លេខាធិការដ្ឋាន«សាយតេស» ជំរុញឱ្យផ្អាកការជួញដូរសត្វស្វាកន្ទុយវែងនៅកម្ពុជា
2025.02.04

លេខាធិការដ្ឋាននៃអនុសញ្ញាការពារសត្វ និងរុក្ខជាតិជិតផុតពូជសាយតេស (CITES) ជំរុញឱ្យមានការផ្អាកការជួញដូរសត្វស្វាកន្ទុយវែង ឬស្វាក្ដាមនៅកម្ពុជា ដោយសារតែកន្លងមកករណីចាប់យកសត្វស្វាក្ដាមពីក្នុងព្រៃយកទៅលក់នៅបរទេសបន្តកើតមាន។ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលឆ្លើយតបជុំវិញករណីនេះដើម្បីស្ដារកេរ្តិ៍ឈ្មោះកម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិ។
លេខាធិការដ្ឋាននៃអនុសញ្ញាស្ដីពីពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិលើប្រភេទសត្វនិងរុក្ខជាតិព្រៃដែលកំពុងរងគ្រោះថ្នាក់ ហៅកាត់ថា «សាយតេស» ជំរុញឱ្យគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃអនុសញ្ញា «សាយតេស» ចេញសេចក្តីសម្រេចផ្អាកមិនឱ្យកម្ពុជាលក់សត្វស្វាកន្ទុយវែងដែលជិតផុតពូជ (Macaca fascicularis) ទៅកាន់ពិភពលោក។
ការជំរុញនេះ ធ្វើឡើងនៅក្នុងអនុសាសន៍របស់លេខាធិការដ្ឋាន «សាយតេស» ដាក់ឱ្យគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ «សាយតេស» អនុម័តនៅឯកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំលើកទី៧៨ របស់ខ្លួន ដែលកំពុងប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ (Geneva) ប្រទេសស្វីស (Switzerland) ពីថ្ងៃទី០៣ ដល់ថ្ងៃទី០៨ ខែកុម្ភៈ។ គេរំពឹងថា គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ «សាយតេស» នឹងអនុម័តអនុសាសន៍នេះនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំថ្ងៃទី០៤ ខែកុម្ភៈ។
ប្រសិនបើអនុម័ត គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ «សាយតេស» ទុកពេលឱ្យកម្ពុជាកែប្រែខ្លួនឱ្យបានមុនថ្ងៃទី៣០ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៦ មុននឹងលេខាធិការដ្ឋាន «សាយតេស» ពិចារណាចាត់វិធានការជាក់លាក់ ខណៈប្រទេសនានាដែលជាសមាជិកអនុសញ្ញា «សាយតេស» ទាំង១៨៣ប្រទេស ត្រូវផ្អាករាល់ការជួញដូរសត្វស្វាក្តាមដែលមានប្រភពចេញពីប្រទេសកម្ពុជាទាំងអស់។
កន្លងទៅមានសេចក្តីរាយការណ៍ និងការរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់ថា កម្ពុជាបានលក់សត្វស្វាក្តាមចាប់ពីព្រៃទៅឱ្យពិភពលោក ដែលសត្វស្វាក្តាមទាំងនេះមិនមែនជាសត្វស្វាក្តាមចិញ្ចឹមក្នុងកសិដ្ឋាន ដូចដែលអនុញ្ញាតដោយអនុសញ្ញា «សាយតេស» ឡើយ។ សត្វស្វាក្តាមប្រភេទនេះ ត្រូវបានប្រទេសជឿនលឿនមួយចំនួន ជាពិសេស សហរដ្ឋអាមេរិក និងកាណាដា ទិញយកមកធ្វើពិសោធន៍វេជ្ជសាស្ត្រដើម្បីឆ្លើយតបនឹងជំងឺរាតត្បាតសាកលនានា ដូចជាជំងឺកូវីដ១៩ ជាដើម។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចសុំការឆ្លើយតបរឿងនេះពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម លោក ឃឹម ហ្វីណង់ បានទេ នៅថ្ងៃទី០៣ ខែកុម្ភៈ។ វិទ្យុអាស៊ីសេរី ក៏មិនទាន់អាចសុំការឆ្លើយតបរឿងនេះពីប្រធានអាជ្ញាធរគ្រប់គ្រងសាយតេសកម្ពុជា លោក ស្រី វុទ្ធី និងអនុប្រធានអាជ្ញាធរនេះគឺលោក អ៊ុក វិបុល បាននៅឡើយទេ នៅថ្ងៃដដែលនេះ។
ប្រតិកម្មរបស់មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល
នាយកប្រតិបត្តិ នៃសមាគមបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា(CYN) លោក ហេង គឹមហុង កត់សម្គាល់ឃើញថា កន្លងមកប្រជាសហគមន៍ដែលនៅតំបន់ការពារធម្មជាតិរួមទាំងតំបន់ព្រៃឡង់ផងក៏បានរាយការណ៍ពីករណីចាប់ស្វាក្ដាម ឬសត្វស្វាផ្សេងទៀតជាច្រើនករណី។ លោកថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែចេញបកស្រាយជាការឆ្លើយតបទៅគណៈកម្មាធិការសាយតេស ដើម្បីស្ដារកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ហើយកម្ពុជាអាចបន្តនាំចេញសត្វស្វាក្តាមទៅទីផ្សារអន្តរជាតិបន្តទៀត។
