ក្រុមអ្នកជំនាញមិនរំពឹងថា កម្ពុជានឹងទទួលបានផលចំណេញជាដុំកំភួន ឬការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយតម្លាភាព និងអភិបាលកិច្ចល្អពីគម្រោងផ្លូវសូត្រ ឬគម្រោងខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) របស់ចិន (China) ឡើយ។ ការលើកឡើងនេះ គឺនៅស្របពេលដែលប្រទេសចិនកំពុងរៀបចំ វេទិកាខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRF) លើកទី៣ ដ៏ធំនៅរដ្ឋធានីប៉េកាំង (Beijing) ដែលមានមេដឹកនាំពិភពលោកមកពីជាង ១៣០ប្រទេសចូលរួម ក្នុងនោះរួមទាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត របស់កម្ពុជាផង។
ក្រុមអ្នកជំនាញមិនរំពឹងថា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ក្លាហានហ៊ានថ្លែងសារក្នុងវេទិការបស់ចិន ដើម្បីជំរុញឱ្យភាគីចិនគិតគូរពីតម្លាភាពនៃប្រាក់កម្ចីពីចិន វាយតម្លៃលើផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា និងបណ្ដាប្រទេសនានា មុននឹងអនុវត្តគម្រោងខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) របស់ខ្លួនឡើយ។
លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានដឹកនាំមន្ត្រីគ្រាក់ៗរបស់លោកទៅដល់ប្រទេសចិនកាលពីរសៀលថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ដើម្បីចូលរួមវេទិកាគម្រោងខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) លើកទី៣ ចាប់ពីថ្ងៃទី១៧ ដល់ថ្ងៃទី១៨ ខែតុលា។ លោកបានចាប់ផ្ដើមជួបក្រុមហ៊ុននៃរដ្ឋអំណាចចិនបណ្ដើរៗ ក្នុងនោះលោកបានជួបប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលក្រុមហ៊ុន ឆៃណា ដាតាង ខូផូរ៉េតសិន (China Datang Corporation Ltd) លោក ចូវ ឡី (Zou Lei) នៅរសៀលថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា។ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត អះអាងតាមទំព័រហ្វេសប៊ុក (Facebook) របស់លោកថា ក្រុមហ៊ុននៃរដ្ឋអំណាចចិននេះ ប្ដេជ្ញាថា នឹងបង្កើនទុនវិនិយោគចំនួន ៦រយលានដុល្លារ (៦០០) លើគម្រោងថាមពលវារីអគ្គិសនីនៅកម្ពុជា និងដើម្បីរួមចំណែកការអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលវាយតម្លៃថា ការណ៍ដែលកម្ពុជាប្ដេជ្ញាគាំទ្រ និងចូលវេទិកាគម្រោងខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) របស់ចិននាពេលនេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញថា សមត្ថភាពរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នពុំអាចរស់ខ្វះចិនបានឡើយ ហើយវាក៏ជាឱកាសសម្រាប់កម្ពុជាថ្លែងសរសើរពីគំនិតផ្ដួចផ្ដើមរបស់ចិន ដើម្បីទាក់ម៉ូយឱ្យក្រុមហ៊ុនវិនិយោគនៃរដ្ឋអំណាចចិនបន្តមកវិនិយោគនៅកម្ពុជា។
អ្នកជំនាញផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ បណ្ឌិត រ៉ូ វណ្ណៈ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) របស់ចិន គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រនៃមហិច្ឆតាចង់ក្លាយជាមហាអំណាចពិភពលោក ហើយរបបក្រុងប៉េកាំងបានព្យាយាមពង្រីក និងពង្រឹងឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ច យោធា និងនយោបាយរបស់ខ្លួនក្នុងតំបន់។ បណ្ឌិត រ៉ូ វណ្ណៈ វាយតម្លៃថា នារយៈពេល ១០ឆ្នាំមកនេះ កម្ពុជាទទួលសមិទ្ធផលពីគម្រោង BRI របស់ចិនគួរឱ្យកត់សម្គាល់តាមរយៈក្រុមហ៊ុនចិនចូលមកអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធ ព្រលានយន្តហោះ រថភ្លើង និងផ្លូវល្បឿនលឿនជាដើម។ ទោះយ៉ាងណា លោកថា ប្រាក់កម្ចីពីប្រទេសចិនដែលកម្ពុជា និងបណ្ដាប្រទេសក្រីក្រខ្ចីយកមកអភិវឌ្ឍន៍ស្របតាមគំនិតផ្ដួចផ្ដើមចិន គ្មានតម្លាភាព និងមិនធ្វើឱ្យប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍទទួលបានអភិបាលកិច្ចល្អឡើយ។
បណ្ឌិត រ៉ូ វណ្ណៈ៖«ការខ្វះតម្លាភាព និងអភិបាលកិច្ចល្អហ្នឹងវាជាប្រភពនៃអំពើពុករលួយ។ អំពើពុករលួយជាជំងឺមហារីកសង្គមដែលអាចធ្វើឱ្យរដ្ឋមួយពុកផុយ ហើយស្ថាប័នរដ្ឋហ្នឹង អាចក្លាយជាស្ថាប័នមួយដែលមិនមានប្រសិទ្ធភាព និងមិនមានប្រសិទ្ធផល ក្នុងការផ្ដល់សេវាសាធារណៈ តែអ្វីដែលគួរផ្ដោតចាប់អារម្មណ៍ តើយើងប្រើប្រាស់កម្ចី មានប្រសិទ្ធភាព និងប្រសិទ្ធ ផលមានតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាព និងការទទួលខុសត្រូវបានកម្រិតណា?គេមើលឃើញហើយថា កម្ចីរបស់ចិន ឬទុនវិនិយោគចិនពោរពេញដោយភាពមិនថ្លា មិនមានតម្លាភាព»។
ចំណែក អ្នកតាមដានភូមិសាស្ត្រតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងប៉ាស៊ីហ្វិក លោក សេង វណ្ណលី មានប្រសាសន៍ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ចូលរួមវេទិកាខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ និងប្ដេជ្ញាគាំទ្រគំនិតផ្ដួចផ្ដើមរបស់ប្រទេសចិនឥតងាករេនាពេលនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអាចនឹងទទួលបានការគាំពារបន្ថែមតាមរយៈក្រុមហ៊ុនចិនចូលមកវិនិយោគស្របតាមគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI)។ ជាថ្នូរមកវិញលោកថា របបក្រុងប៉េកាំងក៏នឹងផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីដល់កម្ពុជាបន្ថែម និងប្រកាសគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថ្មីរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ទាំងក្នុងវេទិកាតំបន់ និងនៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ លោកព្រួយបារម្ភថា ការណ៍ដែលកម្ពុជាផ្អៀងទៅចិនខ្លាំង និងបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើក្របខ័ណ្ឌគម្រោង BRIជាមួយប្រទេសចិន ដោយខ្វះតម្លាភាព គឺជាការជំរុញឱ្យកម្ពុជាពឹងផ្អែកចិនកាន់តែខ្លាំង ដែលអាចនាំឱ្យកម្ពុជាជាប់បំណុលចិនកាន់តែច្រើន និងធ្វើឱ្យធនធានធម្មជាតិនៅកម្ពុជាប្រឈមនឹងការបំផ្លិចបំផ្លាញកាន់តែខ្លាំងបន្ថែមទៀត។
លោក សេង វណ្ណលី៖ «ការសាងសង់គម្រោងប្រព័ន្ធហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធខ្នាតធំដូចជាទំនប់ ផ្លូវថ្នល់ និងកំពង់ផែ អាចផ្ដល់ប៉ះពាល់អវិជ្ជមានដល់បរិស្ថានរួមបញ្ចូល ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងបំផ្លិចបំផ្លាញទីជម្រកសត្វព្រៃ របស់កម្ពុជាផងដែរ។ ទីបី ការកង្វះតម្លាភាពក្រោយពីទំនាក់ទំនងកម្ពុជា និងចិន ចាប់ផ្ដើមជិតដិតខ្លាំង មជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិបានលើកឡើងថា ការវិនិយោគរបស់ចិនភាគច្រើនខ្វះតម្លាភាពក្នុងលក្ខខណ្ឌនៃការផ្ដល់ប្រាក់កម្ចី ការជ្រើសរើសគម្រោងក្នុងដំណើរការដេញថ្លៃ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលកន្លងមកមិនបានយកចិត្តទុកដាក់លើការបង្កើតយន្តការ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យគ្រប់គ្រង ទៅលើការប្រើប្រាស់កម្ចីឱ្យមានតម្លាភាព»។
