រដ្ឋាភិបាល និងអង្គការអន្តរជាតិមួយចំនួនទាមទារឱ្យរបបក្រុងភ្នំពេញដោះលែង លោក កឹម សុខា ជាបន្ទាន់ និងដោយឥតលក្ខខណ្ឌ បន្ទាប់ពីតុលាការបានកែប្រែកាតព្វកិច្ចមួយចំនួននៃលក្ខខណ្ឌស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់លោក កឹម សុខា។ អ្នកវិភាគនយោបាយយល់ថា ព្រឹត្តិការណ៍ចុងក្រោយនេះ ជាការវិវឌ្ឍវិជ្ជមានមួយសម្រាប់ស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជា ប៉ុន្តែទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលឆ្លើយតបជាវិជ្ជមានបន្ថែមទៀតចំពោះលក្ខខណ្ឌស្ដារប្រជាធិបតេយ្យដែលសហគមន៍អន្តរជាតិបានស្នើឡើង។
សហរដ្ឋអាមេរិកស្នើយ៉ាងទទូចដល់អាជ្ញាធរកម្ពុជាឱ្យទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់លើលោក កឹម សុខា ដែលត្រូវបានគេមើលឃើញជាទូទៅថា ជាបទចោទមានចរិតនយោបាយ។ ប្រទេសមហាអំណាចមួយនេះ ចាត់ទុកការបន្ធូរបន្ថយលក្ខខណ្ឌស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យករណីលោក កឹម សុខា ថាជាការវិវឌ្ឍដ៏មានកម្រិត ហើយបានទទូចដល់រដ្ឋាភិបាលផ្ដល់សិទ្ធិនយោបាយ និងសេរីភាពពេញលេញដល់មេបក្សប្រឆាំងរូបនេះ ឱ្យស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។
ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជាបង្ហោះសារលើហ្វេសប៊ុកនៅថ្ងៃទី១០ វិច្ឆិកា ដោយរំឭករបបក្រុងភ្នំពេញថា ការបើកឡើងវិញនូវលំហនយោបាយ សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេស ការជំរុញកិច្ចសន្ទនានយោបាយរួមគ្នាពិតប្រាកដ និងដំណើរការផ្សះផ្សា ព្រមទាំងការស្តារឡើងវិញនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពហុបក្សដ៏មានអត្ថន័យ នឹងផ្ដល់ប្រយោជន៍ដល់វិស័យអភិបាលកិច្ច និងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។ ជាមួយគ្នានេះ សហរដ្ឋអាមេរិកអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យដោះលែងជនទាំងឡាយណា ដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនតាមទំនើងចិត្ត ឬដោយខុសច្បាប់ ក្នុងនោះរួមមាន អ្នកសារព័ត៌មាន សកម្មជនសង្គមស៊ីវិល ព្រមទាំងអ្នកគាំទ្រ និងសមាជិកគណបក្សប្រឆាំង។
ការអំពាវនាវជាថ្មីទៀតរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីតុលាការក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី១០ វិច្ឆិកា បានសម្រេចកែប្រែលក្ខខណ្ឌនៃកាតព្វកិច្ចមួយចំនួនសម្រាប់លោក កឹម សុខា។ តុលាការបានអនុញ្ញាតឱ្យលោក កឹម សុខា អាចធ្វើដំណើរបាននៅក្នុងប្រទេស ប៉ុន្តែមិនឱ្យហួសពីព្រំប្រទល់ដែនរបស់កម្ពុជាបានឡើយ ហើយក៏មិនលោកធ្វើសកម្មភាពនយោបាយបាននោះដែរ។ ក្រៅពីនេះ តុលាការបានតម្រូវឱ្យលោកឆ្លើយតបនឹងការកោះហៅពីគ្រប់សមត្ថកិច្ច។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន ថ្លែងថា ក្រោយការសម្រេចរបស់តុលាការនេះ លោក កឹម សុខា មានសិទ្ធិដើរហើរទៅគ្រប់ទីកន្លែងនៅក្នុងប្រទេស ប៉ុន្តែបើលោកចង់ធ្វើដំណើរទៅក្រៅប្រទេស គឺត្រូវតែសុំការអនុញ្ញាតពីចៅក្រមស៊ើបសួរជាមុនសិន។ លោកបន្តថា លោក កឹម សុខា មានសិទ្ធិជួបជាមួយបុគ្គលណាក៏បានដែរ ប៉ុន្តែចៀសវាងការជួបក្នុងន័យនយោបាយ៖ «ការប្រាស្រ័យទាក់ទងក្នុងន័យធម្មតា គឺមិនមានបញ្ហាអ្វីទេ ក៏ប៉ុន្តែបើក្នុងន័យនយោបាយ នោះត្រូវបានហាមឃាត់។ ប្រសិនបើចង់ជួបនរណាម្នាក់ ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ គឺទាល់តែមានការអនុញ្ញាត ស្នើសុំការអនុញ្ញាតពីចៅក្រមស៊ើបសួរ។ គាត់អាចនិយាយជាមួយសារព័ត៌មានបានក្នុងការផ្តល់ជាព័ត៌មានទូទៅដែលមិនមែនជាការធ្វើសកម្មភាពនយោបាយ ទៅតាមលក្ខខណ្ឌហ្នឹង គឺអនុញ្ញាតបាន»។
ក្រោយតុលាការដាក់លក្ខខណ្ឌថ្មីដែលអំណោយផលដល់ការដើរហើរ ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា បានបង្ហោះសារនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា លោកនឹងចុះជួបពលរដ្ឋនាពេលដីខ្លីខាងមុខនេះ។ លោកសរសេរថា ក្នុងនាមជាបុគ្គលស្អាតស្អំដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនទាំងគ្មានកំហុសរយៈពេល ២ឆ្នាំមកនេះ លោកនៅតែទាមទារឱ្យអាជ្ញាធរទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើរូបលោក។ លោកថ្លែងទៀតថា ការសម្រេចរបស់តុលាការនៅពេលនេះ គឺជាជំហានទី១ ហើយរូបលោក និងពលរដ្ឋដទៃទៀតដែលបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាពនយោបាយ ត្រូវការដំណោះស្រាយ និងយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ។
អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អេង ឆៃអ៊ាង ថ្លែងថា ការបន្ធូរបន្ថយលក្ខខណ្ឌខ្លះសម្រាប់លោក កឹម សុខា នេះ គ្រាន់តែយុទ្ធវិធីបំភ័ន្តមតិសាធារណៈជាតិ និងអន្តរជាតិរបស់ លោក ហ៊ុន សែន ប៉ុណ្ណោះ។ លោកថា លោក កឹម សុខា នៅតែស្ថិតក្នុងគុកឥតជញ្ជាំងរបស់របបក្រុងភ្នំពេញដដែល ព្រោះគាត់មិនមានសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ ហើយបន្តជាប់ចោទក្នុងសំណុំរឿងប្រឌិតនៅឡើយ៖ «កុំទៅនិយាយថាគេដោះលែង លោកប្រធាន កឹម សុខា ហ្នឹង គេអត់ដោះលែងទេ។ យើងដឹងហើយថាថ្ងៃទី១១ ហ្នឹង គឺជាថ្ងៃដែលសហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេស សហភាពអឺរ៉ុប នឹងពិនិត្យសម្រេចទាក់ទងនឹង EBA។ អ៊ីចឹង យុទ្ធវិធីរបស់ក្រុម លោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីបំភ័ន្តមតិសាធារណៈ ដើម្បីចង់ឱ្យគេបន្ធូរបន្ថយ EBA នេះ ទៅអត់រួចទេ នេះទីមួយ។ ទីពីរ ដោយសារថ្ងៃនេះ កម្មវិធីរបស់លោក ហ៊ុន សែន ហ្នឹង គឺវាតឹងតែងប៉ុន្មានថ្ងៃហើយ ត្រឹមថ្ងៃទី០៩ អ៊ីចឹងចង់ឱ្យមហាជនភ័ន្ត បំភ្លេចពីរឿងអ្វីដែល ហ៊ុន សែន បានប្រើប្រាស់កម្លាំងបង្រ្កាប ទប់ស្កាត់មាតុភូមិនិវត្តន៍របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិតែប៉ុណ្ណឹងទេ»។
នាយករងទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន (Phil Robertson) ថ្លែងថា ការដោះលែងលោក កឹម សុខា ចេញពីការជាប់ឃុំក្នុងផ្ទះនេះ គឺជាការប៉ុនប៉ងនៅនាទីចុងក្រោយដើម្បីបង្វែរកំហឹងរបស់សហភាពអឺរ៉ុបជុំវិញដំណោះស្រាយដ៏តិចតួចដែលរបបលោក ហ៊ុន សែន បានដាក់ចេញ ឆ្លើយតបទៅនឹងកង្វល់ទាំងឡាយដែលត្រូវបានលើកឡើងក្នុងដំណើរការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA។ លោកបន្តថា នេះជាការឆ្លើយតបដ៏តិចតួច និងយឺតយ៉ាវសម្រាប់ការសម្រេចចិត្តជំហានដំបូងអំពីបញ្ហា EBA នៅថ្ងៃទី១២ វិច្ឆិកាខាងមុខ។
លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន ថ្លែងទៀតថា មានតែនៅក្នុងរបបជិះជាន់របស់លោក ហ៊ុន សែន នេះទេ ដែលដោះលែងមនុស្សពីការឃុំឃាំងក្នុងផ្ទះ បន្ទាប់ពីឃុំខ្លួនពួកគេអស់រយៈពេល ២ឆ្នាំ ដោយចោទប្រកាន់បែបប្រឌិតជាលក្ខណៈនយោបាយ គ្មានមូលដ្ឋានគ្រប់គ្រាន់។ លោកទាមទារឱ្យរបបក្រុងភ្នំពេញទម្លាក់ចោលសំណុំរឿងក្លែងក្លាយប្រឆាំងនឹងលោក កឹម សុខា ហើយអនុញ្ញាតឱ្យគាត់ធ្វើសកម្មភាពនយោបាយឡើងវិញដោយគ្មានឧបសគ្គ។
ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ត្រូវសមត្ថកិច្ចសម្រុកចូលចាប់ខ្លួនទាំងកណ្ដាលអាធ្រាត្រថ្ងៃទី២ ឈានចូលថ្ងៃទី០៣ កញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ ក្នុងពេលដែលលោកកំពុងមានអភ័យឯកសិទ្ធិសភា។ តុលាការដែលស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលបក្សកាន់អំណាច បានចោទប្រកាន់មេបក្សប្រឆាំងដ៏មានថ្វីមាត់រូបនេះពីបទ “សន្ទិដ្ឋិភាព” ឬការត្រូវរ៉ូវគ្នាជាមួយបរទេស ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។ ខណៈតុលាការមិនទាន់បានបង្ហាញពីពិរុទ្ធភាពរបស់លោក កឹម សុខា ផង ស្រាប់តែក្រុមមេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញ និងប្រព័ន្ធឃោសនាស្មោះស្ម័គ្រនឹងលោក ហ៊ុន សែន បានស្រែកបន្ទរតាមគ្នាថា មេបក្សប្រឆាំងរូបនេះក្បត់ជាតិ។
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសម្ពន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស (CENTRAL) លោក មឿន តុលា យល់ថា ការបន្ធូរបន្ថយលក្ខខណ្ឌខ្លះសម្រាប់លោក កឹម សុខ នាពេលនេះ គឺជាការវិវឌ្ឍវិជ្ជមានមួយ ប៉ុន្តែលោកថា នេះគ្រាន់តែជាចំណែកដ៏តូចមួយក្នុងចំណោមវិធានការជាច្រើនដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើ ដើម្បីបំពេញទៅតាមលក្ខខណ្ឌរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ។ លោកបន្តថា