ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ទាំងចាស់ទាំងក្មេងលើកឡើងថា មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា គឺជាមន្ទីរពេទ្យដែលពលរដ្ឋជឿទុកចិត្ត និងផ្ដល់តម្លៃជាងគេ។ ដូច្នេះពួកគាត់ អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលពង្រឹងគុណភាព ទាំងមន្ទីរពេទ្យរដ្ឋ និងឯកជន ឲ្យស្របតាមស្តង់ដារសុខាភិបាលមួយដែលមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ដើម្បី ជួយសម្រួលទុក្ខលំបាករបស់ពួកគាត់។
ដូចសព្វមួយដងឲ្យតែដល់ម៉ោង២ព្រឹក គេសង្កេតឃើញថា រោងរង់ចាំដែលព័ទ្ធតាមរបងជាជួរនៅ ខាងមុខមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា ចាប់ផ្ដើមមានឪពុកម្ដាយបីកូនតូចៗចូលទៅអង្គុយ និងដេកនៅទីនោះ បណ្តើរៗដើម្បី រង់ចាំចូលទៅពិនិត្យ និងព្យាបាលជំងឺកូនៗរបស់ពួកគេ នៅខាងក្នុងមន្ទីរពេទ្យគន្ធ បុប្ផាដែលនឹងបើកទ្វារទទួលចាប់ពីម៉ោង៧ព្រឹក។
មើលណោះ... ម្ដាយខ្លះកំពុងបំបៅដោះកូន ឪពុកម្ដាយខ្លះទៀតក៏លួងលោមកូនកុំឲ្យយំ ខណៈអ្នក ផ្សេងទៀត ក៏ងោកងុយលក់នៅកន្លែងអង្គុយរង់ចាំនោះទៅ។ កុមារខ្លះមិនស្រួលក្នុងខ្លួន ក៏ចេះតែ ស្រែកយំមិនឈប់ ហើយឪពុកម្ដាយ ក៏ងាកទៅទិញឧបករណ៍លេងឲ្យកូន ដែលមានគេលក់ដូរពេញនៅក្បែរនោះ។
ឪពុករបស់កុមារម្នាក់មកពីខេត្តស្វាយរៀង ដែលយកកូនមកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា លោក សុផាត និយាយថា កូនរបស់លោកកើតជំងឺរលាកទងសួត។ លោកអះអាងថា មុនមកមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា លោកបាននាំកូនទៅមន្ទីរពេទ្យឯកជនក្នុងខេត្តស្វាយរៀងជាច្រើនថ្ងៃដែរ ប៉ុន្តែមិនបានធូរស្បើយសោះ។ ហាក់មិនសូវទុកចិត្តលោកគ្រូពេទ្យនៅខេត្តស្វាយរៀង និងមិនសូវមានលុយផងនោះ លោកក៏យកកូនមកមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាតែម្ដង៖ «ពិបាកដែរបងទៅពេទ្យនៅទីនោះ ពីថ្ងៃទៅមួយអត់ឃើញធូរស្បើយអ៊ីចឹងណាស់ ដូច្នេះបានយកកូនមកទីនេះ។ ពេទ្យនេះ ពូកែណាស់បង មកដឹងថា ជាតែម្ដង។ បើមានពូកែដូចគន្ធបុប្ផានូវស្រុកគឺល្អណាស់បង វាស្រួលហើយជិត ហើយមិនសូវចំណាយលុយច្រើន។ចង់បានដូចមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាអ៊ីចឹង ព្រោះកូនតូចយកមកទីនេះពិបាកណាស់ វាឆ្ងាយ»។
នៅមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា ចាប់ផ្តើមបើកទ្វារទទួលអ្នកជំងឺចំនួនពីរពេល គឺនៅម៉ោង៧ព្រឹក ដល់ម៉ោង១១ ហើយពេលល្ងាច ចាប់ពីម៉ោង ២ថ្ងៃ ដល់ម៉ោង ៥ល្ងាច។
