អ្នកជំនាញអ.ស.ប៣រូបយល់ស្របគ្នាថា រឿងក្តីលោក កឹម សុខា ជារឿងនយោបាយ និងប្រឡាក់ប្រឡូសដោយភាពមិនប្រក្រតី
2020.01.17
លោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក្នុងថ្ងៃសវនាការ នាសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០។
RFA
អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិបីរូប ពីបីស្ថាប័នផ្សេងគ្នា យល់ស្របគ្នាថារឿងក្តីលោក កឹម សុខា ជារឿងនយោបាយ និងប្រឡាក់ប្រឡូសដោយភាពមិនប្រក្រតី តាំងពីដើមដំបូង រហូតដល់ដំណាក់កាលជំនុំជម្រះក្តីនេះ។
នេះជាលើកទីមួយហើយ ដែលអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកបីផ្នែកផ្សេងគ្នា ជឿជាក់យ៉ាងមុតមាំ ថា ការចោទប្រកាន់ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក កឹម សុខា ពីបទក្បត់ជាតិនោះ គឺជារឿងនយោបាយ មិនមែនជាការអនុវត្តច្បាប់ និងនីតិរដ្ឋ ទៅតាមអ្វីដែលជាការអះអាងស៊ីសង្វាក់គ្នា ជាប្រចាំរបស់របបលោក ហ៊ុន សែន នោះឡើយ។
នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ ចេញថ្ងៃទី១៧ ខែ មករា ចេញភ្លាមៗក្រោយការបិទបញ្ចប់សវនាការជំនុំជម្រះក្តីលោក កឹម សុខា វគ្គដំបូង ដែលប្រព្រឹត្តទៅកាលពីថ្ងៃទី១៥ និង ១៦ ខែមករានោះ អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិទាំងនេះ លើកឡើងថា ការចោទប្រកាន់លោក កឹម សុខា ពីបទក្បត់ជាតិ ឬសន្ទិដ្ឋភាព ឬត្រូវរ៉ូវគ្នាជាមួយរដ្ឋបរទេស ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃនេះ គឺបង្កើតឱ្យមានករណីរំលោភច្បាប់កាន់តែរីករាលដាល រំលោភទាំងច្បាប់ជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ ដែលរបបលោក ហ៊ុន សែន ប្រើប្រាស់នីតិវិធីច្បាប់ទាំងនោះ មិនត្រឹមត្រូវ ក្នុងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមន្ត្រី និងសកម្មជនបក្សប្រឆាំង និងអ្នកដែលហ៊ាននិយាយរិះគន់រដ្ឋាភិបាល។
អ្នកជំនាញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទាំងបីរូប ដែលរួមមាន អ្នករាយការណ៍ពិសេសទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំនៅកម្ពុជាអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) អ្នករាយការណ៍ពិសេស ទទួលបន្ទុកផ្នែកលើកស្ទួយ និងការពារសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ លោក ដេវីត ខេ (David Kaye) និង លោក ឌីយ៉ាហ្គោ ហ្ការស៊ា-សៃយ៉ាន់ (Diego García-Sayán) អ្នករាយការណ៍ពិសេស ទទួលបន្ទុកផ្នែកឯករាជ្យ ភាពចៅក្រម និងមេធាវី បន្ថែមថា ដំណើរការតាំងតែពីដើមដំបូង នៃការចាប់ និងឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា គឺជាប់ប្រឡាក់ប្រឡូសទៅដោយភាពមិនប្រក្រតី និងជាសញ្ញាណបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ អំពីការមិនខ្ចីខ្វល់អំពីច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ និងជាតិ។
