ແມ່ນ້ຳຂອງ ມີຄວາມຍາວ 4,900 ກິໂລແມັດ ໄຫຼ່ຜ່ານປະເທດຈີນ, ລາວ, ໄທຍ, ພະມ້າ, ກັມພູຊາ ແລະ ວຽດນາມ, ເປັນແມ່ນ້ຳທີ່ຍາວເປັນອັນດັບທີ 12 ຂອງໂລກ. ປັດຈຸບັນ ແມ່ນຂອງ ຕ້ອງປະເຊີນກັບສິ່ງທີ່ທ້າຍ ຈາກເຂື່ອນຂນາດໃຫຍ່ 11 ແຫ່ງ ຢູ່ແມ່ນ້ຳຂອງ ຕອນເທິງ ເຊິ່ງສົ່ງຜົລກະທົບ ຕໍ່ການໄຫຼຂອງນ້ຳ ແລະ ການຄ້ຳປະກັນທາງດ້ານສະບຽງອາຫານ ຢູ່ປະເທດຕອນລຸ່ມ ແມ່ນ້ຳຂອງເປັນຕົ້ນ ປະເທດລາວ, ໄທຍ, ກັມພູຊາ ແລະ ວຽດນາມ. ຂໍ້ມູນຈາກ ສະຖາບັນ ວິຈັຍຄົ້ນຄວ້າ ສະຕິມຊັນ (Stimson Center) ຢູ່ ວໍຊິງຕັນ ດີ.ຊີ. ສະຫະຣັຖ ອາເມຣີກາ ໄດ້ລະບຸວ່າ:
“ທາງການຈີນ ບໍ່ໄດ້ແລກປ່ຽນຖານຂໍ້ມູນ [ກ່ຽວກັບການປ່ອຍນ້ຳ] ກັບປະເທດຢູ່ຕອນລຸ່ມ ແມ່ນ້ຳຂອງ ວ່າ, ເຂື່ອນຢູ່ຕອນເທິງ ແມ່ນ້ຳຂອງ ໃນປະເທດຈີນ ມີການດຳເນີນການ ແນວໃດ.”
ຂໍ້ມູນຍັງລະບຸວ່າ:
“ທາງການຈີນ ບໍ່ໄດ້ແຈ້ງການ ໃຫ້ປະເທດຢູ່ຕອນລຸ່ມ ແມ່ນ້ຳຂອງ ໄດ້ຮັບຮູ້ວ່າ ເມື່ອໃດມີການກໍ່ສ້າງເຂື່ອນ ແລະ ເມື່ອໃດເຂື່ອນ ຈະເປີດດຳເນີນການ.”
ທ່ານ ໄບຣເອັ໋ນ ເອັຽເລີ້ (Brian Eylers) ຜູ້ອຳນວຍການ ໂຄງການ ເອເຊັຽຕາເວັນອອກ ສ່ຽງໃຕ້ ຈາກ ສະຖາບັນ ວິຈັຍຄົ້ນຄວ້າ Stimson Center ໄດ້ກ່າວຕໍ່ ຄະນະກັມມາທິການ ຕ່າງປະເທດ ຣັຖສະພາ ສະຫະຣັຖອາເມຣິກາ ໃນວັນທີ 7 ທັນວາ 2022 ຕອນນຶ່ງວ່າ:
" ຈີນ ໄດ້ ສ້າງເຂື່ອນຂນາດໃຫຍ່ 11 ແຫ່ງ ຢູ່ຕອນເທິງແມ່ນ້ຳຂອງ ແລະ ບໍ່ໄດ້ແລກປ່ຽນຂໍ້ມູນ ໃຫ້ບັນດາປະເທດຢູ່ລຸ່ມແມ່ນ້ຳຂອງ ຮັບຮູ້ ເຖິງວ່າ ການດຳເນີນການ ຂອງເຂື່ອນນັ້ນ ເປັນແນວໃດ. ຈີນບໍ່ໄດ້ແຈ້ງໃຫ້ປະເທດ ຢູ່ຕອນລຸ່ມແມ່ນ້ຳຂອງ ໄດ້ຮູ້ວ່າ ເມື່ອໃດເຂື່ອນຢູ່ຕອນເທິງ ມີການກໍ່ສ້າງ ແລະ ເຣີ່ມດຳເນີນການ. ເປັນທີ່ຮູ້ກັນດີວ່າ ເຂື່ອນຢູ່ຕອນເທິງແມ່ນ້ຳຂອງ ກໍ່ໃຫ້ເກີດນ້ຳຖ້ວມກະທັນຫັນ ແລະ ກໍ່ໃຫ້ເກີດພັຍແຫ້ງແລ້ງ ຢູ່ປະເທດລຸ້ມ ແມ່ນ້ຳຂອງ."
