Gherb dunyasidiki Uyghurlar (10B)

Muxbirimiz qutlan
2016.11.15
memetjan-tursun-2008-xitay-olimpik.jpg Memetjan tursunning 2008-yili xitayda ötküzülmekchi bolghan olimpik tenheriket yighining mesh'ilini istanbuldiki galata köwrükide tartiwélishqa urun'ghan körünüshi.
Photo: RFA

Ikkinchi qisim: muhajirettiki Uyghurlar hayatining yene bir yüzi

2008-Yili xitayda ötküzülmekchi bolghan olimpik tenheriket yighinining istanbuldiki galata körükidin ötidighan mesh'ilini tartiwélishqa urunush weqesi memetjan tursunni birdinla türkiye taratquliridiki dangdar shexske aylanduridu.

Özi we a'ilisige “Uyghur” dégen famile qollan'ghan memetjan tursun shu qétimliq weqedin kéyin, gézit-zhurnallarda ulap xewer qilinip, Uyghur mesilisining yene bir qétim türkiye taratqulirida qiziq nuqta bolushigha pilta bolidu.

Aridin 8 yil waqit ötken bügünki künde memetjan Uyghur bu heqte eslime teqdim qilip, özining shu künidiki kechürmishlirini anglighuchilar diqqitige sundi.

U shu künidiki weqe seweblik özining saqchigha élip bérilghanliqidin hergizmu ökünüsh hés qilmighanliqini, emma xitayda ötküzülmekchi bolghan olimpik tenheriket yighini mesh'ilining istanbuldek bir xelq'araliq sheherdin tosalghusiz ötüp ketkenidin qattiq ökün'genlikini tilgha aldi.

Gherb elliride yashawatqan Uyghur muhajirlirining köp qismi türlük sewebler bilen wetinini terk etken bolup, xitayning Uyghur élida yürgüzüwatqan yuqiri bésimliq siyasiti ularning démokratik ellerde siyasiy panahliq iltijasi arqiliq turup qélishigha zémin hazirlighan.

Halbuki, Uyghur jama'iti ichide intayin az sandiki bir qisim iradisiz insanlarning siyasiy iltija qilip jawab kütüwatqan yaki menggülük olturumgha érishken bir peytte xitaygha qaytip kétishi muhajirettiki Uyghur jama'iti bilen Uyghur teshkilatlirini epsuslandurmaqtiken.

Bu heqte pikir bayan qilghan norwégiye Uyghur komitétining re'isi tursun nighmet ependi norwégiyede özi bilidighan bu xildiki weqelerning jama'et arisida küchlük ghulghula bolghanliqini bayan qildi.

Gollandiyediki Uyghur jama'iti özlirining bu eldiki muhajirliq hayati dawamida erkin we démokratik sistémining ewzellikliridin behrimen bolush bilen bir waqitta yene, musapirliq we wetensizlik keltürüp chiqarghan rohiy tengpungsizliqning zerbisige uchrighanliqinimu tilgha alidu.

Eysa sawut qarim gollandiyediki Uyghurlar arisida aldinqi yili yüz bergen bir a'ile paji'esining hemmeylenni qattiq oylandurghanliqini, Uyghur jama'itining bu ishtin qattiq epsusluq hés qilghanliqini, shundaq bolsimu ayaligha pichaq sélip türmige qamalghan mehbusni jama'etning shu péti tashlap qoymighanliqini tekitleydu.

Istanbul - muhajirettiki Uyghurlarning ijtima'iy we siyasiy pa'aliyet merkizi. Bu sheher pütün dunyadiki wetensizlik qismitige duchar bolghan türk qan tipidiki muhajirlarni özige qandaq jelp qilsa, Uyghur muhajirlirighimu öz qoynini shunchilik achqan.

Halbuki, yéqinqi birqanche yillardin buyan istanbulda künséri zoriyiwatqan Uyghur jama'iti arisida xitay tehditidin peyda bolghan wehime hessilep kücheymektiken. Bu heqte pikir bayan qilghan istanbuldiki sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining mes'ulliridin, diniy ölima abdulhékimxan mexsum özi hés qilghan bezi ehwallardin melumat berdi.

Sherqiy jenubi asiya elliridiki birqanche yilliq qachqunluq we tutqunluq hayatidin kéyin türkiyening qeyseri shehirige yerleshtürülgen Uyghur musapirliri bu yerde yérim esirdin buyan yashap kéliwatqan eslidiki Uyghur jama'itige so'al tashlaydu:

Uyghur musapirlar krizisning arqisida zadi qandaq bir yoshurun qol heriket qiliwatidu? ular néme üchün musapirliq hayatini tallighan? ular axirqi hésabta türkiyege yerleshken bolsimu, lékin yene némishqa bu elde köngli tinchimaydu?

Qeyseridin radiyomiz ziyaritini qobul qilghan ikkinchi ewlad Uyghurlardin rabiye ilktürk xanim bu so'allarning özini we bu yerdiki Uyghur jama'itini qattiq oylandurghanliqini ilgiri sürdi.

(Dawami bar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.