លោក កឹម សុខា ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន ចេញបញ្ជាឱ្យចាប់ខ្លួនទាំងកម្រោល នៅគេហដ្ឋានរបស់លោក នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយចាប់ទាំងកណ្ដាលអាធ្រាត្រ កាលពីដើមខែ កញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧។ នៅពេលនោះ លោក កឹម សុខា ជាតំណាងរាស្ត្រជាប់ឆ្នោតរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមានអភ័យឯកសិទ្ធិសភា។
ការចាប់ខ្លួនសមាជិកសភា ដែលមានអភ័យឯកសិទ្ធិការពារបែបនេះ អ្នកជំនាញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទាំងនេះ ចាត់ទុកថា ជាការរំលោភនីតិវិធីច្បាប់ ដោយបំពានអភ័យឯកសិទ្ធិសភារបស់លោក កឹម សុខា។
ភ្លាមៗក្រោយការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចបានប្រញាប់ប្រញាល់បញ្ជូនខ្លួនលោក ទៅឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង ក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ នៅជាប់ព្រំដែនវៀតណាម ដែលនៅឆ្ងាយពីក្រុងភ្នំពេញ។ ពេលកំពុងចាប់ខ្លួន និងឃុំខ្លួនដំបូងៗនោះ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានគេបដិសេធ មិនឱ្យមានមេធាវីការពារក្តីលោកនោះឡើយ។ អ្នកជំនាញទាំងនេះ រកឃើញទៀតថា នេះក៏ជាការបំពានសិទ្ធិទទួលបានការការពារក្តីពីមេធាវីតំណាងរបស់លោក កឹម សុខា នោះដែរ ព្រោះគាត់ត្រូវបានចាប់ និងឃុំខ្លួន ដោយគ្មានមេធាវីការពារក្តីគាត់។
លោក កឹម សុខា ត្រូវបានឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ន នៅពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង អស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំ (៥៣ សប្ដាហ៍) ទើបអនុប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ស ខេង បញ្ជាឱ្យយកមកឃុំខ្លួនបន្ត នៅក្នុងផ្ទះលោក កឹម សុខា នៅភ្នំពេញ។ ការបន្តឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះនេះ បន្តអូសបន្លាយជាងមួយឆ្នាំទៀត (១០ កញ្ញា ២០១៨ ដល់ ១០ វិច្ឆិកា ២០១៩) សរុបការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននេះ មានរយៈពេលជាងពីរឆ្នាំ។
តាមគោលការណ៍ច្បាប់ការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នមុនសវនាការលើអង្គសេចក្ដីក្នុងករណីចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋ គឺមិនអាចលើសពីរយៈពេល ១៨ខែបានឡើយ។ ក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជាមាត្រា ២០៨ ចែងថា ចៅក្រមស៊ើបសួរអាចពន្យារការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នម្ដងបាន ៦ខែ និងអាចសម្រេចពន្យារការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននេះបានតែពីរដងប៉ុណ្ណោះ ដោយមិនត្រូវលើសពី ១៨ខែនោះឡើយ។
មន្ត្រីអង្គការសហប្រជាជាតិទាំងនេះ ចាត់ទុកការឃុំខ្លួនបែបនេះ គឺការរំលោភនីតិវិធីច្បាប់កម្ពុជា ដែលមិនអនុញ្ញាតឱ្យឃុំខ្លួនជនត្រូវចោទ លើសពីរយៈពេលកំណត់ដោយច្បាប់នោះឡើយ។
