Jéymis mekmurray: “Xitay hökümiti özige qarshi küchlerni yétildürüwatidu!”

Muxbirimiz eziz
2018.10.30

Xitay hökümitining Uyghurlarni xitaylashturushqa urunushi jiddiy dawam qiliwatqanda bu xil tedbirlerning eksiche bolghan ünümlerni yaritiwatqanliqi mulahize qilinmaqta. 30-Öktebir küni “Kristal” torida élan qilin'ghan jéymis mekmurray imzasidiki maqalida mexsus mushu hadise muhakime qilinidu.

Maqalida körsitilishiche, xitay hökümiti nöwette “Téxnika mektepliri” dep atawatqan lagérlar u jaylardiki qamaq hayatini bashtin kechürüp baqqan shahitlarning bayanlirigha qarighanda bu jaylar mektepke emes, belki türmilerge bekrek oxshaydiken. Yene kélip bu xil “Mektep” lerde “Terbiyilesh” arqiliq Uyghurlarning xitay dölitige bolghan sadaqitini yughuri pellige yetküzüsh meqset qilinmaqta iken. Emma Uyghurlar diyarining ma'arip sistémisida izchil dawam qilip kelgen oxshash meqsettiki “Terbiyilesh” ning netijisi bu xil arzuning emelge éshish éhtimalining bekmu kichiklikini ishare qilidiken.

Aptorning Uyghurlar diyaridiki ikki yilliq dala tekshürüshi jeryanida Uyghur ma'aripida “Qosh tilliq oqutush” namida yek tilliq ma'aripning ijra qiliniwatqanliqi ashkara bolghan. Emdilikte bolsa Uyghur tili ma'arip saheside pütünley cheklen'gen. Emma xitay tilini öginish bilen Uyghurlar héchqachan xitaylargha oxshash bu jaydiki taghdek döwilinip ketken bayliqlardin behrimen bolup baqmighan. Bu jeryanda otturigha chiqqan birdin-bir netije Uyghurche bilidighan kishilerning barghanséri aziyishi bolghan. Emdilikte bolsa lagérlardiki “Terbiyilesh” ning asasliq shekli xitayche öginish we siyasiy jehettiki “Ménge yuyush” sheklide dawam qilmaqta iken.

Halbuki maqale aptori Uyghurlar diyarida körgen ehwallar shu bolghanki, köpligen ata-anilar perzentlirining Uyghur tili we medeniyitidin barghanséri uzap kétishidin endishige chüshken. Emma öyde balilargha Uyghur tili we örp-adetlirini ögitish hazir bekmu xeterlik bolghachqa buning imkaniyiti yoq iken. Emma bu xil rewishte Uyghur jem'iyitidin ayrilip qalghan Uyghurlar qandaqla qilghan bilen yenila xitay jem'iyitining organik terkibiy qismi bolalmighanliqtin, ularning köp qismi aylinip kélip aktip Uyghur milletchiliridin bolup qalmaqta iken. 

Aptor mushu ehwallarni omumlashturup, “Lagérlar Uyghur jem'iyitini weyran qiliwételishi mumkin, emma Uyghurlarni xitaygha sadiq qilalmaydu” dep xulase chiqiridu.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.