Almatada xelq'ara ana til künige béghishlan'ghan murasim ötküzüldi

21-Féwral küni xelq'ara ana til bayrimi munasiwiti bilen almatadiki dostluq öyide “Til birliki” mawzusida tentenilik pa'aliyet bolup ötti.

Qazaqistan xelqliri assambléyisining‏(qurultiyining) uyushturushi bilen ötküzülgen mezkur murasimgha sheherlik aliy kéngesh ezaliri, milliy medeniyet merkezliri, “Jarasim” jumhuriyetlik yashlar teshkilati, mektepler, ijadiyet birleshmiliri we ammiwi jem'iyet wekilliri hemde köp sanda ziyaliylar qatnashti.

Mezkur murasimgha qatnashqan almata shehiridiki abdulla rozibaqiyéf namidiki 153-mektepning mu'ellimi gülminem duganowaning éytishiche, bu pa'aliyette sözligüchiler barliq méhmanlarni ana til bayrimi bilen tebriklep, her bir qazaqistan puqrasining öz ana tilini bilish bilen bir qatarda dölet tilinimu bilishining zörürlükini hem bu yönilishte élip bériliwatqan pa'aliyetlerning muhimliqini alahide tekitligen.

Gülminem duganowa mezkur tentenilik pa'aliyette, qazaqistan Uyghur yashliri birliki qazaqistan musteqilliqining 25 yilliqi munasiwiti bilen ötküzgen “Élimning bextini tewretken musteqilliq” namliq yash sha'irlar musabiqisining ghaliblirigha pexriy teqdirnamilerning tapshurulghanliqini, almata shehiridiki Uyghur mektepliridin 40 balining bu musabiqige Uyghur, qazaq we rus tillirida yézilghan eserliri bilen qatniship, ularning köpchilikining aldinqi orunlargha érishkenlikini ilgiri sürdi.

Gülminem duganowa özi ishlewatqan ottura mektepning bilim derijisi jehettin almata shehiri boyiche aldinqi qatardiki gimnaziyelerning biri ikenliki, ana tilda oqushning her bir insan üchün birinchi wezipe hésablinidighanliqi heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Elwette, ana tilda oqughan balining bilimi we terbiyisi bölekche bolidu. Ana tilda oqughan balida milliylik küchlük bolidu, yeni bashlan'ghuch siniptin bashlap uningda öz ana tiligha, xelqning tarixi we medeniyitige bolghan muhebbiti oyghinidu. Uyghur mektepliride oquwatqan balilirimiz, bolupmu til we edebiyat dersliride xelqimizning tarixiy we medeniy yadikarliqliri, Uyghur yazghuchilirining eserliri bilen yéqindin tonushalaydu. Buningdin tashqiri, Uyghur mektepliride ana til bayrimigha béghishlan'ghan her xil murasimlar, Uyghur ziyaliyliri bilen uchrishishlar we bashqilar pat-pat bolup turidu. Ene shundaq chong pa'aliyetlerni ötküzgende uninggha kelgen méhmanlarni yigit-qizlirimiz milliy kiyimlerni kiyip, milliy saz-neghmiler bilen qarshi alidu. Bu, öz nöwitide balilarghimu, méhmanlarghimu chongqur tesirat qalduridu, dep oylaymen. Uyghur mekteplirini tamamlighan balilirimiz özlirining ana tilidin bashqa qazaq, rus, in'gliz tillirinimu mukemmel igilep, aliy oqush orunlirigha chüshüwatidu. Shuning üchünmu xelqimizning kélechikini saqlap qalayli dégen oyda balilirimizni öz ana tilida oqutayli, dep sözümni xulasilimaqchimen”.

Gülminem duganowa Uyghur we qazaq xelqining bir-birige tughqan hem tilliriningmu yéqin bolghanliqidin, ana tilida oquwatqan Uyghur balilirining dölet tili-qazaq tilini téz özleshtürüp kétish iqtidarigha ige ikenlikini, qazaq tili boyiche nahiye, sheher we jumhuriyet da'iriside ötküzülüwatqan köpligen musabiqilerde Uyghur balilirining birinchiliklerge ériship kéliwatqanliqini alahide tekitlidi.

Abay namidiki qazaq milliy pédagogika uniwérsitétining oqutquchisi sha'irem baratowa bolsa, qazaqistanda Uyghur balilirining ana tilida bilim élishi üchün barliq mumkinchiliklerning yaritilghanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Hazir memlikitimiz boyiche 10 din oshuq sap Uyghur tilliq we 50ke yéqin arilash, yeni qazaq, rus we Uyghur tilliq mekteplerde minglighan balilirimiz ana tilida bilim éliwatidu. Ularning bashqa milletlerge oxshash keng da'iride bilim élishi üchün oqush qoralliri üzlüksiz neshr qilinip turidu. Elwette, memlikitimiz buninggha we shu balilirimizgha bilim bériwatqan ustazlargha milyonlap pul ajritiwatidu. Heqiqetni éytsaq, köpchilik, hazirqi künde Uyghur tilida oquwatqan balilarning sanidin narazi, sewebi ularning sani sheherde köpiyiwatqini bilen yézilirimizda bara-bara aziyiwatidu. Ana tilida oquwatqan balilirimizning sanining kémiyip kétishi, elwette, bizning edebiyatimiz, sen'itimiz we medeniyitimizning kélechikige selbiy tesirini yetküzidu. Shuning üchün biz, birinchidin: xelqimizning köp qismi orunlashqan ene shu yézilirimizdiki mekteplerning ehwalini yaxshilishimiz lazim. Buning üchün yéza mektepliridiki oqush süpitini kötürüp, ularni her jehettin qollishimiz kérek, dep oylaymen”.

Uyghur mekteplirini qollash fondining re'isi, edebiyatshunas doktor alimjan hemrayéfning pikriche, Uyghur tili dunyadiki eng shanliq tarixqa ige tillarning biri bolup, hazir qazaqistanda Uyghur tilining saqlinip qélishida,birinchidin؛ Uyghur tilliq mektepler muhim rol oynimaqta.

Doktor alimjan hemrayéf, hazir Uyghur tilliq mekteplerning peqet qazaqistandila saqlinip qalghanliqini alahide tekitlep, mundaq dédi: “Uyghur tilining saqlinip qélishida, ikkinchisi؛ milliy tiyatir, üchinchisi؛ milliy metbu'at we neshriyat, tötinchisi؛ qazaqistan yazghuchilar ittipaqi Uyghur edebiyati kéngishi, beshinchisi؛ meshrepler, altinchisi؛ yigit béshi tüzümi qatarliqlar muhim rol oynimaqta”.

Alimjan hemrayéf buningdin tashqiri, Uyghur medeniyet merkezliri, ammiwi jem'iyetler, her xil fondlar, shundaqla Uyghur torliriningmu ana tilning rawajlinishigha ijabiy tesir körsitiwatqanliqi, buning hemmisining qazaqistan hökümitining shara'it yaritip bériwatqanliqidin ikenlikini otturigha qoydi.

Uning qarishiche, hazir pütkül qazaqistan Uyghur jem'iyitini teshwishlendüridighan ehwal ana tilida oquwatqan Uyghur balilarning sanining ilgirikige qarighanda kémiyip kétishi bolup, uningdin bashqa yene köpinche sheherlerdiki Uyghur yashlirining bir-biri bilen rusche mu'amile qilishimu milliy ma'aripning kélechikige dexli yetküzüshi mumkin.