសុចរិតភាព និងភាពត្រឹមត្រូវរបស់ខ្លួនតាមផ្លូវច្បាប់។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សំគាល់នោះ គឺនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រាល់សំណុំរឿងនយោបាយ ឬសំណុំរឿងចោទប្រកាន់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ព្រះរាជអាជ្ញាតែងតែឈ្នះក្ដីជានិច្ច។ និយាយម៉្យាងទៀតថា មេធាវីដែលការពារក្ដីឱ្យជនជាប់ចោទជាអ្នកនយោបាយក្ដី ជាសកម្មជនបរិស្ថានក្ដី ឬជាសកម្មជនសហជីពក្ដី តែងតែចាញ់ក្ដីជានិច្ច។
លោក សំ សុខគង់ មេធាវីជាប្រចាំការិយាល័យមេធាវី ប៊ីភីស៊ី (BPC) ដែលតែងទទួលការពារក្ដីឱ្យ អ្នកយោបាយ និងក្រុមសង្គមស៊ីវិលអស់រយៈពេល ១៣ឆ្នាំកន្លងទៅនេះនិយាយថា ចៅក្រមមិនដែលសម្រេចឱ្យលោកឈ្នះក្តីប្រភេទនេះម្ដងណាទេ៖ «ជាបទពិសោធន៍របស់ខ្ញុំកន្លងមក ដែលខ្ញុំការពារឱ្យក្រុមគណបក្សប្រឆាំង ក៏ដូចជាសង្គមស៊ីវិល ក៏ដូចជាសមាគមផ្សេងៗ ហ្នឹង គឺមិនដែលឈ្នះក្ដីទេ។ មូលហេតុដែលខ្ញុំមិនដែលឈ្នះក្ដីនៅក្នុងតុលាការប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹង ដោយសារតុលាការយើងមិនទាន់មានភាពឯករាជ្យ និងពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយផង។
ចំណែកមេធាវីជើងចាស់ និងមានថ្វីមាត់ក្នុងសវនាការមួយរូបទៀត គឺលោក ជួង ជូងី នៃការិយាល័យច្បាប់សីលា បញ្ជាក់ថា លោកក៏ជួបប្រទះបញ្ហានេះដូចគ្នាដែរ។ លោកថា បើទោះជាលោកបានប្រឹងប្រែងការពារកូនក្ដីរបស់លោកត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ក៏មិនដែលឈ្នះក្តីក្នុងសំណុំរឿងនយោបាយ និងសំណុំសកម្មជនសង្គមដទៃទៀតដែរ។ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញលោកថា សម្តីរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទើបមានឥទ្ធិពលលើតុលាការ៖ «ខ្ញុំចែកកូនក្តីរបស់ខ្ញុំជាពីរផ្នែក។ កូនក្តីមួយផ្នែកជាសកម្មជននយោបាយ ជាសកម្មជនដីធ្លី សកម្មជន ដែលតវ៉ាពាក់ព័ន្ធនឹងការគោរពច្បាប់សិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ ដូចករណីលោក គ្រូ រ៉ុង ឈុន លោក គឹម សុខ ដូចករណីស្ត្រីរងការបំពានហិង្សាកន្លងមកហ្នឹង ហើយអតីតកាល ដូចជាករណី ឯកឧត្ដម អ៊ុំ សំអាន លោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា និយាយរួមសកម្មជនគណបក្សនយោបាយ ក៏ដូចសកម្មជនសង្គមដែរ។ គឺ បើយើងឈ្នះជាសាលក្រម ជាសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការ គឺអត់មានទេ ដូចជាពេលថ្មីៗ ហ្នឹង កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៩ ហ្នឹង ពេលដែលមានដំណឹងថា លោក សម រង្សី ចូលស្រុកហ្នឹង មានការចាប់ខ្លួនសកម្មជនទ្រង់ទ្រាយធំជិត ១០០នាក់ ហើយពួកខ្ញុំ (ជាមេធាវី) ខិតខំធ្វើការយ៉ាងម៉េចក៏អត់បានលទ្ធផលល្អដែរ។ ប៉ុន្តែនៅពេលសម្ដេចនាយក មានប្រសាសន៍តែប៉ុន្មានម៉ាត់នៅខេត្តកំពត ដោះលែងអស់រលីងភ្លាម។ អ៊ីចឹងជាទម្រង់ សកម្មជនទាំងអស់ហ្នឹងមិនអាចឈ្នះតាមមេធាវីការពារទេ។ ដល់ពេលងាកទៅរឿងក្តីប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញវិញ គឺមានចាញ់មានឈ្នះជាធម្មតា ដូចមេធាវីផ្សេងៗ ទៀតដែរ។
មេធាវីការពារក្តីសំណុំរឿងនយោបាយ និងសំណុំរឿងសកម្មជនសង្គមទាំងពីររូបនេះបន្ថែមថា បើទោះជាចៅក្រមសម្រេចឱ្យលោកចាញ់ក្ដីប្រភេទនេះរាល់ពេលក៏ដោយ ក៏កូនក្តីរបស់លោកតែងពេញចិត្ត ចំពោះការប្រឹងប្រែងតាមវិជ្ជាជីវៈមេធាវីប្រកបដោយសុចរិតភាពរបស់លោកទាំងពីរដែរ។
លោក ប្រ៊េដ អាដាមស៍ នៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ បន្ថែមថា សារផ្ដាំផ្ញើរបស់អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ ប្រាប់ទៅក្រុមគ្រួសាររបស់ជនត្រូវចោទឱ្យរកមេធាវីល្អៗ ដើម្បីការពារខ្លួននៅចំពោះមុខតុលាការ ជាជាងនាំគ្នាចេញតវ៉ាតាមថ្នល់នោះ គឺជាការនិយាយឱ្យតែពីរោះស្ដាប់ប៉ុណ្ណោះ។
លោកបញ្ជាក់ថា ពិតណាស់ លោកនឹងផ្តល់ឱវាទដល់ជនត្រូវចោទឱ្យរកមេធាវីល្អៗ ដើម្បីការពារខ្លួនក្នុងតុលាការ ប្រសិនបើកម្ពុជាមានប្រព័ន្ធតុលាការ ដែលធានាយុត្តិធម៌ដល់ជនគ្រប់រូបដោយគ្មានការរើសអើង ពីព្រោះក្នុងលក្ខខណ្ឌបែបនេះ ជនជាប់ចោទនឹងមានក្តីសង្ឃឹមខ្លះថា ចៅក្រមអាចសម្រេចក្តីដោយឯករាជ្យ ផ្អែកតាមអង្គហេតុ និងភស្តុតាង៖ «ប៉ុន្តែ យើងដឹងហើយថា នៅកម្ពុជា ពេលណាលោក ហ៊ុន សែន គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឬនគរបាល ចង់ឱ្យអ្នកណាម្នាក់ជាប់ទោសឧក្រិដ្ឋក្នុងរឿងនយោបាយ អ្នកនោះនឹងជាប់ភ្លាម។ ដូច្នេះ បើទោះជាមានមេធាវីល្អៗ លំដាប់ពិភពលោកក៏ដោយចុះ ក៏មិនអាចផ្លាស់ប្ដូរបានដែរ ពីព្រោះចៅក្រមមិនបានសម្រេចក្ដីផ្អែកលើអង្គហេតុ និងភស្តុតាងទេ។ ចៅក្រមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ កាត់សេចក្ដីផ្អែកលើការណែនាំពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឬសម្រេចក្ដីក្រោមការភ័យខ្លាចថា នឹងមានរឿងអាក្រក់កើតឡើងចំពោះពួកគេ ប្រសិនបើពួកគេមិនធ្វើតាមការបង្គាប់បញ្ជា ឱ្យអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល ឬសត្រូវនយោបាយរបស់បក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានទោសទេនោះ។ ក្នុងករណីបែបនេះ ការជួលមេធាវីល្អៗ ដើម្បីតតាំងក្តីក្នុងតុលាការ មិនអាចជួយឱ្យមានការដោះលែងញាតិមិត្តជាទីស្រឡាញ់ សកម្មជនសង្គម សកម្មជននយោបាយ ឬសកម្មជនសហជីពបានឡើយ»។
លោក ប្រ៊េដ អាដាមស៍ ថា ហេតុដូចនេះហើយ ការដាក់សម្ពាធសាធារណៈ ដោយការចេញតវ៉ាតាមផ្លូវថ្នល់ដោយសន្តិវិធី ពេលខ្លះទទួលបានជោគជ័យ។ លោកថា ការដាក់សម្ពាធពីមហាជនទៅលើស្ថាប័នរដ្ឋ ដើម្បីបង្ខំឱ្យធ្វើរឿងត្រឹមត្រូវមួយ វាជារឿងធម្មតានៅក្នុងប្រទេសប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកថា អ៊ីចឹងហើយ ទើបប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាសម្រេចចិត្តថា ត្រូវតែចេញតវ៉ាតាមផ្លូវថ្នល់ នៅពេលដែលការតស៊ូក្ដីនៅក្នុងតុលាការរបស់ពួកគេ មិនត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ ឬមានការជ្រៀតជ្រែកពីអ្នកនយោបាយនោះ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលតម្រូវឱ្យតុលាការឯករាជពីរដ្ឋាភិបាលនោះ អនុញ្ញាតឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរធ្វើបាតុកម្មដោយសន្តិវិធី។
មាត្រា៣៥ ចែងថា៖ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពីរភេទ មានសិទ្ធិចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងជីវភាពនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌របស់ប្រទេសជាតិ។ សេចក្ដីស្នើទាំងឡាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវបានទទួលការពិនិត្យ និងដោះស្រាយយ៉ាងហ្មត់ចត់ពីអង្គការរដ្ឋ។
ផ្អែកលើគោលការណ៍ធម្មនុញ្ញភាពនៃច្បាប់ រាល់ច្បាប់ ដែលធ្វើឡើងដោយរដ្ឋសភា និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិទាំងអស់តាក់តែងឡើងដោយរដ្ឋាភិបាល ត្រូវតែអនុលោមតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលជាច្បាប់កំពូលនៃជាតិ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ តម្កល់សាលក្រមកំបាំងមុខទៅលើប្រធានសហជីព លោក ម៉ម រិទ្ធី ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ១៨ខែ
- ពលរដ្ឋ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សធ្វើធម្មយាត្រាពីក្រុងកំពតមកភ្នំពេញ ដើម្បីលើកកម្ពស់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស
- លោក ហ៊ុន សែន តែងតាំងលោក ហៃ វណ្ណា និងសកម្មជន ១៨នាក់ទៀតជាទីប្រឹក្សា និងជំនួយការ
- យុវជនរិះគន់ការផ្ដល់គ្រឿងឥស្សរិយយសឱ្យចៅប្រុសលោក ហ៊ុន សែន ដែលធ្លាប់ប្រកាសលក់កាំភ្លើងលើបណ្ដាញសង្គម
- លោក ហ៊ុន សែន ទៅមជ្ឈិមបូព៌ា «ទំនងចង់ទៅដើរទាក់ទាញវិនិយោគទុន ខណៈរដ្ឋាភិបាលកូន កំពុងជួបបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច»