អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ (HRW) ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងចិន ព្រមទាំងក្រុមហ៊ុនពាក់ព័ន្ធ ពិនិត្យមើលឡើងវិញជាបន្ទាន់នូវផលប៉ះពាល់បណ្តាលមកពីការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម ២ នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង។ ការជំរុញនេះធ្វើឡើងនៅក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីមួយរបស់អង្គការនេះ ទើបនឹងចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១០ ខែសីហា។ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ទាត់ចោលការរកឃើញនេះ និងហៅរបាយការណ៍នេះថា បម្រើឱ្យប្រយោជន៍ «ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ» និង «រារាំង» ដល់ការអភិវឌ្ឍនៅកម្ពុជា។
របាយការណ៍កម្រាស់ ១៣៧ទំព័រ ដាក់ចំណងជើងថា « ក្រោមផ្ទៃទឹក៖ ផលប៉ះពាល់ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៃគម្រោងខ្សែក្រវ៉ាត់ និងផ្លូវរបស់ចិននៅកម្ពុជា» រកឃើញថា មានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ជាពិសេស សិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សិទ្ធិសង្គម និងសិទ្ធិវប្បធម៌ ពាក់ព័ន្ធនឹងការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម២។ ការសាងសង់ទំនប់នេះ បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋជិត ៥ពាន់នាក់ បាត់បង់ទីជម្រក និងប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋរាប់ម៉ឺននាក់ដែលរស់នៅផ្នែកខាងលើ និងខាងក្រោមទំនប់។
របាយការណ៍ក៏រកឃើញដែរថា អាជ្ញាធរកម្ពុជា និងក្រុមហ៊ុនរបស់ចិន មិនបានពិគ្រោះយោបល់ឱ្យបានដិតដល់ជាមួយនឹងសហគមន៍ដែលរងផលប៉ះពាល់នៅមុនការសាងសង់ទំនប់នេះទេ ខណៈពួកគេភាគច្រើនត្រូវបានបង្ខំឱ្យទទួលយកសំណងមិនសមរម្យ។ ក្រៅពីនេះ អង្គការនេះរកឃើញថា ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ បានបណ្តាលឱ្យមានទឹកជំនន់លិចលង់សហគមន៍នៅក្បែរនោះជាច្រើនលើកច្រើនសារ ហើយបានធ្វើខូចខាតដល់ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីនៅក្នុងតំបន់ទាំងមូល។ ទំនប់នេះក៏បានធ្វើឱ្យទិន្នផលត្រីធ្លាក់ចុះគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន ដើម្បីសុំការឆ្លើយតបជុំវិញរឿងនេះបានទេ កាលពីល្ងាចថ្ងៃទី១០ ខែសីហា ដោយសារលោកមិនលើកទូរស័ព្ទ។ រីឯស្ថានទូតចិនប្រចាំកម្ពុជា ក៏មិនទាន់ឆ្លើយតបនឹងសំណួររបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី តាមសារអេឡិចត្រូនិកជុំវិញរឿងនេះ គិតត្រឹមល្ងាចថ្ងៃទី១០ ខែសីហា។ ក៏ប៉ុន្តែកន្លងទៅ ស្ថានទូតចិន តែងបដិសេធពីផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានពីជំនួយ ឬកម្ចីរបស់ចិននៅកម្ពុជា។ ស្ថានទូតចិន អះអាងថាជំនួយ ឬកម្ចីរបស់ខ្លួនជួយលើកកម្ពស់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ជំរុញការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងកែលម្អជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជាដើម។
រីឯអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថានលោក នេត្រ ភក្ត្រា ហៅរបាយការណ៍របស់អង្គការនេះ ថាជារបាយការណ៍ «បំផ្លាញសិទ្ធិមនុស្ស» មានចរិកបម្រើឱ្យប្រយោជន៍ «ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ» និង«រារាំង» ដល់ដំណើរការអភិវឌ្ឍនៅកម្ពុជា៖ «ការពិពណ៌នានៅក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ នេះ គ្រាន់តែដើម្បីធ្វើវិទ្ធង្សនាប្រឆាំងទៅនឹងការអភិវឌ្ឍរបស់កម្ពុជា និងព្យាយាមចិញ្ចឹមទំនាស់ដើម្បីបម្រើរបៀបវារៈនយោបាយមួយពិតប្រាកដប៉ុណ្ណោះ។ ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសាន ២ បានផ្តល់ប្រយោជន៍ជាវិជ្ជមានជាច្រើនដល់សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសជាតិ និងប្រជាជនកម្ពុជា ដូចជាគម្រោងមានសមត្ថភាពផលិតថាមពលអគ្គិសនី ៤០០មេហ្កាវ៉ាត់ ជាសំណង់វារីអគ្គិសនីដ៏ធំមួយដែលចាត់ទុកថា ជាថាមពលដែលអាចកកើតឡើងវិញបាន និងមានការលើកទឹកចិត្តក្នុងការប្រើប្រាស់ថាមពលបែបនេះ»។
មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលរូបនេះអះអាងថា រដ្ឋាភិបាលបានព្យាយាមកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ទាំងឡាយ តាមរយៈការសិក្សាពីហេតុផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងការផ្តល់ដំណោះស្រាយ និងវិធានការច្បាស់លាស់រួចហើយ។ លោកពន្យល់ថា ទំនប់នេះគឺជាធុងអាគុយ និងបម្រើឱ្យសន្តិសុខថាមពលសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា អាចផលិតថាមពលស្អាតរយៈពេលវែង ជួយបំពេញតម្រូវការជំរុញសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងកាត់បន្ថយកម្តៅផែនដី ដែលលោកថា កម្ពុជាគួរតែទទួលបានការសរសើរ។
ជុំវិញការរកឃើញអំពីការបាត់បង់ទីជម្រក និងការបង្ខំពលរដ្ឋឱ្យទទួលសំណងវិញ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋបាលខេត្តស្ទឹងត្រែងលោក ម៉ែន គុង ឆ្លើយតបប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ថាអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលបានគិតគូរពីបញ្ហានេះ ដោយមិនបានបង្ខំពលរដ្ឋនោះទេ តែគឺជាការលើកទឹកចិត្ត៖ «ជាក់ស្តែង នៅក្នុងមូលដ្ឋាន គឺបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋគាត់បានផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅមែន គឺគាត់ទៅរស់នៅទីតាំងថ្មីដែលមានជីវភាពរបស់គាត់ធូរស្បើយជាងមុនធូរស្រាលជាងមុន ការប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតក៏បានល្អប្រសើរជាងមុន។ គឺទាំងពីរឃុំ និងភូមិទាំង៦ ដែលរងផលប៉ះពាល់ហ្នុង។ ដោយឡែកបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនតូចដែលគាត់នៅមិនបានទៅរស់នៅភូមិថ្មី ក៏គាត់ស្នើសុំរាជរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាអាជ្ញាធរខេត្ត ស្រុក ឃុំ រស់នៅទីតាំងមួយដែលនៅក្បែរហ្នុងដែរ។ យើងក៏បានអនុញ្ញាតឱ្យពួកគាត់រស់នៅសមស្របហើយ អត់មានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅទីនោះទេ។ មិនមានគោលការណ៍បង្ខំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទទួលយកសំណងទេ។ ប៉ុន្តែលើកទឹកចិត្តឱ្យប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមក្នុងការអភិវឌ្ឍ ចូលរួមទទួលយកអ្វីដែលរាជរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាគណៈកម្មការដោះស្រាយផលប៉ះពាល់ថ្នាក់ខេត្ត ក្នុងការខិតខំដោះស្រាយសំណងនេះឱ្យអស់ពីលទ្ធភាព»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ផ្ទុយពីការអះអាងទាំងនេះ អង្គការ យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ បានជួបសម្ភាសជាមួយពលរដ្ឋសហគមន៍រងផលប៉ះពាល់ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ សរុបចំនួន ៦០នាក់។ ភាគច្រើននៃពលរដ្ឋទាំងនោះ បានត្អូញត្អែរ និងរៀបរាប់ពីការខកចិត្តរបស់ពួកគេជុំវិញការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ ប្រាប់ទៅអង្គការ យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ នៅក្នុងវីដេអូឯកសារខ្លីមួយ ដែលអង្គការនេះបានផ្សព្វផ្សាយអមជាមួយរបាយការណ៍នេះ៖ «ការរុះរើផ្ទះសម្បែង គោក្របី ជ្រូកមាន់ ជួបការលំបាក។ ស្ថានភាពដីស្រែ មន្ទីរពេទ្យ សាលារៀន និងទន្លេស្រែពក...។ ខ្ញុំព្រួយបារម្ភណាស់រឿងនេះ។ ខ្ញុំស្តាយដីធ្លីខ្ញុំ..។ មិនចង់ចោលទេ ព្រោះស្តាយផ្ទះសម្បែងរាប់លាន ហើយដូង ស្វាយ មានទាំងអស់។ បើថានៅដីថ្មីៗទៀត មានដូង មានស្វាយអី...? នៅភូមិថ្មីនេះ បើសម្រាប់គ្រួសារខ្ញុំដូចជាគ្មានចំណូលអី។ វាតិចជាង...។ នៅភូមិចាស់ជាកសិករទេ ក៏ប៉ុន្តែ ការងារវាជារឿងធម្មតា ជួនកាលប្រកបមុខរបរនេសាទ រួមផ្សំជាមួយកសិករធ្វើស្រែធ្វើចម្ការ...។ ចង់និយាយថា ពីទន្លេក៏វាឆ្ងាយ។ ដូចនៅភូមិចាស់ គាត់ដឹងស្រាប់ហើយថា ផ្ទះខ្ញុំនៅជាប់ទន្លេ»។
