Америка муавин президенти байдин русийәни агаһландурди

Америка муавин президенти җов байдин.

Украина кризисини һәл қилиш нөвәттә хәлқара җәмийәтниң муһим күнтәртипидә турмақта. Украина президенти петр порошенко шәрқий украина да тинчлиқни әмәлгә ашуруш пиланини оттуриға қойған болуп, америка вә явропа иттипақи буни қарши алди. Әмма һазирғичә русийә тәрәптин қандақ қәдәмләр бесилиши намәлум болуп, америка тәрәп русийәни украинада тинчлиқ орнитишқа маслишишқа дәвәт қилди.

Америка муавин президенти җов байдин әгәр русийәниң өзиниң шәрқий украинадики бөлгүнчиләргә тәсир көрситип, уларниң зораванлиқини тохтитишни тәләп қилмиса, америка вә униң иттипақчилириниң русийәни техиму чоң бәдәл төләшкә елип келидиғанлиқини билдүрди.

Җов байдин русийәгә қаратқан бу агаһландурушини украина президенти петр порошенко билән телефонда сөзләшкәндә ейтқан. Ақ сарай бу һәқтә мәлумат тарқатти.

Америка авазиниң хәвәр қилишичә, украина президенти порошенко өзиниң шәрқий украинадики русийә пәрәс күчләргә қарита бир тәрәп уруш тохтитиш чақириқини өз ичигә алған тинчлиқ пиланини оттуриға қойған иди.

Җов байдин сөзидә русийәниң қорал билән тәминләш вә қораллиқ шәхсләрни өз чеграси арқилиқ әвәтишни тохтатмиғанлиқини тәкитлигән.

Ақсарайниң баянатида көрситилишичә, җов байдин украина президенти петр порошенкониң тинчлиқ пиланини юқири баһалиған. Баянатта “униң тинчлиқ пиланиниң әмәлгә ешиши мәмликәтни бирләштүрүш вә пүтүн украинаниң техиму гүлләп яшниған кәлгүси үчүн алға қәдәм ташлаштин ибарәттур” дейилгән.

Украина һөкүмити вә нато русийәниң шәрқий украинадики русийәпәрәс қораллиқ гуруппиларни қорал-ярақ вә һәрбий мәшқавуллар билән тәминләватқанлиқини тәнқид қиливатқан болуп, бирақ русийә һөкүмити буни изчил рәт қилип кәлмәктә. Ғәрб дөләтлири вә украина һөкүмитиниң қаришичә, шәрқий украинадики русийәпәрәс қораллиқ гуруппиларниң уруш тохтитишини қолға кәлтүрүштә русийә көрүнәрлик рол ойнайду.

Бирләшмә агентлиқиниң хәвәр қилишичә, русийәпәрәс қораллиқ күчләрниң қолида һәр хил қораллардин башқа йәнә бир қанчә танкиму бар болуп, әмма русийәпәрәс гуруппилар өзлириниң бу қораллар вә танкиларни украина армийисидин олҗа алғанлиқини билдүрүшкән.

Б б с агентлиқиниң хәвәр қилишичә, һазир шәрқий украинадики донетск вә луганкс районлирида тоқунушлар давамлишиватқан болуп, русийәпәрәс қораллиқ гуруппилар петр порошенкониң қорал ташлап, уруш тохтитиштин ибарәт тинчлиқ чақириқини аңлимиған. Пәйшәнбә күни донетск областидики славиянск шәһиригә йеқин красний лиман дегәндә җайда украина армийиси билән русийәпәрәс қораллиқ гуруппилар арисида җәң йүз бәргән.

Һазир шәрқий украинада икки тәрәптин бир қанчә миң киши җәң қиливатқан болуп, һазирғичә 147 нәпәр украин һәрбий хадими өлгән вә көп сандики адәм яриланған. Техи алдинқи һәптә украинаниң бир һәрбий транспорт айропилани русийәпәрәс күчләр тәрипидин етип чүшүрүлүп, 49 һәрбий хадим өлгән иди.

Петр порошенко сәйшәнбә күни русийә президенти владимир путин билән телефонда сөзлишип, украина мәсилисини муһакимә қилған болуп, у путин билән болған сөһбәттин кейин бир тәрәп уруш тохтитиш тинчлиқ пиланини оттуриға қойған иди. Порошенко бу пилани һәққидә германийә баш министири меркел биләнму сөзләшкән.

