“Pan yawropa herikiti” yighinida jaza lagérliri mesilisi diqqet qozghidi
D u q re'isi dolqun eysa ependi “Pan yawropa herikiti” yighinida jaza lagérliri mesilisi toghrisida doklat teqdim qildi.
Yawropa parlaméntida 1994-yilidin 2014-yilighiche 20 yil parlamént ezasi bolghan, hazir bawariye xristi'an birlikining ezasi hemde “Pan yawropa herikiti gérmaniye tarmiqi” ning mes'uli bolghan bernd posselt ependining teklipi bilen d u q re'isi dolqun eysa ependi bashliq bir guruppa wekiller 16-mart myunxén shehiri etrapida ötküzülgen “Pan yawropa herikiti” teshkilatining omumiy yighinigha qatnashti.
Bu yighinning sahipxani bernd posselt ependi yawropa parlaméntigha eza bolup turghan dewrliride we hazirgha qeder Uyghur milliy herikitini izchil qollap kelgen bir siyasiy erbab bolup, u d u q ning myunxénda ötküzülgen türlük yighinlirigha, qurultaylirigha, medeniy pa'aliyetlirige izchil qatniship kelgen. U, 2018-yili 11-ayda chaqirilghan “Sherqiy türkistan milliy kéngishi” yighinida nutuq sözlep؛ “Wetini bashqilar teripidin istila qilin'ghan xéli köp milletler myunxénni waqitliq paytext qilghan idi. Ular kéyinche musteqil bolup öz yurtigha qaytti. Hazir Uyghurlarning waqitliq paytexti myunxéndur. Men buningdin ghururlinimen” dégenlerni tilgha alghan idi.
Bernd posselt bu qétimqi yighinda Uyghurlar mesilisini yawropada küntertipke kötürüsh, bolupmu jaza lagérliri mesilisini pütün yawropa döletliride jiddiy mesile derijisige élip chiqish üchün d u q rehberlirini doklat qilishqa alahide teklip qilghan.
Bu qétimqi yighin'gha 30 etrapida dölettin kelgen “Pan yawropa herikiti” ning rehberliri, ezaliri qatnashqan bolup yighinda rusiye hem ukra'inadiki mewjut mesililer, sherqiy yawropa elliridiki türlük ziddiyetlik amillar muzakire qilinipla qalmay, Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisimu muhim bir téma süpitide yighin ehlining diqqitige sunulghan.
D u q re'isi dolqun eysa ependi bu yighinda, Uyghurlar mesilisini anche yaxshi bilmeydighan sherqiy yawropaliq bir qisim wekillerning kallisini échish üchün, aldi bilen Uyghurlar we sherqiy türkistanning istila tarixi heqqide qisqiche chüshenche bérip ötken. U sözide xitay hakimiyitining hazir sherqiy türkistanda Uyghurlar üstidin étnik we medeniyet assimilyatsiyesi, diniy depsendichilik yürgüzüwatqanliqini misalliri bilen otturigha qoyupla qalmay, yene nuqtiliq halda jaza lagérliri mesilisini asasiy téma qilip xitayning 2 milyondin artuq Uyghurni jaza lagérlirigha soliwélip, wehshiylik bilen qiynawatqanliqini bayan qilip ötken.
Bu qétimqi yighin'gha d u q re'isige hemrah bolup qatnashqan qurultay fondi mudiri abdujélil emet ependining bildürüshiche, d u q re'isi yighinda izahlap ötken jaza lagérliri mesilisi yighin ehlining küchlük diqqitini tartqan.
“Pan yawropa herikiti” ning bu yighinigha myunxéndiki jama'et erbabi ablimit tursun ependimu qatnashqan bolup, u bu yighin arqiliq Uyghurlar mesilisining yawropa miqyasigha téximu keng tonulushi üchün bir purset yaritilghanliqini tekitlidi.
“Pan yawropa herikiti” yaki “Pan yawropa birliki” dep atalghan mezkur xelq'araliq teshkilat yawropaning birliki, tereqqiyati we bixeterlikini ilgiri sürüsh üchün ortaq heriket qilish meqsitide 1922-yili gérmaniyede qurulghan. 2-Dunya urushidin kéyin pa'aliyetliri janlinip firansiye, italiye, ispaniye hem portugaliyening qollishi bilen yawropa ittipaqigha eza bir qisim döletlerdin sirt, 1975-yilidin étibaren sherqiy yawropadiki köpligen döletlerni öz ichige alghan kölimi zor bir teshkilatqa aylan'ghan. Bu teshkilatning yawropa parlaméntida wekilliri bolup, 2016-yilidin bashlap bu teshkilatqa rusiye, ukra'ina, makédoniye hetta albaniye we kosuwolarmu eza bolup kirgen. Bu teshkilat bügün pütün yawropada tarmaq organliri bolghan xelq'araliq chong bir teshkilat haligha kelgen.