បុគ្គលិកអង្គការសង្គមស៊ីវិល សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជនបរិស្ថាន យុវជន និងប្រជាសហគមន៍មកពីតាមបណ្ដាខេត្តនានា សរុបជិត១ពាន់ ៥រយនាក់ (១.៥០០នាក់) បានចូលរួមប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនៅថ្ងៃទី១០ ធ្នូ នេះ។ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសកម្មជន ស្នើសុំឲ្យ រដ្ឋាភិបាលត្រូវបញ្ឈប់ការគំរាមកំហែងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងការអនុវត្តសិទ្ធិនយោបាយ សង្គមកិច្ច សេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌។
អង្គការសង្គមស៊ីវិល សមាគម និងសហជីព សរុប២៧ស្ថាប័ន រួមមានដូចជា អង្គការសម្ព័ន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្ស (CHRAC) មជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស (CENTRAL) សមាគមបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា (CYN) និងសមាគមសម្ពន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរជាដើម បានរួមគ្នាប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិក្រោមប្រធានបទ "ការធានាសិទ្ធិនយោបាយ ដើម្បីលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋ ក្នុងការកំណត់ជោគវាសនាប្រទេសជាតិ តាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស និងនីតិរដ្ឋ" នៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យក្នុងក្រុងភ្នំពេញ នាថ្ងៃទី១០ ខែធ្នូ។
ចំណែកឯខាងក្រៅរោងកម្មវិធី កម្លាំងសមត្ថកិច្ច និងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរាប់រយនាក់ បានដាក់ពង្រាយជុំវិញទីលានប្រជាធិបតេយ្យ។ ការដាក់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំងនេះ មិនមែនដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពនោះទេ ព្រោះក្រុមសមត្ថកិច្ចជាច្រើននាក់បានយកទូរស័ព្ទមកថត គ្រប់អ្នកដែលមកចូលរួមកម្មវិធី។ ទោះជាយ៉ាងណាក្រុមសមត្ថកិច្ចដែលស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋាននគរបាល និងអាវុធហត្ថ បានចេញទៅបាត់អស់មួយរំពេចក្រោយពីអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិក និងអគ្គរដ្ឋទូតតំណាងសហគមន៍អឺរ៉ុបបានធ្វើដំណើរមកដល់។
នៅក្នុងកម្មវិធីនេះ ក៏មានវត្តមាន តំណាងឯកអគ្គរដ្ឋទូតប្រទេសបារាំង (France) និងតំណាងការិយាល័យឧត្ដមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ មកចូលរួមផងដែរ។ នៅក្នុងចំណោមអ្នកចូលរួមសរុបជិត១ពាន់៥រយនាក់ (១.៥០០នាក់) មានមនុស្សពីរក្រុមស្លៀកសំលៀកបំពាក់ដូចទៅនឹងអ្នកជាប់ឃុំដែរ។ ក្នុងនោះក្រុមកូដករណាហ្គាវើលដ៏ (Naga World) ជិតមួយរយនាក់ បានស្លៀកពាក់ខោអាវពណ៌ស្លាទុំដែលជាខោអាវអ្នកជាប់ឃុំ ដើម្បីទាមទារឲ្យតុលាការដោះលែងកញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ ចំណែកក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈ៥នាក់ បានស្លៀកពាក់ដូចគ្នានេះ ដើម្បីទាមទារឱ្យតុលាការដោះលែងកញ្ញា សេង ធារី។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិក លោក ផាទ្រីក មើហ្វី (Patrick Murphy) បានថ្លែងថា សេចក្ដីថ្លែងការស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សជាសាកល មានសារៈសំខាន់សម្រាប់មនុស្សជាតិគ្រប់រូប ព្រោះវាបានចែងថាមនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិរស់នៅដោយសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងមានសិទ្ធិសេរីភាពស្មើគ្នា។ លោកបន្ថែមថា ដើម្បីជំរុញឱ្យបានសម្រេចតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ជាសាកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស គឺចាំបាច់តម្រូវឱ្យមានការធ្វើការរួមគ្នាជាសាកល ហើយលោកបានសរសើរដល់អ្នកដែលមានវត្តមានក្នុងកម្មវិធី ព្រោះពួកគេទាំងនេះបានធ្វើការយ៉ាងសកម្មក្នុងការចូលរួមលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សកន្លងមក៖ «.........»