ជីដូនម្នាក់មកពីខេត្តកណ្ដាល ដែលកំពុងអង្គុយបីចៅតូចនៅលើដៃ និយាយថា មូលហេតុដែលគាត់ មកដេកចាំ និងអង្គុយចាំ តាំងម៉ោង ២ព្រឹកនេះ គឺដើម្បីបានលេខរៀងចូលមុនគេ។ គាត់រៀបរាប់ថាទោះបីលំបាកប៉ុណ្ណា ក៏ពួកគាត់យកចៅមកព្យាបាល នៅមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាដែរ ព្រោះពេទ្យមួយនេះ ប្រៀបដូចជាមន្ទីរពេទ្យទេវតាដែលជួយសង្គ្រោះកុមារ ឱ្យផុតពីក្ដីស្លាប់ និងបានជួយកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ខុសឆ្ងាយពីពេទ្យនៅតាមភូមិស្រុក ដែលព្យាបាលមិនមានប្រសិទ្ធភាព ហើយគិតតែលុយ៖ « ក្មេងៗមកទីនេះគឺជាតែម្ដង។ រដ្ឋាភិបាលគួរតែចំណាយពេទ្យល្អៗ នៅតាមទីជនបទខ្លះដែរ ព្រោះមកទីនេះលំបាកដែរ ឆ្ងាយហើយមកតាំងពីម្សិលម្ល៉េះ » ។
ស្ត្រីម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ឆេង ហ៊ាង ដែលរស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ និយាយថា កូនគាត់ធ្លាប់យកទៅព្យាបាលនៅគ្លីនិកឯកជនដែរ តែមិនធូរស្បើយឡើយ។ អ្នកស្រីយល់ថា ប្រហែលដោយសារថ្នាំនៅតាមពេទ្យរដ្ឋ និងឯកជនមិនសូវល្អ ឬពូកែដូចនៅមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផានោះទេ៖ « ថ្នាំពេទ្យអីមកពីឯកជនអី គឺដាក់ទៅអត់ត្រូវ មិនមែនស្ដាយលុយទេ អ៊ីចឹងហើយមកពេទ្យនេះ ត្រូវ ទោះបីជា អត់ងងុយក៏ដោយ »។
ជាមធ្យមក្នុងមួយថ្ងៃៗ មន្ទីរពេទ្យនេះព្យាបាលជំងឺជូនកុមារកម្ពុជា ចំនួនប្រមាណ ៣ពាន់នាក់ ដោយចំណាយប្រាក់អស់ ១២ម៉ឺនដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។
ឪពុកម្នាក់ទៀត កំពុងឈរបីកូន ហើយកែវភ្នែកសម្លឹងមើលទៅដើមឈើនៅវត្តភ្នំ បណ្ដើរមាត់និយាយប្រាប់អាស៊ីសេរីបណ្ដើរថា គ្រូពេទ្យស្រុកខ្មែរភាគច្រើនគិតតែពីលុយ មិនខ្វល់ពីជីវិតក្មេងសោះ។ ពួកគាត់ជាប្រជាពលរដ្ឋមិនសូវទុកចិត្តលើពេទ្យឯកជន និងពេទ្យរដ្ឋឡើយ។ លោកបន្ថែមថា នេះមិនមែនជាលើកទីមួយសម្រាប់លោក ដែលនាំកូនមកទទួលសេវាព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា៖ « ដោយសារពេទ្យនៅតាមស្រុក ប្រើថ្នាំអត់ល្អ ហើយព្យាបាលយកតែលុយទេ ហើយអត់មានពិនិត្យមើលកូនយើងអោយត្រឹមត្រូវអីទេ»។
វាមានរយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជានៅតែជួបបញ្ហាប្រឈមជាច្រើនដូចជាបញ្ហាមន្ទីរពេទ្យ ផ្លូវថ្នល់ និងសាលារៀនជាដើម។ នៅតាមឃុំខ្លះ គ្មានទេមណ្ឌលសុខភាព និងសាលាឃុំ តែបែរជាមានទីស្នាក់ការគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា យ៉ាងធំៗទៅវិញ។
