Almatada “Ijadkar” zhurnili yoruq kördi

Yéqinda almata shehiride “Ijadkar” namliq edebiy-publistikiliq, ilmiy-ammibap zhurnilining tunji sani yoruq kördi. Zhurnal hejimi on basma tawaq etrapida bolup, uning deslepki sehipiside ataqliq sha'ir nezerghoja abdusémetofning “Yash Uyghurgha” dégen shé'iri orun alghan. Üch ayda bir qétim neshr qilinidighan mezkur zhurnalning bash muherriri tonulghan sha'ir we zhurnalist exmetjan israpilof, uning bedi'iy kéngesh re'isi ataqliq sha'ir jemshit rozaxunoftur.

Zhurnal bash muherririning orunbasari, yazghuchi we sha'ir télman nuraxunofning pikriche, ötken esirning 80-yillirining axirliridin bashlap neshr qilin'ghan “Perwaz” zhurnili aldi bilen mejmu'e, kéyinirek zhurnal sheklide chiqip, uni talantliq yazghuchi turghan toxtemof bashqurghan idi. Kéyinirek, yeni 90-yillarning bashlirida “Arzu” zhurnili chiqishqa bashlighan bolup, uni qazaqistanning xizmet körsetken erbabi exmetjan hashiri bashqurghan.

T. Nuraxunof qazaqistan Uyghurlirining ana tilida chiqiwatqan bu zhurnallirining iqtisad qisliqi tüpeyli yépilip ketkenlikige qattiq epsuslinidighanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Shuningdin kéyin, qazaqistanda yashawatqan Uyghur oqurmenliride edebiy zhurnalgha bolghan boshluq peyda bolup qaldi. Bu heqqide yazghuchi, sha'irlirimiz, ressamlirimiz we bashqilar oylap, shuninggha özlirining tileklirini éytip yürgen bolsimu, lékin emelge ashmay kéliwatatti. Shu munasiwet bilen yéqinda bir top balilar bash qoshup, mushu zhurnalni chiqirishni qolgha alduq. Hazir birinchi, yeni sinaq sani qolimizgha tegdi. “Ijadkar” dégen nam bu da'irisi intayin keng, mezmuni tüpsiz, mahiyiti cheksiz uqum. Mezkur neshrni “Ijadkar” dep atash bilen bille, höddimizge zor jawabkarliq éliwatqinimiznimu obdan hés qiliwatimiz.”

T. Nuraxunof zhurnalning qazaqistan Uyghur yazghuchilirining eserliridin tashqiri yene, Uyghur medeniyitining altun böshüki bolghan ana topraq Uyghur éli edibliriningmu eserliri, shundaqla tili we dini bir türk dunyasi we dunya edebiyatining nemunilirinimu öz ichige alidighanliqini ilgiri sürdi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan abay namidiki milliy pédagogika uniwérsitétining oqutquchisi, edebiyatshunas doktor sha'irem baratowa “Izhadkar” zhurnilining yoruq körüshining qazaqistan Uyghurlirining medeniy hayatida yüz bergen chong bir weqe ikenlikini, buning yene kélip qazaqistan musteqilliqining 25 yilliqi harpisida chiqiwatqanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Ötmüshke nezer salidighan bolsaq, omumen ottura asiya Uyghurliri hayatida ötken esirning 20-yilliridin bashlap her xil gézit-zhurnallar neshr qilinip turghan idi. Ularning her qaysining özige xas tarixi, teqdiri mewjut. Moshu musteqilliq yillirining bashliridila biwasite Uyghur yazghuchilirining ijadiyitini yorutushqa béghishlan'ghan " perwaz", "arzu" zhurnallirining neshr qilinip, minglighan oqurmenlerning ishenchisini aqlighanliqi hélimu yadimizda. Amma, epsuski, bu zhurnallar dölet hésabigha emes, belki hamiylar hem oqurmenler hésabigha chiqirilghanliqtin kéyinirek xirajet qisliqi sewebidin yépilip ketti. Ochuqini éytish kérekki, bügünki künde her qandaq bir neshrni saqlap qélish qiyin ehwal. Emdi "ijadkar" zhurnilinimu éghir sinaqlar kütüp turidu, elwette.”

Sh. Baratowaning qarishiche, mezkur zhurnal keng da'iridiki ijadkarlargha, yeni yazghuchi, ressam, alim, bestikar we bashqilarning ijadiyitini yorutushqa mölcherlen'gen bolsimu, asasiy diqqet yash ijadkarlarni qollap-quwetleshke béghishlan'ghan. U her qandaq bir zhurnalning kélechiki ene shu yashlarning qolida ikenlikini, shunglashqimu zhurnalni her jehettin qollash bügünki yashlarning muqeddes burchi ikenlikini bildürüp, zhurnalni yoruq dunyagha élip kelgen barliq qelemdashlirigha aq yol tilidi.

Almata shehirining turghuni aznat talipof bolsa, zhurnal heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Bu zhurnalning yoruq körüshi bizning meniwiyitimizdiki heqiqiy chong yéngiliq. Birinchidin, mezmun we kölem jehettin bay. Bu zhurnalgha ilmiy maqaliler, hékayiler, romandin parchilar, shé'irlar kirgüzülgen. Ijadkarlarni rohiy jehettin qollap-quwetlesh, ularning ijad meydani bolup qalidighan mushundaq zhurnalning hajetliki bir piship yétilgen mesile idi. Bu zhurnalda yéngidin qelem tewritiwatqan ijadkarlarmu öz eserlirini, alimlar öz maqalilirini ana tilida élan qilidu dégen ümidtemiz.”

Igilishimizche, zhurnalning bu sanida, mesilen, ablehet kamalof, alimjan hemrayéf oxshash alimlarning ilmiy maqaliliri, télman nuraxunof, exmetjan israpilof, ekrem exmetof, ilaxun jelilof, shawket nezerof qatarliq tonulghan yazghuchilarning eserliri orun alghan.