Xitay “Shinjang tarixi” ni qayta sherhleshni xelq'aralashturushqa kirishmekte

Xitay hökümiti 2017-yili bashlan'ghan chong tutqunda Uyghur medeniyet-sen'et tetqiqatchiliri, tarixshunasliri we arxé'ologlirining “Ikki yüzlimichilik”, “Bölgünchilik” bilen eyiblep türme-lagérlargha qamash bilen bir waqitta, Uyghur medeniyiti we Uyghur diyarining tarixini qayta sherhleshke kirishkenidi. Nöwette, xitay da'irilirining “Shinjang ezeldin xitayning ayrilmas bir qisimi” dégen siyasiy nuqtini chiqish qilghan Uyghur diyari tarixini qayta sherhleshni xelq'aralashturushqa kirishkenliki melum bolmaqta.

Xitayning döletlik milletler komitétini torining xewiridin melum bolushiche, 6-ayning 12-küni xitayning ichkiri ölkiliri we Uyghur diyaridiki bir qanche aliy mektep birliship qeshqer shehiride “Shinjangning tarixiy we kelgüsi” namliq bir xelq'araliq muhakime yighini chaqirmaqchi iken.

Bu xitay kompartiyesi da'irilirining Uyghur diyarini ishghal qilghan 1949-yildin béri, tunji qétim qeshqer shehiride atalmish “Shinjangning tarixiy we kelgüsi” heqqide xelq'araliq muhakime yighini chaqirishi hésablinidu.

Bu yighinning xitay hökümiti Uyghur medeniyet-sen'et tetqiqatchiliri, tarixshunasliri, arxé'ologliri, til we folklorshunaslirini türme lagérlargha qamap, “Uyghur” namini öchürüp tashlash, Uyghurlarning tarixiy miraslirigha buzghunchiliq qilish, Uyghurlargha irqiy qirghinchiliq qilish, “Yötkep ishqa orunlashturush” namida yurt-makanliridin qoghlap chiqirish bilen eyiblinip, xitayni jawabkarliqqa tartish chuqanliri dawamlishiwatqan bir waqitta chaqirilishi diqqet qozghimaqta.

Xitay döletlik milletler komitéti torining xewiride éytilishiche, xitayning merkizi milletler uniwérsitéti, béyjing uniwérsitéti, qeshqer uniwérsitéti, shinjang uniwérsitéti we shinjang pédagogika uniwérsitéti birliship ötküzidighan bu yighin'gha xitay, amérika, awstraliye, gérmaniye, italiye, awstriye, misir, rusiye, qazaqistan, özbékistan qatarliq döletlerdin 100 dek tetqiqatchi teklip qilin'ghan iken. Emma qaysi tetqiqatchilarning teklip qilin'ghanliqi tilgha élinmighan.

Xewerde, bu yighinning “Xelq'ara ilmiy almashturushni kücheytish, shinjangning arxé'ologiye we tarix saheliridiki tetqiqat netijilirini ortaqlishish, shinjangning tarixi, medeniyiti we iqtisadiy we ijtima'iy tereqqiyati tetqiqatini ilgiri sürüsh, öz ara medeniyet almashturush we öginishni chongqurlashturush” ni meqset qilghanliqi qeyt qilinmaqta.