ពុទ្ធសាសនិកលើសកលលោក រួមទាំងពុទ្ធសាសនិកខ្មែរផង អ្វីដែលគេមានជំនឿ និងគោរពបូជាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតនោះ គឺព្រះរតនត្រ័យ ឬព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ឬព្រះអរិយសង្ឃ។ ការមានជំនឿដូច្នេះ ពីព្រោះគេបានឃើញព្រះពុទ្ធទ្រង់ជាបុគ្គលបានត្រាស់ដឹងនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញាណ ឬសច្ចធម៌សម្រាប់រម្ងាប់បង់អស់នូវអាសវកិលេស លោភៈ ទោសៈ មោហៈ ដែលជាឫសគល់នៃទុក្ខ ឬគ្រឿងសៅហ្មងទាំងឡាយ។ ក្រោយពីបានត្រាស់ដឹងនូវសច្ចធម៌នោះ ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសម្ដែងទូន្មានប្រាប់ដល់មនុស្សសត្វទូទៅ ដោយមិនរើសមុខ ដើម្បីឲ្យគេបានរួចចេញពីកងទុក្ខទាំងអស់នោះដែរ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បានបរិនិព្វានទៅអស់រយៈពេលជាង ២.៥០០ឆ្នាំហើយ (២.៥៥៧) ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ព្រះធម៌ដែលទ្រង់បានត្រាស់សម្ដែងចំនួន ៨៤.០០០ព្រះធម្មក្ខន្ធ នៅគង់ធរមាននៅឡើយទេ ដើម្បីឲ្យមនុស្សបានបន្តបដិបត្តិធម៌តទៅទៀត។
ប្រការសំខាន់មួយទៀត បើទោះបីជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធយាងចូលនិព្វានក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែព្រះបរមសារីរិកធាតុ ឬព្រះអដ្ឋិរបស់ព្រះអង្គនៅមានសេសសល់ទុកឲ្យពុទ្ធបរិស័ទ នៅតាមបណ្ដាប្រទេសផ្សេងៗក្នុងសកលលោក គោរពបូជា ដូចជាប្រទេសឥណ្ឌា សិរីលង្កា ប្រទេសភូមា ជាដើម។
សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាប្រទេសគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាមួយក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងឡាយនោះ ក៏មានតម្កល់ទុកនូវព្រះបរមសារីរិកធាតុដែរ គឺនៅឯព្រះសក្យមុនីចេតិយ ក្នុងស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្ដាល។ ប៉ុន្តែនៅចុងឆ្នាំ២០១៣ ក៏ស្រាប់តែមានអំពើអកុសលចោរកម្មលបលួចយកព្រះបរមសារីរិកធាតុនោះទៅបាត់។
ចំពោះការបាត់បង់នូវរតនវត្ថុនេះ បានធ្វើឲ្យមានប្រតិកម្មយ៉ាងច្រើនពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពុទ្ធបរិស័ទ ដោយអ្នកខ្លះបានលើកឡើងថា មិនគួរមានរឿងបែបនោះទេ មិនគួរជនជាតិខ្មែរជួបប្រទះនឹងបញ្ហាអកុសលធម៌យ៉ាងនេះឡើយ។
ក្នុងចំណោមពុទ្ធបរិស័ទទាំងនោះ ឧបាសិកាមួយរូបឈ្មោះ ណារិន នៅភ្នំពេញ បានមានប្រសាសន៍ថា ព្រះបរមសារីរិកធាតុ គឺជាតំណាងព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ ជាតំណាងនូវភាពត្រជាក់ត្រជុំសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដូច្នោះបើព្រះបរមសារីរិកធាតុត្រូវគេលួចយកទៅបាត់នោះ គឺដូចជាបាត់បង់នូវព្រះបរមសាស្ដាចារ្យដ៏កំពូលពីប្រទេស ហើយនិងបាត់បង់នូវភាពសុខដុមរមនាដែរ៖ «សូមឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងធម្មការ ខំប្រឹងឲ្យខ្លាំងមែនទែនក្នុងការស្វែងរកព្រះសារីរិកធាតុយកមកតម្កល់ទុកវិញ ដើម្បីខ្មែរយើងគោរពបូជា ដើម្បីត្រជាក់ត្រជុំដល់ប្រទេសជាតិ»។
