Ma shingruy Uyghur diyaridiki kadirlarning shi jinping we merkez bilen qet'iy birdeklikni saqlishini telep qilghan

Uyghur aptonom rayonluq partkom sékrétarliqigha yötkep kélin'gen ma shingrüy lop nahiyelik chach buyumliri kesipler baghchisida mexsus ziyarette bolghan. 2022-Yili 7-yanwar, lop nahiyesi.

 “Tengritagh tori” ning 16-may küni bérilgen xewiride déyilishiche, 15-may küni ürümchide “Bash téma terbiyesi rehberlik guruppisi” ning yighini ötküzülgen. Yighinda Uyghur aptonom rayonluq partkomning sékritari ma shingruy söz qilip, “Shi jinpingning yéngi dewr xitayche sotsiyalizm idiyeside ching turushtin ibaret bash téma terbiyesini qanat yaydurush؛ ebediy eminlikke munasiwetlik négizlik we uzaq mezgillik mesililerni küchep hel qilish kérek” dégen. U yene barliq kadirlarning “Idiyede, siyasette we herikette shi jinping yadroluqidiki partiye merkiziy komitéti bilen yüksek derijidiki birdeklikni saqlishi” ni telep qilghan.

Ürümchide échilghan bu yighin we ma shingruyning sözliri, xitay weziyiti we Uyghurlarning ehwaligha yéqindin diqqet qilip kéliwatqan chet ellerdiki analizchilarning diqqitini qozghidi.

Ilgiri ili oblastliq hökümette bir mezgil ishligen, nöwette amérikada yashawatqan xitay kishilik hoquq pa'aliyetchisi lyu jinshing bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, ma shingruyning sözliri heqqidiki qarashlirini sherhiylep ötti: “Méning hés qilishimche, u yerdiki eng muhim xizmet muqimliqni saqlash. Shinjangda xizmet qiliwatqan barliq kadirlarning birla wezipisi bar. U bolsimu muqimliqni saqlash. Uning sözide bashqa mezmun yoq. Yighinchaqlisaq, bu yerdiki wezipe peqet muqimliqni saqlash xalas! ”

U yene ma shingruyning sözliridin xitayning Uyghur diyaridiki siyasetlirini ijra qiliwatqan hökümet kadirlirigha nisbeten melum endishisi barliqini körüwélishqa bolidighanliqini tekitlidi.

U mundaq dédi: “Ma shingruyning bu qétim dégen sözliridin xitay hökümitining ötken nechche on yildin buyan, bolupmu islahat échiwétish yolgha qoyulghandin kéyin, rayonda az sanliq millet kadirlar xizmitini muhim orun'gha qoyghanliqini körüshke bolidu. Méning hés qilghinim shuki, u bir tereptin ularning xitay kompartiye da'irilirining shinjangni idare qilishtiki wekilliri ikenlikini étirap qilidu. Halbuki, bu kadirlarning zor bir qismi öz nöwitide yene xitay kompartiyesi hökümitining bu jayni idare qilish siyasitining mahiyitini tonup yetkenlerdur. Shunga bu yerde uning sözliridiki meqset nahayiti éniq. Bu peqetla ma shingruy dewridila tekitliniwatqan kadirlar xizmiti emes, elwette. Buni ular ilgiriki nechche on yillardin buyan üzlüksiz tekitlep kelgen. Shundaq bolushigha qarimay, köpligen Uyghurlar barghanséri sherqiy türkistan zéminida özliri uchrawatqan zulumning mahiyitini tonup yetmekte.”

U yene xitay hökümitining rayondiki Uyghurlarni asas qilghan yerlik millet kadirliri bilen xitay kadirlirigha perqliq mu'amile qilidighanliqinimu eskertip ötti: “Ilgiriki yillardimu ulargha perqliq mu'amile qilinatti. Mesilen alayluq, memuriy xizmetler we siyasetni ijra qilish wezipiliri az sanliq millet kadirlirigha bérilidu. Emma ulargha yétekchilik qilidighan, qarar béridighan ishlarni choqum xitay kadirliri qilidu. Nechche on yillardin buyan mushundaq dawam qilip kelgen. Hés qilishimche, zor köp qisim az sanliq millet kadirliri buni yaxshi bilse kérek.”     

Ma shingruy yighinda yene “Yéngi dewrdiki partiyening shinjangni idare qilish tedbirini toluq del jayida izchillashturush, ebediy eminlikke paydiliq tüp xaraktérlik özgirishni ishqa ashurushqa türtke bolush kérek” dégen.

Nyu-yorkta yashawatqan tunggan analizchi ma jümu ziyaritimizni qobul qilip,

Mundaq dédi: “Ma shingruy tilgha alghan ‛shi jinpingning shinjangni idare qilish istratégiyesi‚ dégen sözdin, shinjangda yüz bériwatqan barliq mesililerde shi jinpingning bash pilanlighuchi, qarar qilghuchi we bir qolluq yétekchilik qilghuchi ikenlikini éniq köreleymiz.”

Ma shingruy sözide munularni tekitligen: “Mewqeni shinjangning alahide orni we énérgiye bayliqi jehettiki ewzellikige qoyup, yipek yoli iqtisadiy belbéghidin ibaret yadroluq rayon qurulushini tézlitish kérek. Pütün küch quwwet bilen xewp-xeterning aldini élip, muqimliqni qoghdash؛ herqaysi sahelerdiki zor xewp-xeter we yoshurun xewpning aldini élip, yuqiri süpetlik tereqqiyat bilen yuqiri sewiyelik xewpsizlikni birlikte ishqa ashurush kérek.”

Ma jü ependi bu heqtiki analizlirini otturigha qoyup yene mundaq dédi: “Ma shingrüy bu yerde shi jinpingning shinjangni idare qilish siyasitini shu jaydiki mustemlike hökümetning tayanch küchliri arqiliq tamamlashni tekitlewatidu. Uning bu sözliridin u yerde yene bir meydan küreshning bashlinidighanliqini körüwélishqa bolidu, désekmu bolidu. Uning bu sözliri bir tereptin xitay kompartiyesining shepqetsizlikini körsetse؛ yene bir tereptin, ularning Uyghurlargha qaritiwatqan bu siyasetlirini téximu ashqun we téximu ashkara halda dawam qilidighanliqini, qisqa muddet ichide téximu köp kishilerning jaza lagérlirigha yaki terbiyelesh orunlirigha ewetilidighanliqidin dérek béridu.”

Kishilik hoquq pa'aliyetchisi lyu jinshing ependining qarishiche, xitay hökümitining Uyghurlargha qarita muqimliqni qoghdash namida bu xil shepqetsizlerche basturush siyasitini dawamlashturushigha xitay hökümitining xelq'ara weziyetke bolghan ensirishi seweb bolmaqtiken.

Uning bildürüshiche, Uyghur diyari sabiq sowét ittipaqi parchilan'ghandin kéyin musteqil bolghan qazaqistan qatarliq ottura asiya jumhuriyetliri bilen biwasite chégradash bolghachqa, xitay hökümiti, Uyghurlar ottura asiya jumhuriyetlirining musteqilliqidin ilhamlinishi, hetta ulardin örnek élishqa urunushi mumkin dégen endishide iken. Bu bir qatar amillar xitay hökümitini Uyghur diyarini téximu qattiq idare qilishqa mejbur qilghan bolushi mumkinken.