រីឯនាយកផ្នែកតស៊ូមតិប្រចាំតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការ យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ លោក ចន ស៊ីហ្វថុន (John Sifton) ថ្លែងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម ២ បានបំផ្លាញជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋ និងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលពីមុនមកពួកគេធ្លាប់រស់នៅចិញ្ចឹមជីវិតជាលក្ខណៈសហគមន៍ដោយគ្រប់គ្រាន់តាមរយៈការនេសាទ ការប្រមូលអនុផលព្រៃឈើ និងការធ្វើកសិកម្មជាដើម។
ជនជាតិដើមភាគតិចដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ រួមមាន ជនជាតិព្នង គួយ ចារ៉ាយ គ្រើង ទំពន់ កាចុក និង ឡាវ ជាដើម។ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ ថាទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម ២ គឺជាទំនប់វារីអគ្គិសនីដ៏ធំមួយនៅតំបន់អាស៊ី។
ទំនប់នេះ ត្រូវបានសាងសង់ឡើងដោយប្រើប្រាស់ទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៨០០លានដុល្លារ ភាគច្រើនផ្តល់ឱ្យដោយរដ្ឋាភិបាលចិន ជាផ្នែកមួយនៃគម្រោងគំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវ៉ាត់ និងផ្លូវ (BRI) របស់ចិន អនុវត្តដោយក្រុមហ៊ុនអគ្គិសនីគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋអំណាចចិនឈ្មោះ ឆាយណា ហ័រណេង គ្រូប (China Huaneng Group)។ ក្រៅពីនោះ ក្រុមហ៊ុនកម្ពុជា រ៉ូយ៉ាល់ គ្រូប (Royal Group) របស់លោក គិត ម៉េង និងក្រុមហ៊ុនវៀតណាម អ៊ីវីអិន (EVN) ក៏មានភាគហ៊ុនតិចតួចនៅក្នុងគម្រោងនេះដែរ។ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ ស្នើដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងចិន រួមទាំងភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងនេះ ឱ្យពិនិត្យមើលឡើងវិញនូវផលប៉ះពាល់ទាំងនេះ ដោយត្រូវចាត់ចែងផ្តល់សំណង ការតាំងទីលំនៅជាថ្មី និងស្តាជីវភាពរស់នៅដល់ពលរដ្ឋមូលដ្ឋានដែលរងផលប៉ះពាល់បណ្តាលមកពីការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ។
អង្គការនេះ ក៏ផ្តល់អនុសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលចិនចាំបាច់ត្រូវធ្វើកំណែទម្រង់លើវិធីសាស្ត្រផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានចំពោះការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធក្រោមគម្រោងខ្សែក្រវ៉ាត់ និងផ្លូវ ដើម្បីបញ្ចៀសផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមាននាពេលអនាគត ដូចដែលកំពុងកើតឡើងនៅកម្ពុជានេះជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង។ ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម២ ត្រូវបានចាប់ផ្តើមសាងសង់ដំបូងកាលពីឆ្នាំ២០១១ ហើយបានសាងសង់រួចរាល់ និងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់កាលពីឆ្នាំ២០១៨។ ទំនប់នេះមានប្រវែងជាង ៦,៥ គីឡូម៉ែត្រ លាតសន្ធឹងកាត់ឃុំភ្លុក ឃុំស្រែគ និងឃុំក្បាលរមាស ស្រុកសេសាន ខេត្តស្ទឹងត្រែង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។