កសិករ មន្ត្រីរាជការ និងយុវជន សោកស្ដាយចំពោះការចំណាយថវិកាជាតិខ្ជះខ្ជាយ ច្រើនហួសហេតុ សម្រាប់ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់ ឲ្យរដ្ឋាភិបាល។ ពួកគេ ថា ការងាររបស់ទីប្រឹក្សាទាំងនោះ មិនឃើញបានប្រយោជន៍ដល់រដ្ឋ និងរាស្ត្រ ជាដុំកំភួនអ្វីឡើយ គឺគ្រាន់តែជាស្ថាប័ន ដើម្បីបន្លំសហគមន៍អន្តរជាតិថា កម្ពុជាមានពហុបក្ស។
ពលរដ្ឋអះអាងថា ពួកគេហួសចិត្តនឹងរបបលោក ហ៊ុន សែន ដែលប្រើប្រាស់ថវិកាជាតិជិត ១មួយដុល្លារ ទៅលើស្ថាប័ននយោបាយ សម្រាប់បំរើគណបក្សកាន់អំណាច សម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៩។
កសិកររស់នៅខេត្តស្វាយរៀង លោកស្រី យស សុភ័ណ្ឌ ប្រាប់ថា ស្ថាប័នពិគ្រោះ ផ្ដល់យោបល់នេះ មិនបានផ្ដល់ប្រយោជន៍អ្វីដល់កសិករទេ គ្មានបានជួយលើកស្ទួយដល់ជីវភាពកសិករសោះ ហើយបែរជាទទួលបានលុយច្រើនឥតគណនាបែបនេះ។ លោកស្រី ថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលទុកថវិការដ្ឋ ជាង១លានដុល្លារ ក្នុងមួយឆ្នាំ ដែលចំណាយលើស្ថាប័នផ្ដល់យោបល់ឥតប្រយោជន៍បែបនេះ សម្រាប់ជួយបង្កើនទុន ឬបន្ថែមប្រភពទឹក ឲ្យកសិករ ទើបជារឿងប្រសើរ៖ « មិនចាំបាច់ទៅជួល អ្នកផ្ដល់យោបល់អ្វី ចំណាយលុយអត់ប្រយោជន៍ច្រើនពេក អ៊ីចឹងប្រជាពលរដ្ឋគ្មានបានផលអ្វី។ បើសិនជាយកលុយហ្នឹង ទៅធ្វើជាប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រសម្រាប់ស្រោចស្រព ឬក៏ផ្ដល់បច្ចេកទេស អ្វីមួយ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ខ្ញុំគិតថា អានេះ វាល្អជាង»។
ចំណែកយុវជនវិញ ប្រាប់ថា ពួកគេមិន ចាប់អារម្មណ៍ នឹងខ្វាយខ្វល់ពីឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ ផ្ដល់យោបល់អ្វីឡើយ តែពួកគេចាប់អារម្មណ៍នឹងព័ត៌មានថា ទីប្រឹក្សាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ទាំងនោះ ចង់ស្នើសុំយកលុយរដ្ឋនៅសល់ពីការចំណាយ ទៅទិញរថយន្ត ជិះចុះមូលដ្ឋាន។
យុវជននៅខេត្តព្រះសីហនុម្នាក់ទៀត លោក ស៊ាង វីន និយាយថា កន្លងមក លោកមិនចាប់អារម្មណ៍នឹងស្ថាប័នផ្ដល់យោបល់ប្រភេទនេះឡើយ។ យុវជនរូបនេះ គិតថា បើរដ្ឋាភិបាលទុកលុយ មួយលានដុល្លារ ក្នុងមួយឆ្នាំ ទៅជួយបង្កើនជំនាញឲ្យយុវជន ឬជួយដល់វិស័យសុខាភិបាលនៅមូលដ្ឋាន មណ្ឌលកុមារកំព្រា ជារឿងប្រសើរជាង ការជួលប្រធានគណបក្សតូចៗ ទាំងនោះ មកធ្វើជាទីប្រឹក្សា៖ « ថវិកាទាំងអស់ហ្នឹង ប្រសិនបើយើងយកទៅជួយខាងយុវជន ឬមួយយកទៅបណ្ដុះបណ្ដាល ឬក៏ជួយការឧបត្ថម្ភ អ្វី ពីលើបន្ថែមទៀត ឬមួយក៏អាចជួយខាងមន្ទីរពេទ្យ ឬមួយកុមារកំព្រាល្អជាង យកទៅទិញឡាន ទិញអ្វី»។
រីឯអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក (facebook) ក៏បង្ហាញការរិះគន់ខ្លាំងដែរ ចំពោះការចំណាយថវិការដ្ឋ ជាង១លាន បីសែន (១,៣លាន)ដុល្លារអាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ២០១៩។ ពួកគេ សង្វេគថា កម្លាំងញើសឈាម ខិតខំរក យកទៅបង់ពន្ធ ដោយផ្ទាល់ និងបង់ដោយប្រយោល ចូលរដ្ឋ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាល យកទៅចាត់ចែង ចាយខ្ជះខ្ជាយ គ្មានអាណិតអាសូរកម្លាំងពលកម្មពលរដ្ឋ ពលករ រួមទាំងការកើនបំណុល ជំពាក់លុយបរទេសកាន់តែច្រើន។