ឥឡូវ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានតុលាការបញ្ជូនខ្លួនទៅជំនុំជម្រះ។ ប៉ុន្តែ ការជំនុំជម្រះក្តីនេះ ត្រូវបានរឹតត្បិតយ៉ាងខ្លាំង ដោយមិនឱ្យសាធារណជនទូទៅ ជាពិសេសមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ចូលទៅក្នុងបន្ទប់សវនាការ ដើម្បីស្ដាប់ និងតាមដានការកាត់ក្តីនេះឡើយ លើកលែងតែមន្ត្រីទូតប៉ុន្មាននាក់ ដែលតុលាការអនុញ្ញាត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ទាំងមេធាវីការពារក្តីរបបលោក ហ៊ុន សែន ទាំងលោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របបនេះ ជាច្រើនរូបផ្សេងទៀត តែងតែថ្លែងសារជាសាធារណៈ អំពីការសន្មតថា លោក កឹម សុខា ជាអ្នកមានទោសជាមុនរួចទៅហើយ ទោះលោក កឹម សុខា មិនទាន់ត្រូវបានតុលាការសម្រេចក្តី ថាយ៉ាងម៉េចនៅឡើយ។ ប្រការនេះ អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិទាំងនេះ ថាធ្វើឱ្យដំណើរការរកយុតិ្តធម៌ តាមផ្លូវតុលាការនេះ រងភាពសៅហ្មង និងមន្ទិលផងដែរ។
ជុំវិញការមិនអនុញ្ញាត ឱ្យប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ចូលទៅក្នុងបន្ទប់សវនាការ ដើម្បីផ្សាយដំណើរការក្តីលោក កឹម សុខានេះ អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាង ៨០ (៨២ អង្គការ) កាលពីថ្ងៃទី ១៦ ខែ មករា បានអំពាវនាវឱ្យតុលាការ ធ្វើយ៉ាងណារកលទ្ធភាព បើកទូលាយឱ្យមានការផ្សព្វផ្សាយ អំពីដំណើរការក្តីលោក កឹម សុខា ដើម្បីឱ្យសាធារណជនទូទៅ បានដឹង ដោយអនុញ្ញាតឱ្យអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ បានចូលរួមតាមដានដោយផ្ទាល់ ក្នុងសវនាការនេះ។
មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សជាតិ យល់ថានេះគឺជាពេលវេលាមួយបញ្ជាក់កាន់តែច្បាស់ អំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យ ដែលកម្ពុជាត្រូវតែពិចារណាឡើងវិញ។ នាយករងផ្នែកឃ្លាំមើល និងការពារសិទ្ធិមនុស្ស នៃអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត លើកថា មន្ត្រីជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិ ច្បាស់ជាបានស្រាវជ្រាវ និងសិក្សាល្អិតល្អន់ណាស់ មុននឹងហ៊ានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ចំៗ ចំពោះបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជានេះ។ លោក យល់ឃើញថា បើទោះបីករណីលោក កឹម សុខានេះ រងការរិះគន់ជុំទិស ថា មានភាពមិនក្រត្រី និងរំលោភនីតិវិធីយ៉ាងណាក្តី ក៏លោកយល់ថា បើរដ្ឋាភិបាលបើកចំហឱ្យមានតម្លាភាព ក្នុងរឿងក្តីលោក កឹម សុខា នៅពេលនេះ ក៏គ្រាន់បើជាងមិនធ្វើអ្វីសោះនោះដែរ ហើយទុកឱ្យសាធារណមតិទូទៅជាអ្នកសម្រេចតាមហ្នឹង៖ «ខ្ញុំគិតថា (បើធ្វើដូច្នេះបាន) គឺជាការបង្ហាញតម្លាភាពមួយល្អប្រសើរមួយគ្រាន់បើជាងនេះ ព្រោះសវនាការនេះបើតាមការគ្រោងរយៈពេលបីខែ។ ដូច្នេះការវិនិច្ឆ័យយ៉ាងណា គឺវាទៅតាមការពិត»។ចំណែកឯសហរដ្ឋអាមេរិកឯណោះ ដែលមានមន្ត្រីទូតរបស់ខ្លួន បានចូលទៅតាមដានសវនាការដោយផ្ទាល់ ក្នុងបន្ទប់សវនាការ ក៏មិនពេញចិត្ត នឹងការមិនអនុញ្ញាតឱ្យប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ចូលរួមតាមដានស្ដាប់ដំណើរការក្តីនេះនោះដែរ។ អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា