Osmanli arxiplirida sherqiy türkistan dégen kitab Uyghurlarni söyündürdi
2016.03.11
Merkizi istanbulning zeytinburnugha jaylashqan türk dunyasi sheherler birliki teripidin neshr qildurulghan “Osmanli arxiplirida sherqiy türkistan” dégen kitab Uyghurlarni söyündürdi.
Bu kitab neshr qilin'ghandin kéyin köpligen Uyghurlar ijtima'iy taratqularda pikir bayan qilip, kitabni neshrge teyyarlighan shexslerge we neshr qilghan türk dunyasi sheherler birlikige xet yézip rehmet éytqanliqi ilgiri sürüldi.
Bu kitab neshr qilin'ghandin kéyin sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyiti, sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti, istiqlal téléwiziyesi, Uyghur xewer we tetqiqat tori qatarliq teshkilat we organlar türk dunyasi sheherler birlikige teshekkürlirini bildürüp ularni ziyaret qildi we ulargha xet yézip rehmet éytti.
Sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining re'isi hidayetullah oghuzxan bashchiliqidiki bir hey'et türk dunyasi sheherler birlikini ziyaret qildi we ulargha rehmet éytti. Türk dunyasi belediyeler birlikining bash katipi doktor pexri solak ependi Uyghur hey'etni qizghin kütüwaldi.
Pexri solak ependi, kitab neshr qilin'ghandin kéyin bir ikki kün ichide Uyghurlardin nechche yüz parche il xet tapshurup alghanliqini, ularning beziliri teshekkür éytsa, beziliri kitabni telep qilghanliqini ipadilidi we buningdin qattiq memnun bolghanliqini, kitabni neshr qilishta toghra bir qarar alghanliqini bildürdi.
Köp sanda Uyghurlar bu kitab neshr qilin'ghanliqidin memnun bolghanliqi ipadilidi we ijtima'iy taratqu fésbuk sehipisi arqiliq bu kitabni neshr qilghan türk dunyasi sheherler birlikining re'isi ibrahim qara'osman'oghligha rehmet éytip xet yazdi.
582 Betlik chong hejimlik bu kitab üstide toxtalghan doktor pexri solak ependi bu kitabni neshr qilishtiki meqsiti we kitabning asasiy mezmunlirini tonushturup mundaq dédi: “Türk dunyasi sheherler birliki bu birlikke eza bolghan jughrapiyelerde yerlik hökümet we sheherler bilen hemkarliq ichide xizmet qilghan'gha oxshash, türk dunyasining ortaq medeniyet, qimmet qarashlirigha alaqidar neshriyat sahesidimu xizmet qiliwatidu. Bu jehette, balqanlar, kafkaziye, ottura asiya we bizning medeniyet munasiwitimiz bolghan jughrapiyilirimizge alaqidar neshriyat ishliri dawam qiliwatidu, buningdin ilgiri ‛osmanli arxiplirida ezerbeyjan‚ namida bir kitab neshr qilghan iduq, shuninggha oxshash yene ‛osmanli arxiplirida sherqiy türkistan‚ dégen namda bu kitabni neshr qilduq. Bu kitabqa 19 - esirge a'it yeni 1769 - yili bilen 1917 - yillar arisidiki osmanli arxipida mewjut bolghan höjjetlerni topliduq.”
Doktor pexri solak ependi bu kitabning ehmiyiti heqqide mundaq dédi: “Bu kitab ikki nuqtidin ehmiyetke ige dep qarashqa bolidu, birinchisi: osmanli arxipidiki höjjetler tunji qétim bir kitab halgha keltürülüp xelq ammisigha sunuldi. Bu kitabqa u dewrdiki tarixi ismi bolghan sherqiy türkistan dégen nam bérildi. Chünki u dewrde yeni 19 - esirde u rayonning tarixi nami resmiy döletler ara xet - cheklerde sherqiy türkistan dep yézilghan. Bu kitab tarixtiki sherqiy türkistan'gha munasiwetlik höjjetlerni toplap neshr qilindi. Uningdin sirt yene, muqeddimiside sherqiy türkistanning tarixigha alaqidar bir muqeddime yézildi. Uningdin bashqa sherqiy türkistanda iz qaldurghan shexslerning terjimihali kirgüzüldi. Bu kitab tarixqa qiziqquchilar we yaki tarix tetqiqatchilar, akadémikler we mutexessisler üchün muhim bir menbe bolidu. Bu kitabning ichide yüzlerche höjjetning esli nusxisi we terjimisi qoyuldi. Bu höjjetler arqiliq yéngidin maqale yézishqa we tetqiqat élip bérishqa imkan yaritip béridu. Bu jehette türkiyede tunji bir xizmet hésablinidu. Bu jehette ehmiyetke ige dep qarashqa bolidu. Sherqiy türkistan yéqindin buyan türkiye jama'iti arisida we rayondimu küntertipke kelgen mesililerdin biri bolghanliqi üchün, bu, toghra bir melumatqa ige bolush, tarixi höjjetlerge érishish jehette muhim ehmiyetke ige dep qaraymiz.”
Doktor pexri solak ependi, “Bu kitabni telep qilghuchilar kitabqa qandaq érisheleydu?” dégen so'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: “Bu kitab heqiqeten kishilerning diqqitini tartti. Bizmu memnun bolduq. Shuning üchün kitabning PDF nusxisini bizning resmiy intérnét tor sehipimizge qoyduq. Kitabni oqushni xalighanlar u adréstin heqsiz chüshürüp oquyalaydu.”
Kitabni tordin chüshürüsh adrési:
http://www.tdbb.org.tr/tdbb/wp-content/uploads/2016/02/DOGU_TURKISTAN_INTERNET.pdf