ទាក់ទងនឹងការបាត់បង់នូវព្រះបរមសារីរិកធាតុពីប្រទេសកម្ពុជា អ្នកប្រាជ្ញផ្នែកព្រះពុទ្ធសាសនាមួយចំនួន បានបញ្ជាក់ប្រាប់ដែរថា គឺជាព្រឹត្តិការណ៍មួយដែលសង្គមខ្មែរទាំងអស់គ្នា ទាំងថ្នាក់ដឹកនាំ និងប្រជារាស្ត្រ ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ និងឲ្យបានឆាប់យាងព្រះបរមសារីរិកធាតុមកតម្កល់ទុកក្នុងប្រទេសវិញ។
លោកបានបន្តថា ព្រះបរមសារីរិកធាតុពិតជារតនវត្ថុដ៏មានសារសំខាន់ខ្លាំងណាស់ ពីព្រោះព្រះបរមសារីរិកធាតុនោះ គឺជាផ្នែកមួយនៃព្រះសរីរៈ ឬព្រះរូបកាយរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលពុទ្ធបរិស័ទទាំងអស់គោរពបូជាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់។
អគ្គលេខាធិការនៃពុទ្ធិកបណ្ឌិតសភានៃសកលវិទ្យាល័យ បញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា លោក ធម្មានន្ទ បានមានប្រសាសន៍ថា ពុទ្ធសាសនិកទាំងអស់បានគោរព និងលើកគុណតម្លៃព្រះបរមសារីរិកធាតុ ដែលជាព្រះអដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះពុទ្ធនោះ គឺសំដៅគោរពដល់ព្រះគុណូបការៈ ឬគុណសម្បត្តិដ៏ល្អខ្ពង់ខ្ពស់របស់ព្រះអង្គ ដូចជាទ្រង់មានព្រះទ័យមេត្តាអាណិតអាសូរឥតព្រំដែន ក្នុងការសម្ដែងធម្មទេសនាពន្យល់អប់រំប្រោសមនុស្សទូទៅឲ្យបានយល់ធម៌ ហើយរំដោះខ្លួនឲ្យរួចចេញពីទុក្ខ។
លោក ធម្មានន្ទ៖ «ដូច្នេះ សម្រាប់ព្រះបរមធាតុនេះ ពុទ្ធសាសនិកជនចាត់ទុកថាជាវត្ថុមួយដ៏ក្រៃលែង ពីព្រោះជាសរីរកាយរបស់ព្រះពុទ្ធ។ ដូចកាលពីសម័យព្រះអង្គទើបបរិនិព្វានទៅអ៊ីចឹង នគរទាំង៨ បានអារាធនាព្រះធាតុព្រះអង្គទៅតម្កល់ក្នុងព្រះចេតិយ ធ្វើបុណ្យ ៧យប់ ៧ថ្ងៃ គ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់។ រហូតដល់សម័យស្ដេចអសោកមហារាជ ដែលជាស្ដេចមានឥទ្ធិពលគ្រប់គ្រងទឹកដីប្រទេសឥណ្ឌា យកព្រះធម៌ជាធំ ព្រះអង្គទ្រង់បានស្វះស្វែងលើកព្រះធាតុ កសាងព្រះចេតិយឡើងតម្កល់ ហើយនិងធ្វើការផ្សព្វផ្សាយព្រះបរមធាតុនៅក្នុងទឹកដីឥណ្ឌា ហើយនិងផ្សព្វផ្សាយនៅកោះសិរីលង្កា។ ដូច្នេះ គឺថាសំខាន់ណាស់សម្រាប់ពុទ្ធសាសនិកជន»។
ចំពោះព្រះបរមសារីរិកធាតុដែលត្រូវបានគេលួចយកទៅបាត់នោះ គឺជាព្រះសារីរិកធាតុដែលព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ កាលពីទ្រង់គង់ព្រះជន្មនៅ គឺទ្រង់បានទទួលពីសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជនៃប្រទេសសិរីលង្កា ក្នុងអំឡុងពុទ្ធសករាជ ២៥០០ ពាក់កណ្ដាលពុទ្ធសាសនា ត្រូវនឹងគ្រិស្ដសករាជ ១៩៥៧។