សមិទ្ធផលដែលកម្ពុជាទទួលបានពីគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) ក្នុងរយៈពេល ១០ឆ្នាំមកនេះ រួមមានគម្រោងធំៗ មួយចំនួនដូចជា ព្រះលានយន្តហោះថ្មីនៅខេត្តសៀមរាប តម្លៃជាង ១ពាន់លានដុល្លារ ដែលរដ្ឋាភិបាលបើកឱ្យដំណើរការជាផ្លូវការទទួលជើងហោះហើរជាលើកដំបូងក្នុងថ្ងៃតែមួយដែលលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ទៅចូលរួមវេទិកានៅចិននៅថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ផ្លូវល្បឿនលឿនពីរាជធានីភ្នំពេញទៅកាន់ខេត្តព្រះសីហនុ ក្រោមទឹកប្រាក់ជាង ២រយពាន់លានដុល្លារ ផ្លូវល្បឿនលឿនភ្នំពេញទៅបាវិត ក្រោមទឹកប្រាក់ ១ពាន់ ៤រយលានដុល្លារ (១.៤០០) ពហុកីឡដ្ឋានជាតិមរតកតេជោក្រោមទឹកប្រាក់ជាង ១រយ ៥០លានដុល្លារ (១៥០) គម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម២ និងការវិនិយោគលើវិស័យសុខាភិបាល ជាដើម។ គិតត្រឹមដំណាច់ត្រីមាសទីពីរឆ្នាំ២០២៣ កម្ពុជាជំពាក់បំណុល «មិត្តដែកថែប»ចិនប្រមាណ ៤ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ស្មើនឹងជិតពាក់កណ្ដាលនៃបំណុលដែលកម្ពុជាខ្ចីបុលពីបរទេសសរុបជាង ១ម៉ឺនលានដុល្លារ។
នៅមុនវេទិកាគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) រដ្ឋាភិបាលចិន បានចេញផ្សាយសៀវភៅស (White Paper) ថា គម្រោងខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវនឹងបន្តសម្របសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគ និងសមាហរណកម្មហិរញ្ញវត្ថុក្នុងប្រទេសដែលចូលរួមគាំទ្រ។ រដ្ឋអំណាចក្រុងប៉េកាំងអះអាងថា គម្រោងនេះ បានចូលរួមចំណែកកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងបន្តចូលរួមវិនិយោគឱ្យប្រទេសដែលចូលរួមទទួលបានការអភិវឌ្ឍថ្មីៗបន្ថែមទៀត។
ទោះយ៉ាងណា ការស្រាវជ្រាវចុងក្រោយមួយដោយសាកលវិទ្យាល័យបូស្តុន (Boston University) នៅសហរដ្ឋអាមេរិក រកឃើញថា បើទោះបីជាគម្រោង BRI របស់ចិន ជួយឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍គួរឱ្យកត់សម្គាល់ក៏ដោយ ក៏គម្រោង BRI របស់ចិនបង្កឱ្យមានហានិភ័យជាច្រើនដល់ប្រទេសទទួល ក្នុងនោះមានដូចជា ការធ្លាក់ក្នុងបំណុលវ័ណ្ឌក ការបំពុលខ្យល់អាកាស ហានិភ័យដល់ជីវចម្រុះ និងដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ជាដើម។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក គឹម សុខ មានប្រសាសន៍ ប្រទេសចិនកុម្មុយនិស្តពុំបានជួយជំរុញសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និងប្រទេសលើពិភពលោក ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព និងប្រកបដោយភាពស្មោះត្រង់ឡើយ តាមរយៈគម្រោងខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវនេះ។ លោកលើកឡើងថា ភស្តុតាងជាក់ស្ដែង នារយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ កម្ពុជា រួមទាំងប្រទេសអាស៊ានមានឱនភាព និងអតុល្យភាពពាណិជ្ជកម្មជាមួយចិន ដោយសារតែមិនអាចនាំចេញទំនិញទៅលក់នៅប្រទេសចិនបានច្រើន ដូចប្រទេសចិននាំចូលផលិតផលយកមកលក់នៅកម្ពុជា និងប្រទេសអាស៊ានបានច្រើនកប់ពពកឡើយ។
