ក្រសួងការបរទេសសម្រេចលុបចោលលិខិតឆ្លងដែនរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងចំនួន ២៧នាក់ ដែលកំពុងរស់នៅភៀសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស។ សង្គមស៊ីវិល និងសកម្មជនបក្សប្រឆាំង ចាត់ទុកការលុបចោលលិខិតឆ្លងដែនពីសំណាក់របបក្រុងភ្នំពេញនេះថា ជាទង្វើផ្ទុយពីច្បាប់។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក កុយ គួង បញ្ជាក់ថា ក្រសួងពិតជាបានលុប ចោលលិខិតឆ្លងដែនរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងចំនួន ២៧នាក់មែន ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា។ លោក បញ្ជាក់ថា ការធ្វើមោឃភាពលិខិតឆ្លងដែននេះ ដោយសារសកម្មជនបក្សប្រឆាំងទាំងនោះ មានដីកាចាប់ខ្លួនពីតុលាការក្រោមបទចោទប្រកាន់ពីបទ ''រួមគំនិតក្បត់'' នាពេលកន្លងមក៖ «យើងលុបចោលមោឃលិខិតឆ្លងដែន ព្រោះគាត់បំពានច្បាប់ ប្រទេសយើង ធ្វើខុសច្បាប់ ដោយតុលាការកោះហៅគាត់ហើយគាត់គេចនិងមានដីកាចេញពី តុលាការដើម្បីចាប់ខ្លួនគាត់មកប្រឈមនឹងច្បាប់ប្រទេសយើងវិញ។ រឿងនេះបើគាត់កុំរត់គេច ហើយចូលខ្លួនមកតាមការកោះហៅរបស់តុលាការ គឺអត់មានបញ្ហាទេ។ បញ្ហាគឺគាត់រត់គេចខ្លួនពី សំណាញ់ច្បាប់ប្រទេសខ្មែរ»។
សកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំង ២៧នាក់ ដែលត្រូវបានក្រសួងលុបចោលលិខិតឆ្លងដែននោះ រួមមាន៖ លោក ម៉ៅ វិបុល លោក ម៉ោញ សារ៉ាត់ លោក នាង សុឃុន លោកស្រី គុណ ម៉ាច កញ្ញា កឹម តុលា កញ្ញា សៅ ឧសភា កញ្ញា ងឹម គាថា លោក ជិន សុខង៉េង លោក លី រតនៈរស្មី លោក ហៃ វណ្ណា លោក ឈុន វៀន លោក ឡេង សេងហុង និងលោក អាត វិចិត្រ ព្រមទាំងសកម្មជនមួយ ចំនួនទៀត ដែលសកម្ម និងមានប្រជាប្រិយភាព។ សកម្មជនទាំង ២៧នាក់នេះ កំពុងរស់នៅនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស ដើម្បីគេចពីការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្សេងពីរបបក្រុងភ្នំពេញ ដោយសារតែសកម្មភាពតស៊ូនយោបាយ ដែលពួកគាត់អះអាងថា ក្នុងបុព្វហេតុជាតិ និងប្រជាធិបតេយ្យ។
លោក កុយ គួង លើកឡើងថា ប្រសិនបើសកម្មជនទាំងនេះ ចង់ប្រើប្រាស់លិខិតឆ្លងដែនឡើងវិញ ត្រូវតែវិលចូលកម្ពុជា ហើយប្រឈមមុខចំពោះផ្លូវច្បាប់ជាមុនសិន៖ «ឱ្យគាត់ចូលមកក្នុងប្រទេសហើយប្រឈមនូវផ្លូវច្បាប់របស់ប្រទេសសិនទៅ ហើយនីតិវិធីបន្តនឹងពិនិត្យទៅលើលទ្ធភាពជាក់ស្ដែង»។
ការធ្វើមោឃភាពលិខិតឆ្លងដែនរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងនេះ គឺផ្ទុយពីប្រកាសរបស់មេដឹកនាំរបប ក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែវិច្ឆិកា ដែលបញ្ជាឱ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ រួមទាំងតំណាងអយ្យ ការ ត្រូវដោះលែងសកម្មជនបក្សប្រឆាំងទាំងអស់ ដែលបានចាប់ឃុំខ្លួន ព្រមទាំងបញ្ជាឱ្យដកហូតដីកាចោទប្រកាន់ និងចាប់ខ្លួនសកម្មជនបក្សប្រឆាំងទាំងនៅក្នុងប្រទេស និងក្រៅប្រទេស។ ជាមួយ គ្នានោះ លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានអំពាវនាវឱ្យសកម្មជនបក្សប្រឆាំង ដែលកំពុងរត់គេចខ្លួនទាំងអស់ ត្រឡប់វិលចូលផ្ទះសម្បែង ជួបជុំគ្រួសារឡើងវិញ ដោយលោកធានាថា នឹងបញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញតទៅទៀតផងដែរ។
សកម្មជនបក្សប្រឆាំងដែលធ្លាប់ជាប់ពន្ធនាគារជាង ៣ឆ្នាំ ក្នុងរឿងនយោបាយ និងកំពុងរស់នៅ និរទេសខ្លួនក្នុងប្រទេសថៃ លោក នាង សុឃុន ប្រតិកម្មខ្លាំងៗ ថា ការលុបចោលលិខិតឆ្លងដែនពីសំណាក់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា គឺជារឿយផ្ទុយទៅនឹងច្បាប់ទាំងស្រុង ខណៈដែលលោកមិន ដែលបានប្រព្រឹត្តអ្វីខុសច្បាប់ដូចការចោទប្រកាន់ឡើយ។ លោកអះអាងថា សកម្មភាពរបស់លោក កន្លងមក គឺអនុវត្តតាមសិទ្ធិសេរីភាព ដែលមានចែងក្នុងច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។ អតីតអ្នកទោស នយោបាយរូបនេះចោទថា មន្ត្រីរបបក្រុងភ្នំពេញទៅវិញទេ ដែលឃុបឃិតគ្នាប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ ជាតិខុសច្បាប់ ដូចជា កាលពីពេលថ្មីៗ នេះ បានប្រគល់ដី ៤០ហិកតារឱ្យជនជាតិវៀតណាមរស់នៅ ហើយថែមទាំងផ្ដល់សញ្ជាតិផ្ដល់លិខិតឆ្លងដែនឱ្យជនបរទេសដោយខុសច្បាប់ជាហូរហែទៀតផង។ លោក នាង សុឃុន កត់សម្គាល់ថា របបក្រុងភ្នំពេញកំពុងតាមធ្វើទុក្ខបុកម្នេញគ្រប់បែបយ៉ាងលើ សកម្មជនបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទោះបីជាខំគេចខ្លួនរស់នៅក្រៅប្រទេសក្តី ប៉ុន្តែលោកអះអាងថា សកម្មជនបក្សប្រឆាំងនៅតែក្លាហានបន្តបេសកកម្មទៅមុខទៀត ដើម្បីការផ្លាស់ប្ដូរនាំមកនូវ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការគោរពច្បាប់ពិតប្រាកដ៖ «ខ្ញុំយល់ថា ក្រសួងការបរទេស កំពុងតែរំលោភទៅលើសិទ្ធិ សេរីភាពរបស់ខ្ញុំ ដែលជាម្ចាស់ប្រទេសម្នាក់ដែរ។ ខ្ញុំសូមថ្កោលទោសចំពោះមន្ត្រីនិងក្រសួងការបរទេស រដ្ឋាភិបាលខុសច្បាប់ ដែលលុបចោលលិខិតឆ្លងដែនរបស់ខ្ញុំដែលជាយុវជននិងជាពលរដ្ឋខ្មែរ ម្ចាស់ប្រទេសមួយរូបដែរនោះ»។
សកម្មជនបក្សប្រឆាំងម្នាក់ទៀត គឺលោក ម៉ៅ វិបុល សោកស្ដាយដែលក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លុបចោលលិខិតឆ្លងដែនរបស់លោកតាំងពីថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា ប៉ុន្តែលោកទើបតែដឹងនៅពេលនេះ។ លោកមើលឃើញថា របបក្រុងភ្នំពេញតែងតែនិយាយបាតដៃជាខ្នងដៃដោយម្ដងប្រកាសឈប់ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញហើយម្ដងបែរជាប្រកាសលុបចោលលិខិតឆ្លងដែនរបស់ពួកគាត់។ សកម្មជនបក្សប្រឆាំងរូបនេះ ចាត់ទុកការលុបចោលលិខិតឆ្លងដែនរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងនេះ គឺជាកិច្ចប្រឹងប្រែងទាំងបំពានច្បាប់របស់របបក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីរំខាន និងធ្វើបាបសកម្មជនបក្សប្រឆាំងកុំឱ្យធ្វើចលនាកៀរគរ កម្លាំងពលករនៅប្រទេស ត្រៀមខ្លួនវិលចូលកម្ពុជាវិញជាមួយលោក សម រង្ស៊ី ក្នុងពេលដ៏ខ្លីខាងមុខ ដើម្បីស្ដារប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស៖ «រដ្ឋាភិបាលខុសច្បាប់នេះចេះតែប្រព្រឹត្តធ្វើឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរមាន ការលំបាក ដូចរូបខ្ញុំនេះ គឺគ្រាន់តែធ្វើការតស៊ូ ដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការផ្លាស់ប្ដូរតាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌។ រដ្ឋាភិបាលនេះខុសច្បាប់ ហើយចេះតែធ្វើរឿងខុសច្បាប់ថែមទៀត។ ខ្ញុំនឹងតស៊ូតទៅទៀត»។
កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែវិច្ឆិកាកន្លងទៅ ក្រសួងការបរទេសនៃរបបក្រុងភ្នំពេញ ក៏បានលុបលិខិតឆ្លងដែន របស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ១២រូបដែរ ក្នុងនោះមាន អ្នកស្រី មូរ សុខហូរ លោក ហូរ វ៉ាន់ លោក អេង ឆៃអ៊ាង លោក ឡុង រី លោក ម៉ម ផល្លា លោក សោ ចាន់ដេត លោក គង់ សភា លោក ហេង ដាណារ៉ូ លោក វណ្ណ ណាឫទ្ធិ លោក ញឹម គិមញ៉ុល លោក អ៊ីសា អូស្មាន និងលោក ដាង ចំរើន។
នាយករងទទួលបន្ទុកផ្នែកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ (LICADHO) លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា ការលុបចោលលិខិតឆ្លងដែនរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងនេះ ធ្វើឡើយដោយ ឆាប់រហ័ស និងមិនត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់។ លោកពន្យល់ថា ទោះបីជាសកម្មជនទាំងនោះ ត្រូវបានតុលាការ ចោទប្រកាន់ និងចេញដីកាចាប់ខ្លួនក្តី ប៉ុន្តែមិនទាន់បានជំនុំជម្រះក្តីដោយយុត្តិធម៌ និងសម្រេចជាផ្លូវការថា សកម្មជនទាំងនោះ ត្រូវមានទោសនៅឡើយទេ។ លោក អំ សំអាត ចាត់ទុកថា ការលុបចោលលិខិតឆ្លងដែននេះជាអំពើខុសច្បាប់ និងជាការដកហូតសិទ្ធិដើរហើររបស់ពលរដ្ឋ ព្រោះប្រសិនបើគ្មានលិខិតឆ្លងដែនទេ គឺពួកគាត់នឹងប្រឈមផ្លូវច្បាប់របស់ប្រទេស ដែលកំពុងស្នាក់នៅក្រោមមូលហេតុឆ្លងដែនចូលប្រទេសនោះខុសច្បាប់៖ «តាមផ្លូវច្បាប់ដរាបណាមិនទាន់មានសាលក្រមស្ថាពរបានន័យថា ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់នេះ នៅមានសិទ្ធិ និងសេរីភាពហើយនៅតែចាត់ទុកថា មិនទាន់មានទោស ដូចពលរដ្ឋដទៃដែរ។ បើសិនជាសំអាងលើហេតុផលនោះ ហើយលុបចោលសុពលភាពលិខិតឆ្លង ដែនពួកគាត់ គឺធ្វើឱ្យប៉ះពាល់សិទ្ធិសេរីភាពពួកគាត់ និងត្រូវសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិរិះគន់ថា ជាការគំរាមកំហែងនិងការរើសអើងផ្នែកនយោបាយ»។
មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះសង្កេតឃើញថា សកម្មភាពរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងកន្លងមក គឺជាការ អនុវត្តសិទ្ធិរបស់ខ្លួនដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិ ហើយសហគមន៍ ជាតិ និងអន្តរជាតិ តែងតែរិះគន់ ចំពោះវិធានការចោទប្រកាន់ និងការចាប់ខ្លួនរបស់តុលាការ និងអាជ្ញាធរថា ផ្អែកតាមទិដ្ឋភាពនយោបាយច្រើនជាងទិដ្ឋភាពច្បាប់។ លោក អំ សំអាត បារម្ភថា ការលុបចោលលិខិតឆ្លងដែននេះ នឹងដាក់បន្ទុកបន្ថែមទៀត សម្រាប់ឱ្យសហភាពអឺរ៉ុប សម្រេចចិត្តដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA។
ករណីសម្រេចដកហូតសិទ្ធិកាន់កាប់ និងប្រើប្រាស់លិខិតឆ្លងដែនរបស់មន្ត្រី និងសកម្មជនបក្សសង្គ្រោះជាតិកន្លងទៅនេះ ធ្វើឡើងត្រឹមក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា ដោយមិនឃើញមានយោងទៅលើច្បាប់ណាឡើយមួយឡើយ ហើយក៏មិនបានឆ្លងកាត់តុលាការដែរ។
ច្បាប់ស្ដីពីសញ្ជាតិចែងថា មានតែពលរដ្ឋខ្មែរទេ ទើបមានសិទ្ធិកាន់កាប់លិខិតឆ្លងដែន។ ចំណែករដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា មាត្រា៣៣ ចែងថា៖ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមិនអាចត្រូវបានដកសញ្ជាតិ និរទេស ឬ ចាប់បញ្ជូនខ្លួនទៅឱ្យប្រទេសក្រៅណាមួយឡើយ លើកលែងតែមានកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយគ្នាទៅវិញទៅមក។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលកំពុងរស់នៅឯបរទេស ត្រូវបានរដ្ឋគាំពារ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។