Шаһитларниң қәлбидә “5-феврал ғулҗа вәқәси”: қанға боялған һарпа күни

Хитай һөкүмитиниң 1997-йили 5-феврал күни йүз бәргән ғулҗа яшлириниң намайишини баһанә қилип, ғулҗидики бәзи йәрләрдә аилә бойичә қирғинчилиқ йүргүзгәнлики оттуриға чиқмақта. Вәқә йүз берип 70 нәччә күн өткәндә қирғин қилинған мөминҗан ака аилиси һелиму шаһитларниң хатирисидә.

Норвегийәдә яшайдиған уйғур зиялийси сәйид әкрәм әпәндиниң ейтишичә, мөминҗан ака ғулҗа наһийә үчон йеза тохучийүз кәнтидә олтурушлуқ балиҗанлиқ киши болуп, униң нурмуһәммәт, абдуразақ, мутәллип, мусәллим исимлик оғуллири вә бир қизи болған. Чоң оғли нурмуһәммәт диний тәлим елип мәһәллидә өлима болуп тонулған вә кейинчә қамаққа елинған. Мөминҗан акиниң иккинчи оғли абдуразақму қуран саватлиқ болуп ғулҗидики абләт қариһаҗимда оқуған. “5-феврал вәқәси” дә униң савақдашлири асаслиқ рол ойниғанлиқи үчүн уму пат-пат сақчиларниң аваричиликигә йолуққан. Әйни вақитта у сақчилар тәрипидин сорақ қилинип қоюп берилгән болсиму, әмма даим назарәт қилинип турған икән.

Һазир түркийәдә яшаватқан, әмма нам-шәрипини ашкарилашни халимайдиған бир уйғур шаһитниң мәлуматиға қариғанда, 1997-йили қурбан һейтниң һарпа күни или областлиқ җ х башқармисиниң сақчилири йәнә абдуразақни тутуп сорақ қилмақчи болуп, издәп кәлгән.

Йилда бир келидиған һейт һарписида йәнә пәйда болған бу чақирилмиған меһманлар мөминҗан акини биарам қилған. Сәмимий закун вә чирайлиқ гәпләр кар қилмиғач мөминҗан ака ғәзәплинип, қаршилиқ көрсәткән. Нәтиҗидә сақчилар нәқ мәйданда оқ чиқарған. Дадиси шеһит болған оғулларниң өгзигә чиқип тәкбир ейтишидин қорқуп кәткән сақчилар техиму ғалҗирлишип қалаймиқан оқ яғдурған. Бу қирғинда мөминҗан ака, абдуразақ, мутәллип, мусәллим қатарлиқ оғуллар болуп бир аилидин алтә киши вә бу аилиниң ян қошниси қошулуп йәттә җан һаятидин айрилған.

Түркийәдә яшайдиған йәнә бир шаһитниң мөминҗан ака аилисиниң чоң қизи вә нәврисидин аңлиғанлирини нәқил кәлтүрүп сөзлишичә, мөминҗан акиниң аяли, чоң қизи қирғинчилиқтин һаят қалған. Нурмуһәммәтниң 17 яшлиқ оғли саманлиққа мөкүнүвелип қечип кәткән. Паҗиәдин кейин ана вә қиз түрмигә елинған. Ана аҗизлап кәткәнлики үчүн түрмидин чиқип өлүп кәткән. Бу аилиниң чоң қизи һаят болсиму даим тутқунға учрап турған. Чоң оғул нурмуһәммәтму түрмидин чиққандин кейин қайта-қайта қамаққа елинған.

1997-Йили қурбан һейт һарписидики бу қирғинчилиқта шеһит болған йәттә уйғурниң җиназа намизи һейт күни назарәт ичидә қисқила оқулуп, дәнә қиливетилгән. Бу мәһәллини сақчилар вә әскәрләр кечә күндүз қоршавға елип, айларчә назарәт қилип турған. Бу аилидин аман қалған нәврә һазир чәтәлләрдә қисас үчүн яшап келиватмақта икән.

Уйғур елиниң ғулҗа шәһиридә 1997-йили 5-феврал күни уйғур яшлири абдухелил абдумеҗитниң рәһбәрликидә мәшрәп вә путбол һәрикитиниң чәклиниши, балилар вә қиз-аялларниң хитай өлкилиригә алдап елип кетилиши, зәһәрлик чекимликниң қуюветилиши, һакимийәтниң буниңға қарши чиққанларни қалаймиқан тутқун қилиши қатарлиқ адаләтсизликләргә наразилиқ билдүрүп намайиш уюштурған. Намайиш қанлиқ бастуруш вә омумйүзлүк тутқун қилиниш билән ақивәтләнгән.

Намайиштин 21 йил өткән бүгүнки күндә бу һәқтики бәзи тәпсилатлар һаят шаһитларниң вә қачақ йоллар билән чәтәлләргә чиққан сабиқ тутқунларниң баянлири билән техиму рошәнләшмәктә. Кейинки аңлитишлиримизда“ 5-феврал ғулҗа вәқәси” дә зиянкәшликкә учриған аилиләр һәққидә давамлиқ мәлумат беришкә тиришимиз.