ចាប់តាំងពីសហរដ្ឋអាមេរិកចាប់ជារូបរាងអស់រយៈពេលជាង២៥០ឆ្នាំកន្លងមក សហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រឹងប្រែងធ្វើការ ក្នុងការជំរុញឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើងនូវសេរីភាព និងប្រជាធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន សហរដ្ឋអាមេរិកមិនមែនជាប្រទេសល្អឥតខ្ចោះចំពោះការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពប៉ុន្តែ យើងខំព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានសហជីពមួយកាន់តែល្អប្រសើរ និងពង្រីកវិសាលភាពនៃការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។
ជុំវិញការប្រារព្ធពិធីនេះ សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិសរុប៨នាក់ ក៏បានដើរក្បួនមកចូលរួមក្នុងកម្មវិធីនេះដែរ ដោយពួកគេបានស្លៀកខោខ្មៅ យកសំឡីញ៉ុកត្រចៀក ពាក់វ៉ែនតាខ្មៅ និងយកស្គុតខ្មៅបិទមាត់ ដើរចាប់ពីចំណុចស្ថានីយទូរទស្សន៍ ស៊ី.ធី. អិន (CTN) មកចូលរួមកម្មវិធីដែរ។
យុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិ កញ្ញា ភួន កែវរស្មី ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ការដើរក្បួនរបស់ក្រុមយុវជននេះ គឺចង់បង្ហាញថា ប្រជាពលរដ្ឋមិនអាចរស់នៅប្រកបដោយក្ដីសុខពិតប្រាកដក្នុងសន្តិភាពអវិជ្ជមាននោះឡើយ ប្រសិនបើជាពួកគេនៅតែបិទភ្នែក បិទត្រចៀក មិនជួយគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាសង្គម។ កញ្ញា ភួន កែវរស្មី យល់ឃើញថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជានៅតែមានការរំលោភបំពាន ហើយគ្មានដំណោះស្រាយ គឺដោយសារប្រព័ន្ធតុលាការធ្វើការដោយមិនមានភាពឯករាជ្យ៖ «...............»។
ការដែលគេរឹតត្បិតពួកយើងតាមផ្លូវតុលាការ គឺគេមិនបានទម្លាក់ចោលបទចោទមកលើពួកយើងទេ បទចោទនៅតែបន្ត ហើយអាហ្នឹងហើយជាការគំរាមកំហែងដែលយើងអត់អាចប្រកែកបានទេ ថាតុលាការស្រុកខ្មែរកំពុងធ្វើការគំរាមកំហែងមកលើយើងរាល់ថ្ងៃ។
គណៈកម្មាធិការរៀបចំទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនៅឆ្នាំនេះ ក៏បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយដែលមាន ៨ចំណុច ដើម្បីស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលលើកកម្ពស់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សឡើងវិញផងដែរ។ នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នោះក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលស្នើសុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលលុបចោលមាត្រាថ្មីៗនៃច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយ និងច្បាប់បោះឆ្នោត ដែលត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្មក្រោយឆ្នាំ២០១៧។ នៅចំណុចទី៤ នៃសេចក្ដីថ្លែងការណ៍បានសរសេរថា ដើម្បីធានាភាពឯករាជ្យក្នុងការបំពេញការងារ រដ្ឋាភិបាលមិនត្រូវឱ្យ កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ មន្ត្រីស៊ីវិល មន្ត្រីតុលាការ ចូលជាសមាជិក គណបក្សនយោបាយណាមួយឡើយ។
ឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើងទាំងនេះ អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាល លោក កត្តា អ៊ន អះអាងថា ការអនុញ្ញាតឱ្យមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់តុលាការ ឬសមាជិកគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតគឺជាសកម្មជនរបស់គណបក្សនយោបាយណាមួយ គឺជាការលើកកម្ពស់សិទ្ធិនយោបាយទៅវិញទេ ព្រោះមន្ត្រីទាំងនោះក៏មានសិទ្ធិធ្វើនយោបាយដែរ។ លោកបន្ថែមថា ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាមិនបានដើរថយក្រោយដូចក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងឡើយ៖ «.........»។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយសិទ្ធិពលរដ្ឋ បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋយើង ទាំងមន្ត្រីរាជការ ទាំងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ទាំងព្រះសង្ឃក៏គាត់នៅតែចង់បានសិទ្ធិនយោបាយដែរ ដូច្នេះមន្ត្រីតុលាការ ក៏ជាមន្ត្រីរាជការមួយរូប មន្ត្រីតុលាការក៏គាត់ទាមទារចង់បានសិទ្ធិនយោបាយដែរ ចុះបើយើងបិទសិទ្ធិនយោបាយរបស់គាត់ អាហ្នឹងជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដែរឬទេ?។
ផ្ទុយពីការលើកឡើងនេះ នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសម្ព័ន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក រស់ សុដ្ឋា គាំទ្រចំពោះការលើកឡើងថា មូលហេតុសំខាន់ដែលបណ្ដាលឱ្យការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា នៅតែមិនមានដំណោះស្រាយ គឺបណ្ដាលមកពីប្រព័ន្ធតុលាការធ្វើការដោយមិនឯករាជ្យ។ ជាមួយគ្នានេះ លោក រស់ សុដ្ឋា យល់ឃើញថា នៅពេលដែលចៅក្រមគឺជាសមាជិកជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សនយោបាយណាមួយ ហើយកាត់ក្ដីលើសមាជិកគណបក្សនយោបាយដែលមាននិន្នាការណ៍ផ្ទុយពីខ្លួន ចង់ ឬមិនចង់ ចៅក្រមរូបនោះប្រាកដជាសម្រេចសេចក្ដីលំអៀងទៅខាងគណបក្សនយោបាយរបស់ខ្លួនហើយ៖
«........................»។
វាមិនមែនគ្រាន់តែជាទំនាស់ផលប្រយោជន៍ទេ វាពាក់ព័ន្ធនឹងគុណភាពសេវាកម្ម ហើយពាក់ព័ន្ធនឹងប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពមន្ត្រីរាជការស៊ីវិលទៅទៀត ដែលពេលខ្លះគឺថា គាត់ចង់មានសេរីភាពនៃការជ្រើសរើសទាំងការជឿ និងការចូល បើសិនជាមានថ្នាក់ដឹកនាំដែលមានទំនោរទៅនិន្នាការមួយ ហើយបើសិនជា បុគ្គលិកមួយមាននិន្នាការនយោបាយផ្សេង ជឿជាក់លើគណបក្សផ្សេងដែលធ្វើឲ្យមន្ត្រីរាជការខ្លះនឹងគឺថា ធ្វើការដោយមិនបានស្រួល អាចថាប៉ះពាល់ដល់អាជីព វិជ្ជាជីវៈ តួនាទីគាត់ថែមទៀតនោះ។
នៅពេលរសៀលថ្ងៃទី១០ ធ្នូដដែលនេះ គណៈកម្មការប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្ស ក៏បានធ្វើការផ្ដល់ពានរង្វាន់ដល់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សឆ្នើមប្រចាំឆ្នាំ២០២២ ទៅដល់បុគ្គល និងស្ថាប័នសរុបចំនួន១២ពានរង្វាន់ នៅការិយាល័យអង្គការ ខុមហ្វ្រេល (Comfrel)ដែរ។ អ្នកទទួលបានពានរង្វាន់ទាំងនោះរួមមាន អ្នកជំនាញខាងកសិកម្ម លោក នី ណាក់ សហគមន៍ការពារដីធ្លី និងអ្នកធ្វើការក្នុងវិស័យព័ត៌មានជាដើម។ ជាមួយគ្នានេះ កញ្ញា សេង ធារី តំណាងសហជីពណាហ្គាវើលដ៏ (Naga World) កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ និងលោក ធែល ធីលែន ដែលកំពុងតែជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារក៏ទទួលបានពានរង្វាន់នេះដែរ ដោយមានសាច់ញាតិមកទទួលពានរង្វាន់ជំនួសពួកគេទាំងនោះ។
ទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិត្រូវបានធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ទូទាំងសកលលោក ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៨មក ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយ និងលើកកម្ពស់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស តាមរយៈការជំរុញឱ្យពលរដ្ឋយល់ដឹង និងទាមទារសិទ្ធិរបស់ខ្លួន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។