ປະເທດລາວ ແລະ ກັມພູຊາ ມີເສຖກິຈທີ່ຂຶ້ນກັບ ຊັພຍາກອນທັມມະຊາຕ ຢູ່ແມ່ນ້ຳຂອງ ແລະ ເມື່ອມີການສ້າງເຂື່ອນ ຢູ່ຕອນເທິງແມ່ນ້ຳຂອງ ກໍເຮັດໃຫ້ການໄຫຼ ຂອງນ້ຳ ມີການປ່ຽນແປງ ແລະ ນ້ຳໄດ້ພັດເອົາຄວາມອຸດົມສົມບູນ ທີ່ເປັນອາຫານ ຂອງປາອອກໄປ ແລະ ຍັງມີການດູດຫິນ, ດູດຊາຍ ເພື່ອວຽກງານ ພັທນາອີກດ້ວຍ.
ນອກຈາກນີ້, ຂໍ້ມູນຈາກສູນວິຈັຍ ຄົ້ນຄ້ວາ Stimson Center ຍັງລະບຸວ່າ ນັກລົງທຶນຈີນ, ໄທຍ, ວຽດນາມ ແລະ ປະເທດອື່ນໆ ໄດ້ພາກັນເຂົ້າມາລົງທຶນສ້າງເຂື່ອນຢູ່ໃນປະເທດລາວ ຢູ່ແມ່ນ້ຳຂອງ ແລະ ແມ່ນ້ຳສາຂາ ນັ້ນ ຍິ່ງສົ່ງຜົລກະທົບຕໍ່ແມ່ນ້ຳຂອງ.
ຂໍ້ມູນຍັງໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ບໍຣິເວນສາມຫຼ່ຽມປາກແມ່ນ້ຳຂອງ ຫຼື Mekong Delta ຢູ່ປະເທດວຽດນາມ ເປັນອູ່ເຂົ້າ ອູ່ປາ ຂອງປະຊາຊົນເກືອບ 20 ລ້ານ, ເທົ່າກັບ 20% ຂອງພົລເມືອງວຽດນາມ.
ຊາວນາຂອງວຽດນາມ ອາໄສຢູ່ເຂດດັ່ງກ່າວ ໄດ້ເອົານ້ຳຈາກແມ່ນ້ຳຂອງ ໃນການເຮັດນາ ເຊິ່ງຜົລຜລິດເຂົ້າຫຼາຍກວ່າເຄິ່ງນຶ່ງ ສົ່ງອອກໄປຂາຍ ຢູ່ບັນດາປະເທດອາຊ້ຽນ ແລະ ປະເທດອື່ນໆໃນໂລກ.
ປັດຈຸບັດ ປະເທດວຽດນາມ ສົ່ງເຂົ້າໄປຂາຍຕ່າງປະເທດ ເປັນອັນດັບ 2 ຂອງໂລກ ເຊິ່ງແມ່ນ້ຳຂອງບໍ່ພຽງແຕ່ເປັນຫຼັກຄ້ຳປະກັນ ແຕ່ຍັງເປັນແຫຼ່ງສ້າງລາຍຮັບ ສຳລັບຄົນວຽດນາມ.
ນອກຈາກນີ້ ຢູ່ ທະເລສາບ ທີ່ຊື່ວ່າ ຕົງເລສາບ ຢູ່ປະເທດກັໃພູຊາ ກໍເປັນຈຸດທີ່ຮອງຮັບ ແມ່ນ້ຳຂອງ, ເປັນບ່ອນທີ່ປະຊາຊົນ ຊາວກັມພູຊາ ຫາປາລ້ຽງຊີພ ໂດຍ ແຕ່ລະປີ ເຂົາເຈົ້າສາມາດ ຫາປາໄດ້ 500,000 ຕັນ ແລະ ເປັນແຫຼ່ງທາດຊີ້ນ 60-70% ຂອງກັມພູຊາ ແລະ ສ່ວນທີ່ເຫຼືອ ແມ່ນມາຈາກແຫຼ່ງອື່ນໆ.