ក្រោយពីបានទទួលព្រះបរមសារីរិកធាតុ ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់បានរៀបចំឲ្យមានការសាងព្រះសក្យមុនីចេតិយ នៅខាងមុខរាជអយស្ម័យយាន ឬរ៉ារទេះភ្លើងក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងអំឡុងគ្រិស្ដសករាជ ១៩៩៦ ហើយបានប្រារព្ធពិធីបុណ្យយ៉ាងអធិកអធម ដើម្បីតម្កល់ព្រះបរមសារីរិកធាតុនៅទីនោះ។ បន្ទាប់មក នៅឆ្នាំ២០០២ ព្រះបរមសារីរិកធាតុត្រូវបានដង្ហែទៅតម្កល់ទុកនៅព្រះមហាសក្យមុនីចេតិយលើកំពូលភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ ឬភ្នំអដ្ឋរស្ស នៅស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្ដាល រហូតដល់យប់ថ្ងៃទី៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ក៏មានការលួចយករតនវត្ថុដែលមិនអាចកាត់ថ្លៃបាននេះ។
អ្នកប្រាជ្ញព្រះពុទ្ធសាសនា បានបញ្ជាក់ថា ក្រោយពីព្រះពុទ្ធទ្រង់បរិនិព្វានទៅ ពុទ្ធបរិស័ទបានគោរពបូជាដល់គុណសម្បត្តិរបស់ព្រះអង្គ ដោយយកព្រះធម៌ដែលទ្រង់បានសម្ដែងមកបដិបត្តិ និងគោរពបូជាព្រះបរមសារីរិកធាតុ គោរពព្រះមហាពោធិព្រឹក្ស ដែលទ្រង់បានគង់ប្រថាប់ចម្រើនធម៌នៅក្រោមដើមឈើនោះ រហូតបានត្រាស់ដឹង គោរពព្រះចេតិយទីតម្កល់ព្រះបរមសារីរិកធាតុ ហើយនិងគោរពព្រះពុទ្ធរូបជាដើម។
ព្រះតេជព្រះគុណ ខេមចារោ យស់ ហ៊ុត ប្រធានសមាគមធម្មទូតនៅភ្នំពេញ បានមានព្រះថេរដីកាថា ការធ្វើបទនមស្ការ ដោយសូត្រទន្ទេញតែមួយមុខនោះ មិនគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការគោរពព្រះពុទ្ធទេ សំខាន់គឺទាមទារឲ្យពុទ្ធបរិស័ទនាំគ្នាប្រតិបត្តិតាមពាក្យទូន្មានរបស់ព្រះពុទ្ធ៖ «រៀនសន្សំកុសលដូចដែលព្រះអង្គទ្រង់បានបំពេញជាគំរូដល់យើង ដោយបានទេសនាបង្រៀនយើងឲ្យធ្វើតាម ដើម្បីសេចក្តីសុខ សេចក្ដីចម្រើន សន្តិភាព សុខសប្បាយទាំងអស់គ្នា ចម្រើនពរ!»។
ព្រះតេជព្រះគុណ បានបន្ថែមថា ទាក់ទងទៅនឹងការបាត់បង់ព្រះបរមសារីរិកធាតុ គឺអាចបណ្ដាលមកពីជនជាតិខ្មែរខ្លះមិនទាន់បានយល់ច្បាស់ពីគុណតម្លៃរបស់ព្រះពុទ្ធ ហើយមិនទាន់បានអនុវត្តតាមការទូន្មានរបស់ព្រះអង្គឲ្យបានពេញលេញ និងត្រឹមត្រូវនៅឡើយទេ ដូចជាខ្វះការរក្សាសីល៥ ដែលរួមមាន មិនសម្លាប់ មិនលួច មិនប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាម មិនភូតកុហក មិនសេពគ្រឿងស្រវឹងគ្រឿងញៀនជាដើម។
អ្នកប្រាជ្ញផ្នែកព្រះពុទ្ធសាសនា បានបញ្ជាក់ថា ការលួចរតនសម្បត្តិនៃព្រះបរមសារីរិកធាតុនៃព្រះពុទ្ធនោះ គឺជាទោសមួយយ៉ាងធ្ងន់បំផុត ទាំងក្នុងច្បាប់លោកិយ និងច្បាប់ធម្មជាតិ។ លោកបន្តថា ជនជាតិខ្មែរគ្រប់រូបដែលអះអាងថា ខ្លួនជាអ្នកគោរពព្រះពុទ្ធសាសនា គប្បីមានឆន្ទៈរក្សាការពាររតនវត្ថុនេះឲ្យគង់វង្ស ដើម្បីជាប្រយោជន៍នាំមកនូវសេចក្តីសុខ សន្តិភាពក្នុងប្រទេសតទៅ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។