លោក ហេង គឹមហុង៖ «ដើម្បីកាន់បន្ថយភាពភាន់ច្រឡំ ឬក៏ភាពស្រពេចស្រពិល ហើយកម្ពុជាអាចលាងខ្លួនឱ្យជ្រះស្រលះនៅក្នុងដំណាក់កាលនេះ ហើយប្រសិនរកឃើញថា ជាមានពាក់ព័ន្ធមែន កម្ពុជាអាចធ្វើការកំណត់ឱ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់ចំពោះក្រុមហ៊ុននាំចេញ ឬក៏ក្រុមបុគ្គលខិលខូចទាំងឡាយណាដែលបានធ្វើសកម្មភាពទន្ទ្រាន ឬទៅចាប់ស្វាដែលចេញពីតំបន់ការពារធនធានធម្មជាតិដែលមិនមែនកំណត់នៅក្នុងស្ថានីយបង្កាត់ពូជ»។
កម្ពុជាបានបង្កើនការនាំចេញសត្វស្វាក្តាមទៅកាន់ពិភពលោកគួរឱ្យកត់សម្គាល់ ពោលគឺរហូតដល់ទៅជាង ៣០ម៉ឺនក្បាល ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ២០០៤ ដល់ឆ្នាំ២០២៣។ សហរដ្ឋអាមេរិកគឺជាប្រទេសគោលដៅធំជាងគេដែលបានទិញសត្វស្វាក្តាមពីកម្ពុជាចំនួនជាង ៣ម៉ឺនក្បាល ក្នុងឆ្នាំ២០២២តែមួយឆ្នាំ។ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យពាណិជ្ជកម្មរបស់ «សាយតេស»។ កាលពីឆ្នាំ២០២២ កម្ពុជារកចំណូលបានពីការលក់សត្វស្វាក្តាមទៅកាន់ពិភពលោក ក្នុងតម្លៃប្រមាណ ២៥០លានដុល្លារ ខណៈសត្វស្វាក្តាមមួយក្បាលៗអាចមានតម្លៃចាប់ពីជាង ២ពាន់ដុល្លារឡើងទៅ។
អត្ថបទដែលទាក់ទង៖
អនុសាសន៍សំខាន់ៗមួយចំនួនដែលដាក់ចេញដោយលេខាធិការដ្ឋាន «សាយតេស» មានដូចជា៖ ជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរកម្ពុជាត្រូវដាក់ចេញនូវវិធានការជាក់លាក់ដើម្បីទប់ស្កាត់ការចាប់សត្វស្វាព្រៃមកនាំយកទៅលក់នៅបរទេស។ កម្ពុជាត្រូវផ្តល់ព័ត៌មាន និងពន្យល់ជុំវិញការរកឃើញថាកសិដ្ឋានចិញ្ចឹមសត្វស្វាចំនួន៥កន្លែងក្នុងចំណោមកសិដ្ឋានចិញ្ចឹមស្វាទាំង៦នៅទូទាំងប្រទេសមានការកើនឡើងចំនួនសត្វស្វាខុសប្រក្រតីដែលផ្ទុយពីកត្តាជីវសាស្ត្រ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏ត្រូវធ្វើកំណត់ហេតុត្រឹមត្រូវក្នុងកត់ត្រានូវចំនួនសត្វស្វាដែលបានកើត និងស្លាប់ ព្រមទាំងកំណត់ពន្ធុ ឬហ្សែន (genetic) របស់សត្វស្វាទាំងនោះឱ្យត្រូវនឹងមេបាផងដែរ។
កន្លងទៅ វិទ្យុអាស៊ីសេរី បានរកឃើញថា ករណីជួញដូរស្វាក្ដាមដោយខុសច្បាប់ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់រាប់លានដុល្លារ ក៏ត្រូវបានគេសង្ស័យដែរថា អាចមានពាក់ព័ន្ធជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច។ ក្រៅពីនេះ ប្អូនស្រីបង្កើតរបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គឺអ្នកស្រី ហ៊ុន សេងនី ក៏ជាម្ចាស់កសិដ្ឋានចិញ្ចឹមសត្វស្វាកន្ទុយវែងមួយកន្លែងនៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ។
លើសពីនេះទៀត មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ខ្មែរ២រូប រួមមានប្រធាននាយកដ្ឋានសត្វព្រៃនិងជីវចម្រុះ លោក គ្រី ម៉ះផល និងចៅហ្វាយនាយរបស់លោកដែលជាអគ្គនាយករដ្ឋបាលព្រៃឈើ គីលោក កែវ អូម៉ាលីស ត្រូវបានក្រសួងយុត្តិធម៌អាមេរិក ស៊ើបអង្កេត និងចោទប្រកាន់កាលពីឆ្នាំ២០២២ថា អាចពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងសមគំនិតក្នុងការរត់ពន្ធសត្វស្វាក្តាមខុសច្បាប់ តាមរយៈការចេញលិខិតអនុញ្ញាតក្លែងបន្លំលើការនាំចេញថាជាសត្វស្វាក្តាមចិញ្ចឹមក្នុងកសិដ្ឋាន។ លោក គ្រី ម៉ះផល ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិនៅក្រុងញូវយ៉ក (New York) កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ក្នុងពេលដែលលោកកំពុងធ្វើដំណើរទៅចូលរួមសន្និសីទអំពីការអភិរក្សសត្វព្រៃ នៅប្រទេសប៉ាណាម៉ា (Panama)។ ប៉ុន្តែ ក្រោយមកតុលាការអាមេរិក កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ បានទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់នេះ ហើយអនុញ្ញាតឲ្យលោកវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។