មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របបក្រុងភ្នំពេញ អះអាងថា ក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាននៅព្រហស្បតិ៍ទី៥ កញ្ញា ថា ប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសកម្ពុជា កំពុងរីកដុះដាលទៅតាមរបៀបរបស់ខ្លួនឯង។ អ្នកវិភាគ និងសង្គមស៊ីវិល យល់ថា ការព្យាយាមបកស្រាយ បែបនេះ គឺមិនអាចជួយស្ដារទំនុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងមុខមាត់រដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃបានទេ ហើយកម្ពុជា នៅតែប្រឈមការទណ្ឌកម្មពីសហគមន៍អន្តរជាតិដដែល។
រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ងី ចន្ទ្រផល អះអាងថា ប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា កំពុងរីកដុះដាលទៅមុខជានិច្ច ពោលគឺមិនបានដើរថយក្រោយដូចការចោទប្រកាន់ពីមជ្ឈដ្ឋានមួយ ចំនួនឡើយ។
ថ្លែងក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានស្តីពី «កម្ពុជា និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ» ដែលរៀបចំដោយទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី នៅថ្ងៃទី៥ ខែកញ្ញា លោក ងី ចន្ទ្រផល លើកឡើងថា ប្រទេសដទៃមិនអាចធ្វើជាគ្រូប្រជាធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា ឬបង្ខំឱ្យកម្ពុជា អនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យតាមរបៀបពួកគេឡើយ ព្រោះកម្ពុជាមានប្រជាធិបតេយ្យតាមរបៀបរបស់ខ្លួន។ លោកបន្តថា ផ្អែកតាមកម្លាំងសេដ្ឋកិច្ច និង ការខិតខំធ្វើកំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈព្រមទាំងអភិបាលកិច្ចជាដើម សុទ្ធតែបានរួមចំណែក ពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា៖ «តាំងពីយើងបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាធិបតេយ្យយើងមានការជំរុញប្រកបដោយផ្លែផ្កា នីតិរដ្ឋ សេរីភាពគ្រប់យ៉ាងរបស់ប្រជាជន សេរីភាពរបស់សារព័ត៌មាន និងការបញ្ចេញមតិ សកម្មភាពរបស់បណ្ដាញគណបក្សនយោបាយ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងរាល់សេវាសាធារណៈ និងសុវត្ថិភាពសំឡេងប្រឆាំងនៃការបោះឆ្នោត សុទ្ធតែបានការពារ»។
អ្នកវិភាគនិងសង្គមស៊ីវិល មើលឃើញថា ការបកស្រាយរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងមហាផ្ទៃនេះ គឺមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីអ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ។
អ្នកនាំពាក្យសមាគម អាដហុក (Adhoc) លោក ស៊ឹង សែនករុណា មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមកគ្មានប្រទេសជឿនលឿនណាមួយបង្ខំឱ្យកម្ពុជាអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យតាមបែបពួកគេនោះទេ ប៉ុន្តែកម្ពុជា គួរតែអនុវត្តតាមប្រជាធិបតេយ្យដែលមានចែងក្នុងគោលការណ៍សកល និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន។ លោក ចោទជាសំណួរថា តើប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជារីកដុះដាលយ៉ាងដូចម្ដេច ប្រសិនបើស្ថាប័នជាតិ សំខាន់ៗ មិនទាន់ឯករាជ្យជាពិសេសអំណាចទាំងបី គឺស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ នីតិប្បញ្ញត្តិ និងតុលាការ មិនទាន់បែងចែកដាក់ពីគ្នានោះ។ លោកមើលឃើញថា ការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃនេះមិនទាន់គោរពតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញពេញលេញហើយអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅតែកើតមានជាហូរហែ ហើយមេដឹកនាំសព្វថ្ងៃ ចង់ធ្វើអ្វីស្រេចតែចិត្តរបស់ខ្លួន៖ «កាលណាការអត្ថាធិប្បាយបែបនេះ បញ្ជាក់ថា អត់បានយល់ដឹងអំពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទេ ជាហេតុធ្វើឱ្យមានការអនុវត្តខុសគន្លងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ម្ល៉ោះហើយកាលណាអនុវត្តខុសគន្លងបែបនេះ គឺអត់មានជះឥទ្ធិពលអីដល់អ្នកដែលទទួលព័ត៌មានទេ។ ផ្ទុយទៅវិញមានផលជះត្រឡប់ទៅវិញបានន័យថា គេមើលឃើញថា ដោយសារតែបញ្ហាទាំងអស់ នេះហើយទើបរដ្ឋាភិបាលទទួលរងការរិះគន់ពីសាធារណមតិជាតិនិងអន្តរជាតិ»។