មានសម្បុរខ្មៅរាងស្គម កំពុងអង្គុយជិតប្រពន្ធ ប្រាប់ថា លោកមកពីខេត្តព្រៃវែង។ លោកសំណូមពរ ឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាល ឲ្យជួយពង្រឹងគុណភាព និងសេវាសុខាភិបាលទាំងពេទ្យឯកជន និងមណ្ឌលសុខ ភាពតាមភូមិ-ឃុំ ឲ្យល្អដូចមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា។ លោករៀបរាប់ថា ប្រជាពលរដ្ឋមានការលំបាកច្រើនណាស់ ក្នុងការយកកូនមកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាដោយសារឆ្ងាយ និងត្រូវអង្គុយរង់ចាំយូរ ម៉ោងទៀតផង។ អ្វីដែលព្រួយបារម្ភខ្លាំងនោះ ប្រសិនបើកុមារមានជំងឺធ្ងន់ធ្ងរ គឺមិនអាចដឹកមក សង្គ្រោះទាន់ពេលវេលាបានឡើយ ប្រសិនបើពួកគាត់នៅខេត្តឆ្ងាយៗ៖ « សំណូមពរអោយអ្នកដឹកនាំយើង មានពេទ្យនៅតាមជនបទយើងឲ្យល្អ ព្រោះអីយើងមិនមែនចង់មកទេ ឆ្ងាយចង់ងាប់ហើយ អ្នកខ្លះមិនមកពីខេត្តព្រៃវែងដូចខ្ញុំ មកពីខេត្តសៀមរាបអីណោះ។ ចង់ឲ្យនៅជនបទមានពេទ្យល្អៗ ព្យាបាលមានប្រសិទ្ធភាព ហើយយើងក៏មិនចង់មកទីនេះដែរ»។
មិនមែនតែប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញទេ ដែលរិះគន់វិស័យសុខាភិបាលកម្ពុជា។ កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៦ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គួច ម៉េងលី ដែលមានងារជាឧកញ៉ាមួយរូប និងបានមករស់នៅកម្ពុជា ជាពេទ្យស្ម័គ្រចិត្ត ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២ ធ្លាប់បានថ្លែងរិះគន់វិស័យសុខាភិបាលកម្ពុជាថា ក្នុងចំណោមគ្រូពេទ្យ ១០នាក់នៅកម្ពុជា មាន៩នាក់ទៅហើយដែលគ្មានក្រមសីលធម៌ ហើយព្យាបាលអ្នកជំងឺមិនត្រឹមត្រូវ។
លោកត្រូវបានដកស្រង់សម្ដីកាលនោះថា៖ «វិស័យសុខាភិបាលយើង បើខ្ញុំឲ្យពិន្ទុពី ១ ដល់១០ ខ្ញុំឲ្យ២ពិន្ទុ។ បើអ្នកក្រទៅពេទ្យ ខ្ញុំហ៊ានធានាគេនឹងដេកនៅចិញ្ចើមផ្លូវ។ នោះជាអ្វីដែលខ្ញុំឃើញទិដ្ឋភាពដោយផ្ទាល់។ ស្ត្រីសម្រាលកូនខ្លះកូនអាចស្លាប់ក្នុងពោះ បើគ្មានលុយវះ។ សំណួរដែលត្រូវសួរខ្លួនឯងពេលនេះ គឺថាក្នុងសតវត្សរ៍ទី២១ តើកម្ពុជាយើងត្រូវឆ្លងកាត់ភាពវេទនានេះបន្តទៀត ឬយ៉ាងណា? ខ្ញុំអត់ដែលជួបពេទ្យណាអាក្រក់សែនអាក្រក់ ដូចពេទ្យនៅស្រុកខ្មែរយើងទេ»។
ចំណែកអ្នកស្រាវជ្រាវបញ្ហាសង្គម និងជាអ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត កែម ឡី កាលនៅមាន ជីវិត បានអះអាងថា គុណភាពសេវាសុខាភិបាលសាធារណៈខ្មែរ នៅទាបបំផុតបើប្រៀបធៀបមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា និងប្រៀបធៀបទៅនឹងមន្ទីរពេទ្យក្នុងបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់។ លោក កែម ឡី បានចេញ ផ្សាយនៅអត្ថបទស្រាវជាវមួយជុំវិញគុណភាពសេវាសុខាភិបាល ត្រូវការធ្វើបដិវត្តន៍ មិនមែនធ្វើកំណែទម្រង់ទេ។