អ្នកស្រី អេមីលី ហ្ស៊ីប៊ើក (Emily Zeeberg) តាមសម្ដីដកស្រង់ក្នុងសារព័ត៌មាន VOD បានស្នើឱ្យរបបក្រុងភ្នំពេញ ពិចារណាបញ្ហានេះឡើងវិញ។ អ្នកស្រី អេមីលី រម្លឹកថា សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងការចូលរួមសកម្មក្នុងកិច្ចការសង្គម រួមទាំងការមិនធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើសំឡេងប្រឆាំងផង គឺជាធាតុផ្សំដែលមិនអាចខ្វះបាន ក្នុងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ នៃប្រទេសប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យណាក៏ដោយ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី មន្ត្រីរបបក្រុងភ្នំពេញ មិនឆ្លើយតបចំៗ ទៅនឹងសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់មន្ត្រីជំនាញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទាំងនេះនោះទេ។ ប៉ុន្តែ លោកនៅតែអះអាងថា តុលាការកម្ពុជា មានឯករាជ្យគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការកាត់ក្តីសំណុំរឿងលោក កឹម សុខានេះ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន អះអាងថា បើចង់ដឹងថា នីតិវិធីតុលាការ ត្រឹមត្រូវ ឬមិនត្រឹមត្រូវ គឺមានតែអ្នកឯកទេសច្បាប់ប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចពន្យល់បាន។ គ្មានស្ថាប័ន ឬបុគ្គលដទៃណា អាចជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការតុលាការនេះបានទេ៖ «ចំពោះទិដ្ឋភាពច្បាប់ និងដំណើរការនីតិវិធីច្បាប់នៃសំណុំរឿងហ្នឹង គឺមានតែមេធាវីទេ ដែលអាចដឹងច្បាប់ និងធ្វើការពន្យល់បាន។ ប៉ុន្តែ ការិះគន់ ការតិទៀនពីភាគីណាក៏ដោយ រួមទាំងអ្នកគាំទ្រលោក កឹម សុខា និងអតីតបក្សប្រឆាំង នឹងមិនមានឥទ្ធិពលទៅលើការសម្រេចរបស់តុលាការ ដែលជាស្ថាប័នឯករាជ្យនោះទេ»។
ជាចុងក្រោយអ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិទាំងនេះ បានស្នើឱ្យអាជ្ញាធររបបក្រុងភ្នំពេញ ត្រូវតែធ្វើយ៉ាងណា ធានារកយុត្តិធម៌ជូនលោក កឹម សុខា និងត្រូវធ្វើជាបន្ទាន់ ដោយដកបម្រាមទាំងអស់ ដែលរឹតត្បិតលោក កឹម សុខា និងត្រូវផ្ដល់នីតិសម្បទា និងសិទ្ធិនយោបាយពេញលេញវិញ ជូនលោក កឹម សុខា ព្រមទាំងសងជំងឺចិត្តដល់លោក កឹម សុខា ដើម្បីជួសជុលការខូចខាត ពីការរំលោភបំពានមកលើរូបលោក៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- វៀតណាមព្រមានថា ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោអាចជួយសម្រួលវត្តមានយោធាចិនក្នុងទឹកដីកម្ពុជាកាន់តែជ្រៅ
- ពលរដ្ឋនៅតំបន់បឹងតាមោក ចោទប្រកាន់អាជ្ញាធរខណ្ឌព្រែកព្នៅថា ប្រើអំពើហិង្សា
- អាជ្ញាធរក្រុងភ្នំពេញមិនអនុញ្ញាតឱ្យបក្សកម្លាំងជាតិធ្វើបាតុកម្ម នៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ
- ក្រសួងដែនដីបានហៅអតិថិជនបុរីពិភពថ្មីទៅពិភាក្សា ដើម្បីរកដំណោះស្រាយ
- ពលរដ្ឋខ្មែរ-អូស្ត្រាលីម្នាក់ ដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា រងការវាយដំពីជនមិនស្គាល់មុខមួយក្រុម ពេលទៅលេងស្រុកខ្មែរ