រីឯអ្នកវិភាគនយោបាយ និងអ្នកស្រាវជ្រាវការអភិឌ្ឍសង្គម លោក បណ្ឌិត មាស នី ថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលមិនអាចវាស់វែង និងអះអាងតែខ្លួនឯងថា ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាត្រឹមត្រូវនោះទេ ពោលគឺអ្នកឱ្យតម្លៃលើប្រជាធិបតេយ្យគឺប្រជាពលរដ្ឋ។ លោកបន្តថា ប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើន មើលឃើញថា កម្ពុជាមិនទាន់មានប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ ដោយសាររដ្ឋាភិបាលរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពជួបជុំ និងការបញ្ចេញមតិ ព្រមទាំងរំលាយគណបក្សដែលពួកគេ បោះឆ្នោតគាំទ្រជាដើមនោះ គឺរដ្ឋាភិបាលគួរតែកែប្រែឡើងវិញ៖ «យើងមិនអាចយកប្រជាធិបតេយ្យទៅភ្ជាប់នឹងសេដ្ឋកិច្ចបានទេ ព្រោះប្រជាធិបតេយ្យគឺជាប្រព័ន្ធនយោបាយមួយដែលផ្ទល់សិទ្ធិ និងសេរីភាពទៅឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ។ ប្រទេសកុម្មុយនិស្តក៏សេដ្ឋកិច្ចគេរីកចម្រើនដែរ។ ចំណុចទី២ យើងមានការពិបាកថា តើខ្នាតប្រជាធិបតេយ្យនេះ ជាខ្នាតបែបណាមួយដែលត្រូវនឹងកម្ពុជា។ យើងឃើញរបបខ្មែរក្រហមក៏អះអាងថា ប្រជាធិបតេយ្យដែររហូតដល់ដាក់ឈ្មោះថា កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យថែមទៀតតែទីបំផុតស្លាប់អស់ ២លាននាក់»។
សហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ បានវាយតម្លៃថា រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងកម្ពុជា បានដើរថយក្រោយ ពីព្រោះរបបលោក ហ៊ុន សែន បានបើកយុទ្ធនាការកម្ទេចបក្សប្រឆាំង និងបំបិទសំឡេងឯករាជ្យនៅមុនការបោះឆ្នោតមកដល់។ របបនេះបានចាប់ខ្លួនប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក កឹម សុខា ដាក់ពន្ធនាគារ រំលាយបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងបិទសិទ្ធិធ្វើនយោបាយរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំបក្សប្រឆាំងចំនួន ១១៨នាក់។ ជាងនេះទៅទៀតនោះ របបនេះបានយកអាសនៈតំណាងរាស្ត្រ និងក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ជាង ៥ពាន់អាសនៈ ដែលពលរដ្ឋខំបោះឆ្នោតឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនោះ យកទៅចែកគ្នាកាន់កាប់ ប្រៀបដូចជាគេកាត់នំចែកគ្នាហូបយ៉ាងដូច្នេះដែរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ របបលោក ហ៊ុន សែន បានបិទស្ថាប័នព័ត៌មានឯករាជ្យ ប្ដឹងផ្ដល់ និងចាប់ខ្លួនអ្នកកាសែតមួយចំនួនដាក់ពន្ធនាគារ។ របបនេះក៏បានរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសហជីពឯករាជ្យផងដែរ ហើយប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ របបក្រុងភ្នំពេញកម្រអនុញ្ញាតឱ្យក្រុមពលរដ្ឋ និងសង្គមស៊ីវិល ជួបប្រជុំ ឬតវ៉ាដោយសន្តិវិធីណាស់ ដោយយកលេសថា ដើម្បីការពារសន្តិសុខសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលជាអ្នករងគ្រោះដោយសារស្នាដៃរបបក្រុងភ្នំពេញនោះ បានចាត់ទុកការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ គឺជាថ្ងៃប្រារព្ធពិធីមរណភាពនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងជាថ្ងៃខ្មៅងងឹតនៃប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ដែលរបបប្រជាធិបតេយ្យត្រូវជំនួសមកវិញដោយការដឹកនាំបែបឯកបក្សខុសច្បាប់ និងអធម្មនុញ្ញភាព។
សង្គមស៊ីវិលថា ការដឹកនាំប្រទេសដើរថយក្រោយផ្ទុយនឹងគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យនេះហើយ ទើបសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងពិចារណាដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជា ហើយតំណាងរាស្ត្រសហរដ្ឋអាមេរិកក៏កំពុងស្នើច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មរបបក្រុងភ្នំពេញផងដែរ។ ក្រុមអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍កម្ពុជាជឿជាក់ថា មានតែការស្ដារប្រជាធិបតេយ្យ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សឡើងវិញទេ ទើបរបបលោក ហ៊ុន សែន និងប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល អាចចៀសផុតពីវិបត្តិទណ្ឌកម្មរបស់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចបាន និងអាចធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជារីកចម្រើន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។