លោក គឹម សុ៖«ពិតមែនហើយ(BRI)គឺជាគម្រោងដ៏ធំសម្របសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម វិនិយោគ និងសមាហរណកម្មហិរញ្ញវត្ថុ គឺដើម្បីគោលដៅសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិនរីកពេញពិភពលោក លើបណ្ដាញគមនាគមន៍របស់ចិន ខ្សែក្រវាត់មួយ ផ្លូវមួយ។ បង្ហូរលុយយ័នរបស់ចិនក្នុងទីផ្សារពិភពលោក ពង្រីកសក្ដានុពលរូបប័ណ្ណរបស់ចិន ហើយដឹកយកវត្ថុធាតុដើមពីជុំវិញពិភពលោកទៅអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មរបស់ចិន រួចចិននាំទំនិញរបស់ខ្លួន ទៅលក់ទីផ្សារពិភពលោក គឺពិភពរបស់ចិន សេដ្ឋកិច្ចចិន»។
គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) រងការរិះគន់ថា ជាមហិច្ឆតាពង្រីកឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយរបស់ចិនក្នុងគោលបំណងក្លាយជាមហាអំណាចពិភពលោក និងគាបសង្កត់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍឱ្យជាប់អន្ទាក់បំណុលចិនវ័ណ្ឌក។ តាមរយៈគម្រោងនេះ ប្រទេសចិនបានផ្ដល់ភាពងាយស្រួលដល់ប្រទេសកម្ពុជា រួមទាំងប្រទេសក្រីក្រមួយចំនួនតាមរយៈការស្នើសុំកម្ចីពីចិនយកអភិវឌ្ឍ ខណៈក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលជាតិ និងអន្តរជាតិ រិះគន់ថា ក្រុមហ៊ុនចិនដែលចូលមកអភិវឌ្ឍពុំបានខ្វាយខ្វល់ពីការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងគិតគូរពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថានឡើយ។ កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៀត ប្រទេសក្រីក្រមួយចំនួន ដូចជា ឡាវ (Laos) ស្រីលង្កា (Sri Lanka) និងប្រទេសមួយចំនួនទៀតនៅតំបន់ទ្វីបអាហ្វ្រិក បានបាត់បង់អធិបតេយ្យជាតិរបស់ខ្លួន ដោយសារក្រុមហ៊ុនវិនិយោគរបស់ចិនកេងប្រវ័ញ្ចធនធានធម្មជាតិ គ្រប់គ្រងកំពង់ផែ ឬតំបន់សំខាន់ក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួនជាថ្នូរនឹងការដោះបំណុលចិន។
អ្នកជំនាញភូមិសាស្ត្រនយោបាយបណ្ឌិត រ៉ូ វណ្ណៈ មានប្រសាសន៍ថា គោលនយោបាយអភិវឌ្ឍរបស់ចិនប្រកាន់ភ្ជាប់អភិបាលកិច្ចល្អ និងតែងតែគិតគូរពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថានក្នុងប្រទេសចិនតែប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ លោកថា សម្រាប់គោលនយោបាយអភិវឌ្ឍនៅក្រៅប្រទេសខ្លួនវិញ ប្រទេសចិនកុម្មុយនិស្តពុំបានខ្វាយខ្វល់អំពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស លើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចល្អនោះទេ ដោយធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីតែសម្រេចមហិច្ឆតាក្នុងការគ្រប់គ្រងពិភពលោកប៉ុណ្ណោះ។
ប្រទេសចិនកំពុងរៀបចំវេទិកាខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវលើកទីបីនេះ គឺនៅស្របពេលដែលនៅក្នុងប្រទេសចិនខ្លួនឯង កំពុងប្រឈមនឹងការធ្លាក់ចុះខ្លាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងវិបត្តិអចលនទ្រព្យអូសបន្លាយ។ នៅក្នុងវេទិកានេះ គ្មានឡើយវត្តមានរបស់ក្រុមមេដឹកនាំពីប្រទេសលោកខាងលិចដែលត្រូវបានគេអញ្ជើញឱ្យចូលរួម៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។