Nurmemet hajim: “Xitay oghullirimning pulini közligen bolsa alsun, emma jénigha qest qilmisun!”

2017-Yili 7-ayda xitay da'iriliri teripidin tutqun qilin'ghan tijaretchi abdulmijit nurmemet ependi.

Yéqinqi mezgillerde radiyomizgha kéliwatqan inkaslar we radiyomiz delilligen xewerlerdin melumki, xitay hökümitining Uyghur diyarida puldar sodigerler, bolupmu jama'et ichide belgilik tesirge ige saxawetchi Uyghur tijaretchilerge qaratqan her türlük ziyankeshlikliri téximu kücheygen. Nurghun tijaretchi Uyghurlar köplep tutqun qilinip, türlük töhmetler bilen qamaqqa késilgendin bashqa ularning mal-mülükliri tonglitip yaki musadire qilinip, iqtisadiy jehettimu weyran qilinmaqtiken.

Bu heqte türkiyede yashawatqan yéshi seksen'ge yéqinlashqan nurmemet hajim radiyomiz ziyaritini qobul qilip, ürümchide tijaret qilidighan ikki oghlining xitay hökümiti teripidin tutqun qilin'ghanliqi, hazirghiche ularning iz-dérikini alalmighanliqini bildürdi.

Nurmemet hajimning bildürüshiche, u buningdin 30 yil burun türkiyege kélip olturaqlashqandin buyan ana wetini bolghan Uyghur élige qaytip baqmighan iken. Uning 8 perzenti bolup, ürümchide 20 yillardin buyan dollarchiliq we bashqa yekke tijaretler bilen shughullinip kéliwatqan chong oghli 52 yashliq abduqéyyum nurmemet haji 2017yili-7 ayda, ikkinchi oghli 48 yashliq abdulmijit haji 2017-yili 4-ayda xitay da'iriliri teripidin tutqun qilin'ghan iken.

Bu aka-uka ikkiylenni ularning türkiye puqraliqi salahiyitimu qoghdap qalalmighan. Ular ikkisining ürümchide bir qanche jayda dukan we öyliri bar bolup, ular yillardin buyan türkiyege bérip kélip tijaret qilip xéli ronaq tapqan iken. Tutulghandin kéyin ularning 67 milyon yüen banka hésabati tonglitilghan iken.

Nurmemet hajimning bildürüshige qarighanda, shu mezgillerde oghullirining qéshida ürümchide turuwatqan we chaqliq harwida olturup qalghan 74 yashliq méyip ayali turnisaxanmu tutqun qilinip ketken iken. Uning ayali ikki ay ilgiri, yeni bir yérim yildin kéyin qoyup bérilgen iken. Özining aghriqchan momiyining tutulush sewebi heqqide gep qilghan nurmemet hajim öz waqtida ürümchide kichik oghli abdulmijit hajim bilen turuwatqan xanimi turnisaxanning bir éghiz gep bilen tutulghanliqini, yeni xitay saqchiliri oghli abdulméjitni tutup ketkendin kéyin uning nareside balilirini “Hökümet baqidu” dep élip ketmekchi bolghanliqi, bu chaghda tunisaxan newrilirige özi ige bolidighanliqini éytqini üchün saqchilar uni “Hökümetke qarshi chiqti” dégen bahane bilen tutqun qilghan iken. Tunisaxan lagérda késel bolup, ehwali éghirlashqandin kéyin qoyup bérilgen iken.

Köp janliq bu chong a'ilining tüwrükliri bolghan oghullirining tutqun qilin'ghanliqini anglighandin buyan nurmemet hajim türkiye hökümitige oghullirini qutuldurush toghriliq köp qétim iltimas sun'ghan emma hazirghiche bu heqte birer yardemge érishelmigen. U radiyomiz ziyaritini qobul qilghanda öz endishisini bildürüp mundaq nida qildi: “Manga oghullirimning jéni aman qalsila boldi, xitay ularning pulini qestligen bolsa, hemmini alsun, emma oghullirimni manga qayturup bersun! . . .”

Bir qanche yillardin buyan xitayning parakendichiliki seweblik chet'ellerge qéchip chiqiwatqan Uyghur sodigerlerning bildürüshiche, xitay da'iriliri lagérlarni qurushtin burunla, yeni 2016-yilining béshidila mexsus iqtisadiy razwédka etretlirini qurup, banka hésabatida bir qeder köprek puli bolghanlarni tekshürüshke bashlighan iken. Pasporti bar tijaretchi we sodigerlerni chaqirtip, her xil bahanide ularning tapqan pul-malliri, dukan sarayliri we neq pullirini qaqti-soqti qilishqa bashlighan. Buning bilen nurghun sodigerler igilikini, hetta beziliri a'ilisini tashlap chet'ellerge qéchip chiqqan.

Yéqinqi yillarda türkiyege kétishke mejbur bolghan Uyghur muhajirlardin biri özini abduqéyyum hajining aghinisi dep tonushturdi. U radiyomiz ziyaritini qobul qilghinida xitay hökümitining özining 20 yilliq aghinisi abdulqéyyum hajim we uning inisini tutqun qilip, hésabatlirini tonglitip qoyushida pütünley ularning pul-mélini közligenlikini tilgha aldi.

Buning aldida korladiki dangdar baylardin rozihajim we uning inisi memetlerningmu lagér bashlan'ghan mezgillerde tutqun qilin'ghanliqi, rozi hajimning 25 yil késilgenliki we ularning qurghan öy-mülük shirketliri, bina-sarayliri hemde 800 milyon yüen banka hésabatining tonglitilghanliqi heqqide xewer bergen iduq.