Порошенкониң тинчлиқ пиланини америка дөләт ишлири министирлиқиму қарши алған болуп, баянатчи җин писаки американиң президент порошенкониң уруш тохтитиш баянатини тинчлиқ пиланиниң йеңи басқучи сүпитидә қарши алидиғанлиқини, әмма, русийәниң бу пиланни қоллиши лазимлиқини әскәрткән иди.

Порошенкониң тинчлиқ пилани әмәлгә ашамду-йоқ, москва буниң үчүн тиришчанлиқ көрситәмду йоқ, бу һазирчә намәлум. Тинчлиқниң әмәлгә ешиш-ашмаслиқ русийә билән украинаниң мунасивәтлириниң яхшилиниш-яхшиланмаслиқи билән мунасивәтлик. Бир қисим мутәхәссисләр икки дөләт мунасивәтлириниң кәлгүси истиқбалиға мәвһум қаримақта. Қирим татар зиялийси, сиясәтшунас зәфәр қаратай әпәндиниң көзитишичә украина вә русийә мунасивәтлириниң яхшилиниши қийин мәсилә.

Униң қаришичә, украин вә руслар йеқин қериндаш хәлқ, қериндаш милләтләр иди. Улар әслидә асан иттипақлишиши мумкин иди, әмма әмма бу вәқәлиридин кейин, украиналар туйди, әмди уларниң мунасивәтлири яхши болмайду. Әлвәттә, улар арисида сиясәт вә дипломатийә җәһәттин мунасивити болуши мумкин, һечқачан сәмимийәт болмайду, порошенкому бу мәсилиләрдә диалог қилишни тәшәббус қилиду. явропалиқларму халайду. Әмма, русийә билән украина арисида күчлүк, яхши мунасивәт бөлиши қийин, мутәхәссисләрниң қаришичә путин әмди өзиниң қериндаш миллий хәлқ украинларниң ишәнчи вә достлуқидин айрилип қалди.

Дүшәнбә күни русийәни явропаға туташтуридиған тәбиий газ турубиси намәлум кишиләр тәрипидин партлитиветилгәндин кейин русийә тәрәп украинани газ билән тәминләшни тохтитивәткән болуп, кийев һөкүмити бу мәсилидә русийәни әйиблиди шуниңдәк ғәрб ширкәтлириниң украинаға кирип, газ туруба ишлирини қилишини қолға кәлтүридиғанлиқини җакарлиди.

Мутәхәссис маргарита арсенованиң қаришичә, әгәр русийә билән украина арисидики тоқунуш күчәйгәнсери русийәниң тартидиған зийини еғир болиду. Әгәр русийә билән украина арисидики тоқунуш давамлишивәрсә, русийә тәбиий газлирини маңдуридиған башқа йолларни издисә, бу тоқунушни һәл қилишқа ярдәм көрсәтмәйду, әгәр у башқа йолларни тапалмиса, йәни балқанға чиқидиған йол тапалмиса, у чағда русийә украина билән тоқунушни һәл қилишқа тутуш қилиду дәйду.

Әң йеңи хәвәрләрдин мәлум болушичә, русийә тәрәптин порошенкониң тинчлиқ пиланиға маслишиш әһвали техи көрүлмигән болуп, әксичә русийә қошунлириниң украина чегралириға топланғанлиқиға аит хәвәрләр мәйданға чиқмақта.

Русийәниң “невс. Ру” ториниң хәвәр қилишичә, русийә дөләт мудапиә министири шойгу русийә қошунлириниң маневир қилиш мәқситидә украина чегралирида һәрикәт қиливатқанлиқини ейтқан болуп, пәйшәнбә күни русийә армийисиниң украина чеграсиға қайта топлиниш әһвали натониңму инкас билдүрүшигә дуч кәлди. Нато баш секретари фог расмуссен украина чеграсиға кәм дегәндә йәнә бир қанчә миң қошунниң көпәйгәнликини билдүргән һәмдә русийәниң давамлиқ түрдә украинаниң ички ишиға арилишиш мумкинликини көрситидиғанлиқини агаһландурди. У йәнә буниң русийәгә қарита техиму зор иқтисадий ембаргони кәлтүрүп чиқиридиғанлиқини әскәртти.

Бирақ русийә дөләт мудапиә министири нато баш секретари рассмуссинниң баянатиға чүшәнчә беришни рәт қилди.