Gérman yazghuchisi in'grid xanimning Uyghurlar heqqidiki ikki kitabi oqurmenler bilen yüz körüshti

Gérman yazghuchisi in'grid widiyarto xanimning deslep neshr qilin'ghan “Uyghurlar zéminigha seper” namliq kitabining muqawisi.

Yéqinqi yillardin buyan gérmaniye yazghuchiliri teripidin Uyghurlar hayatini téma qilghan ammibab eserler arqa-arqidin yézilip gérman tilliq oqurmenlerning Uyghurlar we ularning wetini heqqidiki chüshenchisini ilgiri sürdi.

Gérmaniyelik ayal yazghuchi in'grid widiyarto xanimning yéqinda neshr qilin'ghan Uyghurlar témisidiki ikki kitabi del shuning jümlisidindur.

Gérman yazghuchisi in'grid widiyarto xanim yéqinda gérman tilida neshr qilin'ghan Uyghurlar heqqidiki ikki kitabi heqqide mexsus ziyaritimizni qobul qildi. U eslide ammibab edebiy eserler yéziqchiliqi bilen shughullinidighan yazghuchi bolup, özining ilgiri Uyghurlar bilen héchqandaq tonushluqining yoqluqini, tasadipiy kelgen bir purset uning Uyghurlar toghriliq eser yézishigha seweb bolghanliqini ilgiri sürdi:

“Birqanche yillar ilgiri men yoldishim bilen xitaygha sayahetke bardim. Qaytishimda ayropilan heywetlik tengritaghliri bilen teklimakan qumluqining üstidin késip ötti. Üsti ap'aq qar-muzlar bilen qaplan'ghan tengritéghi bilen payansiz teklimakan qumluqi mende tuyuqsizla bu sirliq zémin we bu tupraqta esirler boyi yashap kelgen natonush xelqqe bolghan qiziqishni qozghidi. Gérmaniyege qaytip kelgendin kéyin bérlinda ötküzülgen bir qétimliq resim körgezmiside Uyghurlar we ularning yurti téma qilin'ghan resimlerni körüsh pursitige érishtim. Arqidinla téléwiziyide yipek yoli tonushturulghan filimni körüp qaldim. Buning bilen Uyghurlar yurtigha bolghan qiziqishim téximu kücheydi. Kéyin bir Uyghur ressam dostimizning yol bashlishi bilen Uyghurlar yurtigha resmiy sayahetke bardim. Turpandin bashlan'ghan bu sayahet tarim wadisini boylap jenubtiki Uyghur yurtlirigha qeder dawamlashti we mende chongqur tesiratlar qaldurdi. Shundaq qilip Uyghurlar heqqidiki birinchi kitabim-‛Uyghurlar zéminigha seper‚ del ashu qétimliq seper tesiratliri asasida yoruqluqqa chiqti”.

In'grid xanim ziyaritimiz jeryanida özining Uyghurlar heqqidiki tunji kitabini yézish jeryani heqqide toxtilip munularni bildürdi:

“Men kitabimni yézishtin burun özümning emeliy seper tesiratlirimdin bashqa yene Uyghurlar heqqide yézilghan kitab-matériyallarni körüp chiqishqa tirishtim. Epsuski, Uyghurlar heqqide gérman tilida ilgiri ékspéditsiyichiler yazghan kitablar, étnologiyelik matériyallar we siyasiy mezmundiki eserlerdin bashqa yéngi uchurlar kem iken. Yéngiraq mezmundiki kitab déyilse peqetla rabiye qadirning hayati heqqide yézilghan kitabni kördüm déyeleymen”.

In'grid xanim mezkur kitabining mezmuni heqqide toxtilip yene mundaq dédi: “Men bu kitabimda Uyghurlar yurtida biwasite körgen we shahit bolghan weqelerning hemmisini yazdim. Ashu tupraqni, qumluqlarni, heywetlik taghlarni, tarixiy izlarni, bostanliqlardiki sheher-bazarlarni we yéza-sehralarni shundaqla bu zéminning igisi bolghan yerlik Uyghurlarning kündilik hayatini eynen eks-ettürüshke tirishtim”

“Men bu kitabimda yene Uyghurlar zéminidiki ijtima'iy hayatni, ékologiyelik mesililerni, Uyghurlar bilen xitaylar otturisidiki tengpungsiz munasiwetni, rayondiki tebi'iy bayliqlirini qalaymiqan échish netijiside kélip chiqqan éghir aqiwetlerni eynen yézishqa tirishtim. Shuning bilen birge yene Uyghurlarning en'eniwi medeniyiti, özige xas turmush usuli shundaqla xitay medeniyitining künsayin éghirlishiwatqan bésimi netijiside Uyghur milliy medeniyitide körülüwatqan xeterlik amillarni körsitip öttüm”.

In'grid xanim özining yéqinda neshrdin chiqqan Uyghurlar heqqidiki ikkinchi kitabi-“Yanar-Uyghur” namliq kitabi heqqide toxtilip munularni bildürdi: “Men tuyghumdiki Uyghur xelqige bolghan chongqur héssiyatning zadi nedin kelgenlikini éniq teswirlep bérishke qiynilimen. Belkim bu xil chongqur héssiyatning peyda bolushigha ressam dostimiz seweb bolghan bolushimu mumkin. Uning manga sözlep bergen baliliq hayati mende zor qiziqish peyda qildi. Shundaq qilip men uning teklimakan qumluqining bir burjikidiki xilwet yézida ötküzgen ghubarsiz baliliq hayati we bashqa minglighan Uyghur balilirigha oxshash ötken esirning 70-80-yilliridiki dawalghush we romantikigha tolghan kechürmishlirini yip uchi qilip ikkinchi kitabimni yazdim. Bu kitabimni oqughan kishiler Uyghurlarning hayat ré'alliqining xitaylardin perqliq bolupla qalmastin, belki yene gérmanlar yaki bashqa gherb jem'iyetliridinmu perqliq ikenlikini hés qilidu”.

In'girid xanim “Yanar-Uyghur” namliq kitabi heqqide toxtilip yene mundaq dédi: “Nurghun kishiler Uyghurlar heqqide chüshenchige ige emes, shexsen menmu ilgiri Uyghurlar heqqide héchnéme bilmeyttim. Men Uyghurlarni chüshen'genséri ular heqqide köp oylinidighan boldum. Men bu kitabimning gérman tili dunyasida Uyghurlarning ré'al hayati heqqide uchur béreleydighan bir kitab bolup qélishini ümid qilimen!”

In'grid xanim axirida “Buningdin kéyin yene Uyghurlar témisida kitab yézish pilaningiz barmu?” dégen so'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: “Shundaq, Uyghurlar heqqide dawamliq eser yézish xiyalim bar, lékin Uyghurlarni yenimu ilgiriligen halda chüshinishke we téximu köp Uyghurlar bilen hemkarlishishqa mohtajmen. Nawada özining kechmishlirini we hayat hékayisini teqdim qilidighan Uyghurlar bolsa men uni qelemge élip gérman tili dunyasigha yéngi eser teqdim qilishni xalaymen!...”