Amérikaning dangliq uniwérsitétlirining xitay bilen bolghan maliye hemkarliqi diqqet qozghimaqta

Amérikadiki dangliq uniwérsitétlardin bolghan stanford uniwérsitéti özining tetqiqat türlirining xitay bilen bolghan maliye munasiwitini ashkarilimighanliqi üchün, amérika edliye ministirliqining jazasigha uchrighan.

Amérikada chiqidighan “Töpilik” gézitining xewirige qarighanda, stanford uniwérsitéti 2015-yildin 2020-yilghiche bolghan ariliqta amérika fédératsiye organlirining tetqiqat türlirige béridighan yardem puligha iltimas qilghanda, özlirining bu türlerde xitayning fuden uniwérsitéti bilen hemkarlashqanliqini ashkarilimighan.

Xewerde déyilishiche, xitaydiki dangliq tetqiqat merkizi hésablinidighan fuden uniwérsitéti xitay kompartiyesige mutleq boysunidighan we uning körsetmisi boyiche heriket qilidighan orun bolup, fuden uniwérsitéti arilashqan tetqiqat türliri mutleq köpi dégüdek xitay hökümitining 2025-yilghiche amérika we uning ittipaqdashlirining herbiy we iqtisadiy iqtidarini meghlup qilish tirishchanliqigha munasiwetlik iken. Mushundaq bolushigha qarimay, stanford uniwérsitéti xitayning fuden uniwérsitéti bilen bolghan tetqiqat hemkarliqini izchil dawamlashturghan.

Xewerde déyilishiche, amérikaning dölet xewpsizlik menpe'etige tehdit élip kélidighan bundaq shériklik munasiwiti bolghan uniwérsitétlar yalghuz sitanford uniwérsitéti bilenla cheklenmeydiken. Amérikaning yél, xarward qatarliq uniwérsitétlirimu shundaq mektepler tizimlikide bar iken.

Uningda körsitilishiche, 2017-yili nurghun xitay aspirantlarni qobul qilip, xitayning tetqiqat sahesi üchün muhim ademlerni yétishtürüp bergen yél uniwérsitéti amérikaning eng zor fédiratsiye meblighige érishken 9-uniwérsitét iken. 2022-Yilliq maliye yilida yél uniwérsitéti döletlik sehiye institutidin 591 milyon dollar, döletlik ilim-pen fondidin (nsf) din 30 milyon dollardin artuq kirim qilghan. Amérikaning dölet mebleghlirige eng köp érishidighan uniwérsitétlarning biri bolghan xarward uniwérsitétimu fuden uniwérsitéti bilen ikki tereplik birleshme dawalash-terbiyelesh programmisini yolgha qoyghan bolup, xarwardning xitay bilen bolghan bu hemkarliqi xitayning sehiye tetqiqatlirini puxta asas bilen teminleydiken.

Xewerde, amérikaliq baj töligüchilerning puli bedilige kéliwatqan bu tetqiqat yardem fondlirining amérikaning menpe'etige qarshi heriket qilidighan xitay uniwérsitétlirining tetqiqati we adem yétishtürüshi üchün qolliniliwatqanliqi alahide eskertilgen.