លោកថា កត្តាដែលគុណភាពនៅមានកម្រិតទាបដោយសារកត្តា ៨យ៉ាងរួមមាន៖ កត្តាថ្នាំពេទ្យ កត្តាបច្ចេកទេស កត្តាសម្ភារបរិក្ខារពេទ្យ កត្តាទំនាក់ទំនង និងអាកប្បកិរិយាពេទ្យ កត្តានីតិវិធី និងដំណើរ ការព្យាបាល កត្តាគ្រូពេទ្យព្យាបាលចល័ត កត្តាប្រាក់ខែទាបបំផុត និងការលើកទឹកចិត្តតិចតួច ព្រមទាំងមិនមានអភិបាលកិច្ចល្អ និងចុងក្រោយកត្តានៃអត្រាឈឺ និងអត្រាស្លាប់របស់អ្នកជំងឺ។
ងាកមកមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាវិញ ក្នុងរយៈពេល២៤ឆ្នាំមកនេះ មានកុមារឈឺចំនួនជិត ១៥លាន(១៤.៨៣៧.១៥៥) នាក់ ដែលបានទទួលការពិនិត្យ ព្យាបាលនៅក្នុងផ្នែកពិគ្រោះជំងឺក្រៅ។ កុមារដែលមានជំងឺ និងរបួសធ្ងន់ៗ មានចំនួនជាង ១លាន(១.៥១៦.៤៧១) នាក់ ត្រូវបានជួយសង្គ្រោះ និងបានជាសះស្បើយនៅ មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា។ ៨០ភាគរយនៃកុមារដែលមានជំងឺធ្ងន់ធ្ងរទាំងនោះ នឹងគ្មានសំណាងល្អឡើយប្រសិនបើមិនបានដាក់ឲ្យសម្រាកនៅមន្ទីរពេទ្យទេនោះ។ សម្រាប់ផ្នែកសម្ភពវិញ មានស្ត្រីចំនួនជិត ២សែន (១៩២.៨៩៧) នាក់មកសម្រាលកូន។ រីឯការពិនិត្យតាមដានផ្ទៃពោះចំនួន ជាង១លាន (១.៣៩០.៣២៣) ដង នៅក្នុងផ្នែកពិគ្រោះជំងឺក្រៅនៃសម្ភព» ។
ក្នុងរយៈពេលជាង ២៤ឆ្នាំមកនេះ មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា បានចំណាយថវិកាអស់ជាង ៥៦៣លានដុល្លារហើយ។ ក្នុងចំណោមថវិកាទាំង ៥៦៣លានដុល្លារនោះ ៨៦.៤ភាគរយ គឺជាវិភាគទានសប្បុរស ជនដែលភាគច្រើនមកពីប្រជាជនរស់នៅក្នុងប្រទេសស្វីស ៤.៧ភាគរយ បានមកពីការចូលរួមវិភាគទានរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និង៨.៩ភាគរយបានមកពីការចូលរួមវិភាគទានរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលស្វីស។
យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ សង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាល នឹងយកកង្វល់របស់ពួកគាត់ទៅដោះ ស្រាយឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព ជាជាងគិតតែពីរឿងផ្ដួលរំលំ ដៃគូរប្រកួតប្រជែងនយោបាយ ហើយភ្លេច គិតពីរឿងអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ និងជួយប្រជាជនរបស់ខ្លួនពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ៕