ប្រតិកម្មរបស់ពលរដ្ននេះ ធ្វើឡើង បន្ទាប់ពី អគ្គលេខាធិការឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សា និងជាអ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាច លោក ឈឹម ផលវរុណ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់ប្រើប្រាស់ថវិកា ជិតមួយលានដុល្លារ ក្នុងកញ្ចប់ថវិកា១,៣លានដុល្លារ សម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៩។
ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់ មានបំណងចង់ស្នើសុំទៅរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីយកលុយនៅសល់ទៅទិញរថយន្តទំនើបប្រើប្រាស់។
ផ្ទុយពីពលរដ្ឋ ដែលមើល ឃើញថា ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់ គ្មានប្រយោជន៍តែសម្រាប់ លោក ហ៊ុន សែន វិញ អះអាងថា ទីប្រឹក្សារបស់លោកទាំងនោះ មានប្រយោជន៍សម្រាប់ជាតិខ្លាំងណាស់។ លោកថា លោកសុខចិត្ត ទទួលយកការផ្ដល់យោបល់ ពីក្រុមទីប្រឹក្សា មកពីគណបក្សទាំង១៦នោះ ប្រសើរជាងទទួលយកយោបល់អន្តរជាតិ ឲ្យកែប្រែស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស ដែលលោក ហៅថាជាការបង្គាប់បញ្ជាលើរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក៖ « ខ្ញុំសូមស្វាគមន៍ចំពោះការប្រមូលធាតុចូល តាមរយៈរបាយការណ៍ជាក់ស្ដែងរបស់ប្រតិភូគណបក្សចម្រុះ ក្នុងឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់ ប្រសើរជាជាងទទួលការបញ្ជាពីបរទេស ដែលតម្រូវ ឬដាក់គំនាបឲ្យកម្ពុជា ធ្វើបែបនេះ ឬធ្វើបែបនោះ ដែលមិនឆ្លុះបញ្ចាំង នឹងលក្ខខណ្ឌពិសេស និងកម្រិតរីកចម្រើនជាក់ស្ដែងរបស់ប្រទេសជាតិ និងប្រជាជនកម្ពុជា។ នេះជាការសម្រេចចិត្ត ដ៏មោះមុតរបស់ខ្ញុំ ដោយឈរលើប្រជាធិបតេយ្យបែបកម្ពុជា»។
ស្ថាប័នថ្មី ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សា និងផ្ដល់យោបល់ ឲ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញនេះ ត្រូវបាន លោក ហ៊ុន សែន បង្កើតឡើង នៅក្រោយការព្រឹត្តិការណ៍ បោះឆ្នោត ឆ្នាំ២០១៨។ លោក ហ៊ុន សែន រំពឹងថា ទីប្រឹក្សាថ្មីរបស់លោក ទាំង៣២នាក់ មកពី១៦គណបក្សនយោបាយ នឹងជួយដើរតួនាទី ជំនួសរដ្ឋសភា ក្នុងការកោះហៅ និងកែលម្អ រដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោក។ បន្ថែមពីនេះ លោករំពឹងទៀតថា ទីប្រឹក្សាឋានៈស្មើទេសរដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រី ទាំងនោះ អាចជួយលោក យល់ដឹងពីបញ្ហាសុខទុក្ខរបស់រាស្ត្រដល់មូលដ្ឋាន ជំនួសលោក និងឆ្លៀតឱកាសឃោសនានយោបាយឲ្យគណបក្សខ្លួនឯង តាមចិត្តចង់។
អ្នកមានជម្លោះដីធ្លីរ៉ាំរ៉ៃ នៅខេត្តកោះកុងម្នាក់ លោកស្រី ផាវ ញ៉ើង និយាយថា មិនដែលឃើញទីប្រឹក្សា លោក ហ៊ុន សែន អស់ទាំងនោះ ចុះទៅជួបអ្នកភូមិមានជម្លោះដីធ្លី នៅស្រុកស្រែអំបិលសោះ។ អ្នកមានជម្លោះដីធ្លីរូបនេះ ក៏យល់ឃើញដូច កសិករ និងពលរដ្ឋមួយចំនួនដែរ គឺ រដ្ឋាភិបាលចំណាយលុយបង់ពន្ធរបស់ពលរដ្ឋ ខ្ជះខ្ជាយខុសគោលដៅ៖ « ក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះយោបល់ហ្នឹង គាត់ចាយលុយអស់ម្លឹងៗ ហើយអត់បានទៅជួបពលរដ្ឋ ដែលបាត់បង់ដី ដូចពួកខ្ញុំផង ខ្ញុំគិតថា ការដែលចំណាយលុយខ្ជះខ្ជាយ របៀបនេះ គួរតែកែទម្រង់នៃការចាយវាយ ដើម្បីចំណាយទៅឲ្យចំគោលដៅ ហើយមានការដោះស្រាយ ហើយទទួលបានព័ត៌មាន ពីសហគមន៍ ឬក៏ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលបាត់បង់ដីពិត ប្រាកដនោះ សុំឲ្យឯកឧត្ដម ជំទាវ ជាអ្នកក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ យោបល់ ហ្នឹង ចុះទៅ ខេត្តកោះកុង ដើម្បី សួរនាំរឿងពីព័ត៌មានជាក់លាក់ហ្នឹង ឲ្យច្បាស់លាស់»។
