គម្រោងមាតុភូមិនិវត្តន៍ របស់លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានស្តីទី និងមន្ត្រីមួយចំនួននៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា មិនទាន់ដល់គោលដៅ ដែលគ្រោងទុកនោះនៅឡើយ ដោយមានការរារាំង ពីរបបក្រុងភ្នំពេញ ទាំងការធ្វើសកម្មភាពផ្ទាល់ និងប្រយោល។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ព្រឹត្តិការណ៍នេះ ធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍នយោបាយប្រែប្រួលលឿនទៅរកភាពជាវិជ្ជមាន មេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញ លោក ហ៊ុន សែន ក៏ហាក់បន្ទន់ជំហរខ្លះចំពោះបក្សប្រឆាំងដែរ។
អ្នកវិភាគថា មួយរយៈពេលចុងក្រោយនេះ ក្រោយពីរបបក្រុងភ្នំពេញប្រើគ្រប់មធ្យោបាយរារាំងដំណើរវិលត្រឡប់របស់លោក សម រង្ស៊ី មិនឱ្យចូលស្រុកបាននោះ កម្ដៅនយោបាយបានស្រុតចុះខ្លះ ប៉ុន្តែជម្លោះនយោបាយរវាងគណបក្សកាន់អំណាច នឹងមិនអាចបញ្ចប់ដោយងាយៗនោះទេ។
មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី ប្រកាសថា ដំណើរវិលត្រឡប់ទៅកម្ពុជា មិនទាន់បានដល់គោលដៅក៏ពិតមែន តែលោកទទួលបានជោគជ័យផ្នែកការទូត និងកិច្ចសហការពីប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យនៅតំបន់អាស៊ីច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់។
ការប្រកាសបែបនេះ នៅពេលដែលលោក និងមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងមួយចំនួនទៀត បានធ្វើដំណើរពីប្រទេសបារាំង មកដល់ប្រទេសប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ជាលើកដំបូង នៅដើមខែវិច្ឆិកា ក្នុងបេសកកម្ម ៩ វិច្ឆិកា បន្ទាប់ពីលោកភៀសខ្លួនពីកម្ពុជាអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។
ការមិនសម្រេចបានតាមផែនការដូចការគ្រោងទុកនេះ ដោយសារមានការរារាំង គ្រប់រូបភាពទាំងអស់ ពីសំណាក់របប លោក ហ៊ុន សែន រួមការចល័តកម្លាំងទ័ពស្ទើរពេញផ្ទៃប្រទេស ជាពិសេសការដាក់កម្លាំងទ័ពប្រដាប់ដោយអាវុធ និងរថពាសដែក តាមព្រំដែន និងនៅកណ្ដាលទីក្រុងភ្នំពេញពេលប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូកជាដើម។
ទោះយ៉ាងណា លោក សម រង្ស៊ី បញ្ជាក់ថា លោកមិនបោះបង់ចោលនូវការតាំងចិត្តវិលទៅកម្ពុជាវិញ ហើយអ្វីៗមិនមានការផ្លាស់ប្ដូរទេ ដោយគ្រាន់តែពន្យារពេលបន្តិច និងត្រូវរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រជាថ្មីទៀត៖ «បន្ទាប់ពីការប្រកាសបីគម្រោងមាតុភូមិនិវត្តន៍ របស់យើង ស្រាប់តែរបបលោកហ៊ុន សែន ភ័យស្លន់ស្លោ ឆ្លេឆ្លាពង្រាយទ័ព ដើរចាប់គេចាប់ឯង ដើរសុំអង្វរប្រទេសជិតខាងកម្ពុជា ថា កុំឱ្យសម រង្ស៊ី ធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ប្រទេសគេចូលមកកម្ពុជា ហួសចិត្ត ក្រែងថា ចង់ចាប់ សម រង្ស៊ី ឥឡូវសម រង្ស៊ី ចូលទៅឱ្យចាប់ បែរជាមិនហ៊ានចាប់ មានន័យថា សម រង្ស៊ី ខ្លាំងណាស់ តែមិនមែន សម រង្ស៊ី ខ្ញុំម្នាក់នេះទេ មានន័យថាមាន សម រង្ស៊ី រាប់លានលាក់នៅកម្ពុជា»។