លក្ខខណ្ឌថ្មីរបស់តុលាការនេះ នៅតែអាក្រក់សម្រាប់លោក កឹម សុខា ជាពិសេសលក្ខខណ្ឌដែលហាមមិនឱ្យលោកធ្វើសកម្មភាពនយោបាយ។ លោកបន្ថែមថា លោក កឹម សុខា គួរតែត្រូវបានដោះលែង ព្រោះតុលាការមិនមានភស្តុតាងរឹងមាំដើម្បីបង្ហាញពីពិរុទ្ធភាពរបស់មេបក្សរូបនេះឡើយ៖ «ប្រសិនបើកម្ពុជាចង់រក្សាឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA ឬក៏ GSP អាមេរិក ខ្ញុំគិតថា គួរតែលើកលែងការចោទប្រកាន់ទៅលើឯកឧត្តម កឹម សុខា និងផ្តល់នីតិសម្បទាទៅដល់អ្នកនយោបាយជាង១០០ នាក់ហ្នឹងទៅ ហើយធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់មួយចំនួនដែលរឹតត្បិតសេរីភាពសារព័ត៌មាន សេរីភាពសង្គមស៊ីវិល និងសហជីពជាដើម នោះខ្ញុំគិតថា អាចនឹងយើងមានសមត្ថភាពក្នុងការរក្សានូវឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ»។
តុលាការរបបលោក ហ៊ុន សែន បានដាក់លក្ខខណ្ឌបន្ធូរបន្ថយខ្លះសម្រាប់លោក កឹម សុខា ក្រោយពេលមេបក្សប្រឆាំងដ៏មានឥទ្ធិពលម្នាក់ទៀត គឺលោក សម រង្ស៊ី បានធ្វើដំណើរមកដល់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ក្នុងគម្រោងមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់លោក។ ចំណាត់ការនេះ ក៏ធ្វើឡើងស្របពេលសហភាពអឺរ៉ុបគ្រោងបិទបញ្ចប់ដំណើរពិចារណាព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជាក្នុងពេលប៉ុន្មានថ្ងៃខាងមុខទៀតនេះដែរ។ ជាពិសេស វិធានការនេះ ធ្វើឡើងក្រោយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងបណ្ដាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យអះអាងពីការតាមដានដោយយកចិត្តទុកដាក់អំពីការវិវឌ្ឍនយោបាយនៅកម្ពុជា និងបង្ហាញពីបំណងចង់ឃើញការសន្ទនាផ្នែកនយោបាយរវាងបក្សកាន់អំណាច និងបក្សប្រឆាំង។
នាយករងទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន (Phil Robertson) សង្កត់ធ្ងន់ថា គ្រប់គ្នាមិនគួរភ្លេចទេថា ពេលលោក កឹម សុខា កំពុងជាប់ឃុំក្នុងផ្ទះដោយអយុត្តិធម៌នោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានគាបសង្កត់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងនៅទូទាំងប្រទេស ដោយចោទប្រកាន់ ចាប់ខ្លួន និងឃុំខ្លួនមនុស្សជាច្រើននាក់ ព្រមទាំងបានបង្កើតបទចោទប្រកាន់ដែលមានចរិតនយោបាយពី “ផែនការរដ្ឋប្រហារ” ដែលខ្វះភាពជឿជាក់បាន។ អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិរូបនេះ ទាមទារឱ្យរបបក្រុងភ្នំពេញទម្លាក់ចោលករណីទាំងឡាយប្រឆាំងនឹងសកម្មជនបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងដោះលែងឱ្យពួកគេមានសេរីភាពវិលទៅជួបជុំក្រុមគ្រួសារ ដើម្បីសប្បាយរីករាយនឹងពិធីបុណ្យអុំទូក៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។