Gherb dunyasidiki Uyghurlar (5B)

Ikkinchi qisim: yawropada igilik tiklesh

Yawropa ellirige kélip yerleshken we asta-asta kölimi zorayghan Uyghur muhajirlar topi bashqa herqandaq bir köchmen topluqqa oxshash ikki chong ijtima'iy mesilige duch kelgenliki melum. Sahibxan elning mewjut sistémisi bilen asasiy medeniyet éqimigha qandaq qilip maslishish, shuning bilen bir waqitta yene özining milliy we diniy kimlikini qandaq qilip dawamlashturush otturisidiki qiyin tallashta ular uzaqqiche téngirqighan.

Myunxéndiki “Teklimakan” réstoranining xojayini rexim tursun ependi muhajirettiki bashqa herqandaq bir Uyghurgha oxshashla öziningmu ikki xil qiyin tallashning doqmushida téngirqighan waqitlirining bolghanliqini esleydu. U özining gérmaniyediki 18 yilliq muhajiret hayatigha nezer tashlighinida, Uyghur ta'amlirini gérman jem'iyitige élip kirish üchün az kem on nechche yil bedel töligenlikini, emma bügün buningdin hergizmu pushayman qilmaydighanliqini bildürdi.

Gollandiyening rottérdam shehiride “Ürümchi” Uyghur réstoranini échip tijaret bashlighan zeynidin tursun ependi yat bir elde Uyghur ta'amlirini asas qilghan bir réstoran'gha meblegh sélishning chong bir tewekkülchilik ikenlikini tekitlidi. Halbuki, u özining bu ishqa tewekkül qilghanliqini, buning bir tijaret meydanila emes, belki téximu muhimi Uyghur medeniyitini yawropagha tonushturidighan sehne bolalaydighanliqini ilgiri sürdi.

Gülnar xanim myunxéndiki Uyghur jama'itining siyasiy, ijtima'iy we medeniyet pa'aliyetliride aktip xizmet qilip kelgen Uyghur ayallirining biri. U özining ötken birqanche yilda Uyghur siyasiy dewasi bilen tijaret yoli otturisida uzaqqiche téngirqap yürgenlikini yoshurup olturmidi. U bügün myunxénda qed kötürgen “Tengritagh” Uyghur réstoranining “Uyghur medeniyitini gérman dunyasigha bildürüshtiki eng muhim köznek boluwatqanliqigha qet'iy ishinimen”, dédi.

Gérmaniyediki bawariye parlaméntining yéshillar partiyesidin bolghan parlamént ezasi margarétta bawzé xanim myunxéndiki Uyghur jama'iti heqqide birqeder chongqur chüshenchige ige siyasiyonlarning biri. U Uyghurlarning gérmaniyede sani az bolghan bir köchmen topluq bolushigha qarimay, ularning gérman jem'iyitige maslishish we özining kimlikini saqlash jehette körneklik rol oynawatqanliqini ilgiri süridu: “Gérmaniyediki Uyghurlar intégratsiyon, yeni gérman sistémisigha maslishish bilen bir waqitta yene öz milliy kimlikini saqlash jehette köp tirishchanliqlarni körsetti. Gerche ularning sani gérmaniyediki bashqa köchmen guruppilargha qarighanda az bolsimu, lékin ularning bir ijtima'iy topluq süpitide jem'iyet bolup uyushushi, öz tili we medeniyitini saqlishi alahide gewdilik dep qaraymen.”

Margarétta bawzé xanim yene munularni alahide tekitleydu: “Myunxéndiki Uyghurlar yéqinqi yillardin buyan réstoran tijaritini qanat yaydurup, Uyghur ta'amlirini gérmaniyege tonutushqa bashlidi. Hazir Uyghur réstoranliri myunxénning asasliq kochilirida qed kötürdi. Bu yerdiki kishiler mushu réstoranlar arqiliq Uyghur ta'amliri bilen Uyghur medeniyitini tonushqa bashlidi. Uning üstige, myunxéndiki Uyghurlarning bawariye shtatliq hökümet, parlamént we bu yerdiki ammiwi organlar bilen bolghan munasiwiti qoyuq. Bu hal ularning gérman jem'iyitige maslishish bilen öz kimlikini saqlash urunushlirigha paydiliq bir weziyet yaritidu, dep oylaymen.”

Axirida dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining mudiri dolqun eysa ependi pikir bayan qilip, myunxénda yérim esirdin artuq tarixni béshidin ötküzgen Uyghur muhajirlar topluqini “Sherqiy türkistandiki Uyghur jama'itining chet'eldiki kichiklitilgen bir körünüshi” dep körsetti.

(Dawami bar)