តែទោះយ៉ាងណា លោកអះអាងថា លោកទទួលបានជ័យជំនះធំធេង ហើយលោកថា ទោះមានការលំបាកយ៉ាងណា ក៏នៅតែព្យាយាមជម្នះឧបសគ្គនេះឱ្យទាល់តែបានដើម្បីឱ្យដល់គោលដៅដូចការរំពឹងទុករបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ និងសហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលប្រកាន់ប្រជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ៖ «ការដោះលែងលោក កឹម សុខា គឺជាជំហាន តូចមួយទេ តែត្រូវមានវិធានការតាមផ្លូវហ្នឹង ផ្លូវវែងឆ្ងាយទៅមុខទៀត ដើម្បីឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរបានស្គាល់ប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ»។
គោលដៅចម្បងនៃការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់លោក សម រង្ស៊ី និងមន្ត្រីមួយចំនួននៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅថ្ងៃ៩ វិច្ឆិកា ដែលបានប្រកាសមុនថ្ងៃកំណត់ប្រមាណ ៣ខែមុននោះ គឺដើម្បីស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាឱ្យរស់ឡើងវិញ ជាពិសេសគឺដើម្បីសង្គ្រោះEBA ។
ការប្រកាសនេះ មានការគាំទ្រភាគច្រើនពីប្រជាពលរដ្ឋដែលនៅមានភក្ដីភាពជាមួយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងបណ្ដាប្រទេសជាច្រើនដែលនិយមប្រជាធិបតេយ្យនៅលើពិភពលោក ។
ក៏ប៉ុន្តែការប្រកាសដដែលនេះ ធ្វើឱ្យលោក នាយក រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរបស់លោក ក្តៅក្រហាយ ដេក មិនលក់ បក់មិនល្ហើយ ប៉ុន្តែប្រឹងថ្លែងចំអក បន្ទរតាមគ្នា ថា លោក សម រង្ស៊ី នឹងមិនហ៊ាន វិលចូលស្រុកវិញ ដូចការប្រកាសនោះឡើយ។
ទន្ទឹមនឹងការចំអកនេះ មេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញ ក៏ប្រឹងបញ្ចេញសារគំរាមកំហែង ដូចទឹកបាក់ទំនប់។ ដូចជាការគំរាមចាត់វិធានការតាមផ្លូវតុលាការ ចាប់លោកសម រង្ស៊ី ដាក់គុកព្រៃស និងចាប់ មន្ត្រីបក្សប្រឆាំង ព្រមទាំងសកម្មជនដទៃទៀត ដែលមានបំណងចូលរួមអមដំណើរ និងទៅទទួលលោក សម រង្ស៊ី ពេលវិលដល់កម្ពុជា។
នៅមុន និងក្រោយការប្រកាសនេះភ្លាមៗ អាជ្ញាធរ និងតុលាការ របបក្រុងភ្នំពេញ បានបង្កើនសន្ទុះ ចាប់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងដាក់ពន្ធនាគារ កើនឡើងដល់ប្រមាណជាង៨០នាក់ ដែលអ្នកទាំងនោះជាប់ចោទថា បានប្រកាសគាំទ្រដំណើរវិលត្រឡប់ និងស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមអមដំណើរ លោក សម រង្ស៊ី វិលចូលស្រុកវិញ និងចំនួនរាប់រយនាក់ផ្សេងទៀតមានឈ្មោះក្នុងដីកាតុលាការតាមចាប់ខ្លួន ពីបទចូលរួមក្នុងចលនា របស់ក្រុមឧទ្ទាមក្បត់ជាតិ។
ហើយនៅចុងក្រោយ លោក ហ៊ុន សែន បានចោទដំណើរមាតុភូមិនិវត្តន៍ របស់ លោក សម រង្ស៊ី ថាជាដំណើរឆ្ពោះមកធ្វើរដ្ឋប្រហាររដ្ឋាភិបាលរបស់លោក។
ក៏ប៉ុន្តែនៅនាទីចុងក្រោយ គឺនៅក្រោយថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា លោក ហ៊ុន សែន ហាក់បន្ទន់ឥរិយាបថខ្លះ ដោយសារគ្រប់ច្រកទាំងអស់ដែលព្យាយាមរារាំង បិទមិនឱ្យលោក សម រង្ស៊ី វិលចូលកម្ពុជា មានសុវត្ថិភាព និងអាចជឿទុកចិត្តបានលើការគ្រប់គ្រងស្ថានការណ៍ក្នុងស្រុក មិនឱ្យមានចលនាងើបបះបោរ ពីកម្លាំងមហាជន។
ពេលនោះមេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញ លោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាឱ្យដោះលែង និងបញ្ឈប់ការចាប់ចង ឬធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ដល់អ្នកទោសនយោបាយ ដែលត្រូវរងការបង្ក្រាបក្នុងកំឡុងពេលយុទ្ធនាការ ធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់លោក សម រង្ស៊ីនោះ៖ «ខ្ញុំអំពាវនាវឱ្យមនុស្សទាំងអស់ដែលកំពុងរត់គេចខ្លួន ត្រឡប់ផ្ទះវិញ កុំលាក់ខ្លួននៅកន្លែងនេះ កន្លែងនោះតទៅទៀត ហើយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន កម្លាំងមានសមត្ថកិច្ច ដែលអនុវត្តច្បាប់ កុំធ្វើអីឱ្យសោះ ឱ្យគេមកផ្ទះយ៉ាងស្រួល ហើយរាប់អាន ធ្វើការជាមួយគ្នាទៅ»។
លោក ហ៊ុន សែន អះអាងថា ការដោះលែង និងបញ្ឈប់ការចាប់ចងនេះ ដោយសារលោកពិភាក្សាជាមួយ លោក ស ខេង យល់ថា អ្នកគាំទ្របក្សប្រឆាំងទាំងនោះ ជាអ្នកចាញ់បោក ក្រុមមេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងយល់ថា ផែនការធ្វើរដ្ឋប្រហារនៅថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា បានបរាជ័យ។
ការបន្ទន់ឥរិយាបថនេះ ក៏ស្របពេលដែលគណៈកម្មការអឺរ៉ុប បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍អំពីរបាយការណ៍បឋម ស្ដីពីការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ EBA។
មេបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី ក៏បានកកូរកកាយ លើនយោបាយការទូត ដុតរោលស្ថានការណ៍ឱ្យក្តៅឡើងថែមទៀត តាំងពីទ្វីបអឺរ៉ុប និងអាមេរិក រហូតរំកិលខ្លួនមកដល់តំបន់អាស៊ី ជិតកម្ពុជា ដោយលាតត្រដាង ឱ្យឃើញកាន់ច្បាស់ ប្រាប់ទៅសហគមន៍អន្តរជាតិថា របប លោក ហ៊ុន សែន បានប្រើអំណាចផ្ដាច់ការ ប្រើកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ តុលាការក្រោមបញ្ជារបស់របបឯកបក្ស គំរាមកំហែងប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ ដែលខុសពីគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ។
ក៏ប៉ុន្តែអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលវិញ លោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រាប់ថា ការប្រកាសឱ្យដោះលែង និងអំពាវនាវឱ្យសកម្មជនបក្សប្រឆាំងវិលចូលស្រុកជួបជុំក្រុមគ្រួសារ មិនពាក់ព័ន្ធនឹងវិធានការសម្ពាធអន្តរជាតិ ឬ EBA ឡើយ៖ «គឺជារឿងដាច់ដោយឡែក ចំណែករឿងឃាត់ខ្លួនគឺជាការបង្ការ កុំឱ្យមានការចូលរួមធ្វើរដ្ឋប្រហារ»។
តែទោះយ៉ាងណាក្តី ក្នុងរយៈពេលប្រមាណ២ថ្ងៃ គឺចាប់ពីថ្ងៃទី១៤ ដល់១៦ វិច្ឆិការបបក្រុងភ្នំពេញភ្នំពេញបានដោះលែង អ្នកជាប់ឃុំប្រមាណ៧៥នាក់ ក្នុងចំណោមអ្នកជាប់ឃុំជាង ៨០នាក់។
អ្វីដែលវិវឌ្ឍលឿន និងគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះ គឺតុលាការបានបន្ធូរបន្ថយលើលក្ខខណ្ឌឃុំខ្លួន លោក កឹម សុខា ដោយអនុញ្ញាតឱ្យលោកមានសេរីភាពដើរហើរពេញផ្ទៃប្រទេស ប៉ុន្តែហាមធ្វើសកម្មភាពនយោបាយ និងត្រូវឆ្លើយតបចំពោះការកោះហៅពីគ្រប់សមត្ថកិច្ច។
វិធានការនេះក៏ធ្វើឡើងនៅក្រោយពេល រដ្ឋាភិបាលប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យមួយចំនួន ដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក បារាំង អង់គ្លេស សហភាពអឺរ៉ុប ជាដើម សុទ្ធតែចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលើកលែងការចោទប្រកាន់ប្រឆាំងនឹងលោក កឹម សុខា ព្រមទាំងផ្ដល់សិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយដល់ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរូបនេះវិញ។