ຂໍ້ມູນຈາກສຖາບັນວິຈັຍ ຄົ້ນຄວ້າ Stimson Center ຍັງລະບຸອີກວ່າ ທາງການຈີນ ບໍ່ໄດ້ແລກປ່ຽນຂໍ້ມູນ 11 ເຂື່ອນ ຢູ່ຕອນເທິງຂອງ ແມ່ນ້ຳຂອງ ໃຫ້ກັບປະເທດທີ່ຢູ່ ຕອນລຸ້ມ ແມ່ນ້ຳຂອງ ສະນັ້ນ ປະເທດ ທີ່ຢູ່ຕອນລຸ່ມ ແມ່ນ້ຳຂອງ ຈຶ່ງສົງໄສວ່າ ເຂື່ອນຈີນ ຢູ່ຕອນເທິງ ແມ່ນ້ຳຂອງ ໄດ້ກັກນ້ຳເອົາໄວ້ ແລະ ເຮັດໃຫ້ການໄຫຼ ຂອງນ້ຳ ບໍ່ໄປເປັນໄປຕາມທັມມະຊາຕ, ຕາມຣະດູນການ.
ໃນສ່ວນ ຂອງປະເທດລາວ, ປະຊາຊົນ ຢູ່ແຂວງພາກໃຕ້ຂອງລາວ ທີ່ເຄີຍຫາປາເປັນອາຊີພຫຼັກ ປັດຈຸບັນ ເຂົາເຈົ້າຕ້ອງໄດ້ຢຸດເຊົາ ອາຊີພດັ່ງກ່າວ ແລ້ວຫັນໄປເຮັດວຽກ ເປັນກັມມະກອນ ຢູ່ປະເທດໄທຍແທນ. ຢູ່ເຂດເມືອງໂຂງ ແຂວງຈຳປາສັກ ສະເລັ່ຽຊາວບ້ານ ທີ່ຍັງຍຶດອາຊີພຫາປາຢູ່ ເຫຼືອປະທານ 20% ສ່ວນທີ່ເຫຼືອໄປເຮັດວຽກ ຢູ່ປະເທດໄທຍ. ປະຊາຊົນ ຢູ່ເຂດເມືອງໂຂງ ຈາກທີ່ເຄີຍຫາປາກິນ ແຕ່ປັດຈຸບັນ ໄດ້ຊື້ປາກິນ ແລະ ປານ້ຳຂອງກໍເຣີ່ມຫາຍາກ ແລະ ແພງກວ່າແຕ່ກ່ອນ.
ຊາວເມືອງໂຂງ ທ່ານນຶ່ງ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽ ເສຣີ ວ່າ:
" ມັນ ບໍ່ມີປາໃຫ້ຫາແລ້ວ ສ່ວນຫຼາຍມັນບໍ່ມີດອກ ປາເຄິງໂລລະແສນກີບ ປາຫັ້ນມັນປັບສະພາບບໍ່ທັນດອກ ເຮັດນາແລ້ວ ກະມີແຕ່ລູກໄປໄທຍ ມີແຕ່ອາໄສວ່າ ໄປຂາຍແຮງງານກິນຢູ່ໄທຍ ຄົນເຖົ່າຫັ້ນແມ່ນເຝົ້າຫຼາຍ ພໍ່ແມ່ເຂົາໄປທັມງານ."
ປະຊາຊົນ ທີ່ອາໄສການຫາປາ ຢູ່ນ້ຳຂອງ ໄດ້ຮັບຜົລກະທົບ ຈາກເຂື່ອນ ຢູ່ແມ່ນ້ຳຂອງ ສ່ວນໃຫຍ່ຕ້ອງ ໄດ້ພາກັນໜີ ໄປເຮັດວຽກ ຢູ່ປະເທດໄທຍ
ນອກຈາກນີ້ ເຂດພາກກາງ ຂອງປະເທດລາວ ກໍໄດ້ຮັບຜົລກະທົບ ເຊັ່ນດຽວກັນຈາກ ຈຳນວນປາລົດລົງຫຼາຍ ແລະ ປະຊາຊົນທີ່ເຮັດອາຊີພຫາປາ ໄດ້ຮັບຜົລກະທົບ.