បើប្រៀបធៀប ថវិកាជាតិ ចំនួនជាង ១លាន ៣សែនដុល្លារ សម្រាប់ចំណាយក្នុងស្ថាប័នពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់ ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ គឺច្រើនជាងការកញ្ចប់ថវិកាជាតិ សម្រាប់ចំណាយ នៅក្នុងឃុំសង្កាត់ សម្រាប់ឆ្នាំ២០២០ ប្រហែលជិត២ដង។ នៅឆ្នាំ២០២០ កញ្ចប់ថវិកាជាតិ សម្រាប់ចំណាយក្នុងមួយឃុំ ឬសង្កាត់ ទទួលបានពីរដ្ឋ ចំនួនសាមសិប ប្រាំពីរ (៣៧០.០០០) ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។
ក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ជាប់ឆ្នោតនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ធ្លាប់ឲ្យដឹងថា ស្ថានភាពតាមមូលដ្ឋានមានភាពលំបាកគ្រប់វិស័យ ដោយសារ រដ្ឋាភិបាល បានទម្លាក់ថវិការដ្ឋ ឲ្យតិចតួចពេក ធ្វើឲ្យតម្រូវការក្នុងមូលដ្ឋាន មិនអាច អភិវឌ្ឍន៍បានទេ។ ជាងនេះ ទៅទៀត ជីវភាពរបស់មេឃុំ មួយចំនួន គ្មានភាពប្រសើរឡើយ។
ប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ អ្នកស្រី អ៊ុក ឆាយាវី យល់ថា ស្ថាប័ននយោបាយថ្មីរបស់គណបក្សកាន់អំណាច គឺឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់ មិនមានប្រយោជន៍ដល់ពលរដ្ឋពិតប្រាកដឡើយ។ អ្នកស្រី មើលឃើញទៀតថា ការផ្ដល់យោបល់កន្លងមក គ្មានឥទ្ធិពលអ្វីទេ ស្ថានភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ការធ្លាក់ចុះនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា នៅតែបន្ត។ ចំណែកបញ្ហាលំបាករបស់ពលរដ្ឋក្រីក្រ ជីវភាពគ្រូបង្រៀន ក៏គ្មានទទួលបានការជួយអ្វីដែរ ផ្ទុយទៅវិញ ពលរដ្ឋ បានរ៉ាប់រងបង់ពន្ធកាន់តែច្រើន ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាល យកទៅចាត់ចែងចាយវាយខ្ជះខ្ជាយ ជួលអ្នកប្រឹក្សាថ្មីអស់ទាំងនោះ៖ « ខ្ញុំមើលទៅឃើញថា គ្រាន់តែយកលុយហ្នឹង ចុះទៅៗ សួរថា អាការណ៍ ដែលចុះទៅហ្នឹង ទទួលបានផលប៉ុន្មានភាគរយហើយ ? ខ្ញុំ អត់ទាន់ឃើញថា ទទួលបានលទ្ធផល ជាវិជ្ជមាននៅឡើយទេ ព្រោះអ្វី រាស្ត្រនៅតែស្រែកយំ។ អាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទៅៗ អ៊ីចឹងហើយ បានខ្ញុំគិតថា ការចាយវាយហ្នឹង ទៅលើផ្នែកមួយហ្នឹង វាអត់មានចំណេញអ្វីទៅលើពលរដ្ឋទេ»។
ទោះយ៉ាងណា មកដល់ពេលនេះ លោក ហ៊ុន សែន មិនទាន់ឆ្លើយតបសំណើសុំទិញឡាន របស់ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់ឡើយ។ កន្លងមក អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក គឹម សុខ លើកឡើងថា លោក ហ៊ុន សែន បង្កើតស្ថាប័នថ្មី ឲ្យគណបក្សអាយ៉ងលោក ឬគណបក្ស ដែលគ្មានគេគាំទ្រ ឲ្យទទួលបានតំណែង និងប្រាក់ខែ គឺដើម្បីលួងចិត្ត និង កៀងឲ្យចូលក្រោល កុំឲ្យនៅប្រសេចប្រសាច ក្រៅក្រោល៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។