ដោយមិនអាចវិលចូលកម្ពុជា បានដូចការរំពឹងទុក លោក លោក សម រង្ស៊ី ស្នាក់នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី មួយរយៈ ដោយមានការគាំទ្រ ពីសហភាពអឺរ៉ុប និងសហគមន៍អន្តរជាតិផ្សេងទៀត ដែលចង់ឱ្យមានដំណោះស្រាយនយោបាយនៅកម្ពុជា។
ចំណែក លោក សម រង្ស៊ី ប្រាប់អាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី១៨ វិច្ឆិកា ពីប្រទេសបារាំង ក្រោយពីលោក ចាកចេញ ពីម៉ាឡេស៊ី និងឥណ្ឌូណេស៊ី នោះថា ក្នុងឱកាសស្នាក់នៅ ក្នុងប្រទេសទាំងពីរនេះ លោក ទទួលបានការស្វាគមន៍ និងធ្វើការងារបានច្រើនជាមួយមេដឹកនាំប្រទេសប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យ នៅក្នុងតំបន់អាស៊ី ដោយពួកគេបានគោរព និងឱ្យតម្លៃលើរូបលោក ព្រមទាំងមន្ត្រី គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដទៃទៀត ដោយពួកគេមិនជឿលើតាមការចោទប្រកាន់របស់លោក ហ៊ុន សែន ឡើយ៖ «ដូច្នេះ អ្វីដែលគេផ្ដល់ឱ្យមកនេះ គឺគេផ្ដល់កិត្តិយស សេរីភាព សុវត្ថិភាព ដល់ខ្ញុំ និងសហការី គឺគេ បញ្ជាក់ថា គេអត់ជឿ ការឃោសនារបស់លោក ហ៊ុន សែន ទេ ដែលគេចោទថា ខ្ញុំ ជាទណ្ឌិត ខ្ញុំមានទោស អីនោះទាំងអស់ បើគេជឿគេអត់ឱ្យខ្ញុំចូល ប្រទេសគេទេ ហាក់ដូចគេទះកំផ្លៀង លោក ហ៊ុន សែន គេថា ហ៊ុន សែន ឯងមនុស្សព្រៃផ្សៃ .. អ៊ីចឹងនេះជាជោគជ័យ ធំណាស់»។
លោកបន្តថា ប្រទេស ទាំងពីរនោះ សុទ្ធតែមានបទពិសោធន៍ ក្នុងការតស៊ូរើបម្រាស់ចេញ ពីអំណាចផ្ដាច់ការបានជោគជ័យ ហើយគេផ្ដល់កម្លាំងចិត្ត ដល់គណបក្សប្រឆាំង គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ឱ្យទទួលបានជោគជ័យក្នុងការតស៊ូនេះ ដើម្បីបានស្គាល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដដូចគ្នាដែរ នៅថ្ងៃណាមួយនោះជាមិនខាន។
អ្នកវិភាគសង្គមចាស់វស្សា គឺ លោក បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា មានប្រសាសន៍ថា មួយរយៈពេលនេះចុងក្រោយនេះ នយោបាយរបស់បក្សសង្គ្រោះជាតិ កំពុងមានប្រៀបលើបក្សកាន់អំណាច។
លោកបន្តថា ការប្រកែកដោះសារបស់រដ្ឋាភិបាល ថាមិនរងសំពាធពីអ្នកណានោះ លោកយល់ថា នេះគឺជាសំនួនវោហារសព្ទនយោបាយ។ តែការពិតនៅពីក្រោយរឿងនេះ គឺរដ្ឋាភិបាលប្រើវិធានការជាវិជ្ជមាន ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងសម្ពាធរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ៖ «អ្នកនយោបាយច្រើននិយាយអ្វីតាមតែអារម្មណ៍ ចំណែកហេតុការណ៍ជាក់ស្ដែងជារឿងមួយទៀត ខ្ញុំហ៊ាននិយាយថា ជម្លោះនយោបាយរវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងបក្សប្រឆាំងនៅតែបន្ត…ហើយមួយស្របបក់នេះ សង្គ្រោះជាតិមានប្រៀបច្រើន»។
ចំណែក ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមព្រំដែនភាគច្រើន និងពលរដ្ឋនៅក្រៅប្រទេស នៅតែគាំទ្រចង់ឱ្យប្រធានស្ដីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី វិលចូលវិញឱ្យបានឆាប់កាន់តែល្អ ដើម្បីស្ដារប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាឱ្យរស់ឡើងវិញ ជាពិសេសចង់ឱ្យផ្លាស់ប្ដូររបបដឹកនាំថ្មី ដែលមេដឹកនាំចេះអាណិតស្រលាញ់ប្រជាពលរដ្ឋ និងមិនចាត់ទុកពលរដ្ឋជាសត្រូវ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។