ເວບໄຊ້ຂ່າວທີ່ຊື່ວ່າ Mekong Eye ຫຼື ແປເປັນພາສາລາວ ວ່າ ເບິ່ງແມ່ນຳຂອງ ໄດ້ຣາຍງານວ່າ:
“ຈຳນວນປາ ຢູ່ແມ່ນ້ຳ ທີ່ເປັນສາຂາ ແມ່ນ້ຳຂອງ ຫຼຸດລົງ ແລະ ປະຊາຊົນ ທີ່ອາໄສຢູ່ແຄມນ້ຳຂອງ ຢູ່ປະເທດໄທຍ ກໍໄດ້ຮັບຜົລກະທົບ ຈາກຈຳນວນປາທີ່ຫຼຸດລົງ ຍ້ອນການສ້າງເຂື່ອນ ໃສ່ແມ່ນ້ຳຂອງສາຍຫຼັກ.”
ໂຕຢ່າງປະຊາຊົນ ທີ່ຢູ່ແຂວງນະຄອນພະນົມ ປະເທດໄທຍ ທີ່ຢູ່ກົງຂັ້ນຂ້າມ ກັບ ແຂວງຄຳມ່ວນ ປະເທດລາວ.
ລຸງ ວິຈິດ ພົງລາດ ອາຍຸ 73 ປີ ຊາວແຂວງນະຄອນພະນົມ ທີ່ມີອາຊີພຫາປາ ຢູ່ແມ່ນ້ຳສົງຄຣາມ (Songkhram) ທີ່ເປັນສາຂາແມ່ນ້ຳຂອງ ໄດ້ກ່າວວ່າ:
“ປັດຈຸບັນນີ້ ປາເຣີ່ມຫາຍາກຢູ່ໃນແມ່ນ້ຳ ພັນປາບາງຊະນິດ ສູນຫາຍໄປ ຈາກແມ່ນ້ຳ ແລະ ພວກເຮົາບໍ່ສາມາດ ຮັກສາວິຖີຊີວິຕ ການຫາປາ ໄວ້ໃຫ້ຄົງຢູ່ອີກ.”
ຢູ່ເຂດ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ກໍເຊັ່ນດຽວກັນ ໃນຍາມແລ້ງ ນ້ຳກໍບົກລົງຫຼາຍ ຊາວບ້ານຈະສັງເກດເຫັນຫາດຊາຍ ຫຼື ດອນ ຢູ່ກາງແມ່ນ້ຳຂອງ ເປັນບໍລິເວລາກ້ວາງ ກວ່າແຕ່ກອນ ຈະມີການສ້າງເຂື່ອນ ໃສ່ແມ່ນໍ້າຂອງ ອີງຕາມຂໍ້ມູຈາກ ປະຊາຊົນ ຢູ່ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ.
ຢູ່ເຂດພາກເໜືອຂອງລາວ ໂດຍ ສະເພາະ ຢູ່ແຂວງໄຊຍະບູຣີ ໄດ້ຮັບຜົລກະທົບເຊັ່ນດຽວກັນ, ປະຊາຊົນຫາປາບໍ່ໄດ້ ຍ້ອນວ່າ ຫຼັງຈາກສ້າງເຂື່ອນ ຢູ່ບາງຈຸດ ທີ່ເຄີຍຫາປາ ນ້ຳກໍຫຼາຍ ບາງຈຸດກໍນ້ຳໜ້ອຍ ແລະ ສລຸບລວມແລ້ວ ເຂົາເຈົາຫາປາບໍ່ໄດ້ ຄືແຕ່ກ່ອນ.
ຊາວແຂວງໄຊຍະບູຣີ ທ່ານນນຶ່ງ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽ ເສຣີ ວ່າ :
" ເຂົາ ຫາປາບໍ່ໄດ້ ມັນເປັນນ້ຳຍຶ່ງຫັ້ນນ່າ ແຕ່ກີ້ຫັ້ນມັນຈະເປັນແບບວ່າ ນ້ຳມັນໄຫຼເນາະ ເຂົາຫາປູ ຫາປາມັນງ່າຍເນາະ ດຽວນີ້ ຫັ້ນຫາບໍ່ໄດ້."
ການສ້າງເຂື່ອນ ໃສ່ແມ່ນ້ຳຂອງ ເຮັດໃຫ້ລະບົບນິເວດ ແມ່ນ້ຳຂອງ ມີການປ່ຽນແປງ ແລະ ເສັຽຫາຍ.
ອາຈານ ໄຊນະຣົງ ເສດຖະເຊື້ອ ຈາກ ຄະນະມະນຸສສາຕ ແລະ ສັງຄົມສາຕ ມະຫາວິທຍາໄລ ມະຫາສາຣະຄາມ ປະເທດໄທຍ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽ ເສຣີ ວ່າ:
“ຄວາມແຫ້ງແລ້ງນີ້ ມັນຈະເປັນບັນຫາໃຫຍ່ ສຳລັບລຸ່ມແມ່ນ້ຳຂອງ ປະການທີສອງຄື ລະບົບນິເວດແມ່ນ້ຳຂອງ ພັງທະລາຍ ເພາະວ່າ ປົກຕິແລ້ວ ລະບົບແມ່ນ້ຳຂອງ ມັນຈະຂຶ້ນລົງ ຕາມທັມມະຊາຕ ໃນຍາມຝົນກໍມີນ້ຳຫຼາຍ, ໃນຍາແລງ ນ້ຳກໍລົງ ແຕ່ ບໍ່ໄດ້ແຫ້ງຄືຕອນມີເຂື່ອນ.”
ການສ້າງເຂື່ອນ ເຮັດໃຫ້ການຂຶ້ນລົງ ຂອງປາ ຜິດຣະດູ ແລະ ປາບາງຊະນະ ບໍ່ສາມາດຂຶ້ນໄປວາງໄຂໄດ້.
ອາຈານ ໄຊນະຣົງ ຍັງກ່າວວ່າ:
" ບັນ ຫາໃຫຍ່ທີ່ຕາມມາກໍຄື ເຣື່ອງຂອງຄວາມໝັ້ນຄົງ ຂອງອາຫານ ບັນຫາເຣື່ອງ Foods Security ນີ້ ມັນຈະເກີດທົ່ວພູມີພາກ ລຸ່ມແມ່ນ້ຳຂອງ ທັງໂຕແມ່ນ້ຳຂອງ ທັງຊຸມຊົນ ຢູ່ຕາມຝັ່ງແມ່ນໍ້າຂອງ ແລະ ແມ່ນ້ຳສາຂາ ເຮົາມາເບິ່ງແຕ່ກ່ອນ ຕາມເມື່ອງໃຫຍ່ໆ ຢູ່ແຄມແມ່ນ້ຳຂອງ ເຂົາບໍລິໂພກປາ ດຽວນີ້ປານ້ຳຂອງຫາຍາກ."
ນອກຈາກນີ້ ບັນຫາອີກຢ່າງນຶ່ງກໍຄື ປະຊາຊົນ ທີ່ຍົກຍ້າຍ ອອກຈາກໂຄງການເຂື່ອນ ກໍຍັງທຸກຄືເກົ່າ.
ນັກສິ່ງແວດລ້ອມລາວ ທ່ານນຶ່ງ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ ວິທຍຸ ເອເຊັຽ ເສຣີ ວ່າ:
" ອອກ ຈາກບ່ອນເກົ່າ ໄປສູ່ບ່ອນແບບປັບໂຕ ກະຢາກຍາກຫັ້ນແຫຼເນາະ ເຂົາເຄີຍຢູ່ບ່ອນໂລ່ງ ບ່ອນແຈ້ງ ອາກາດສົດຊື່ນ ມີທົ່ງນາປ່າໄມ້ກວ້າງຂວາງ ພັດມາຢູ່ຄັບແຄບ."
ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ເຈົາໜ້າທີ່ ກະຊວງ ພລັງານ ແລະ ບໍ່ແຮ່ ກໍກ່າວ່າ ສາເຫດນ້ຳຂອງແຫ້ງ ບໍ່ແມ່ນເປັນຍ້ອນ ການສ້າງເຂື່ອນ ແຕ່ ມັນເປັນຍ້ອນພັຍ ແຫ້ງແລ້ງ ຕາມຣະດູການ.
ເຂື່ອນນ້ຳຂອງ ທີ່ສ້າງສຳເຣັດແລ້ວ ຢູ່ປະເທດລາວ ລວມມີ ເຂື່ອນໄຊຍະບູຣີ ແລະ ເຂື່ອນດອນສະໂຮງ ສ່ວນວ່າ ເຂື່ອນທີ່ມີແຜນການກໍ່ສ້າງ ແມ່ນ ເຂື່ອນປາກແບງ, ເຂື່ອນຫຼວງພຣະບາງ, ເຂື່ອນປາກລາຍ, ເຂື່ອນຊະນະຄາມ, ເຂື່ອນປາກຊົມ, ເຂື່ອນບ້ານກຸ່ມ, ເຂື່ອນພູງອຍ.