Jang long: xitay saqchi da'iriliri xeyrigülning ölümide mes'uliyiti barliqini ret qildi (2)

Tyenjinlik bir tunggan bilen toy qilip, uzun yillardin béri bu sheherde yashap kéliwatqan xeyrigül ömer 2016-yili 19‏-yanwar küni tutqun qilinip, Uyghur aptonom rayonluq j x da'irlirigha ötküzüp bérilidu.

Xeyrigülning yoldishi jang longning teminligen uchurliridin melum bolushiche, uning tutqun qilinishi er-ayal ikkiylenning 2015‏-yili 9‏-ayda xeyrigülning yurti maralbéshining sériqbuya bazirigha bérip, uninggha pasport iltimas qilishi bilen bashlan'ghan. “Chégradin qanunsiz chiqishqa urun'ghan” dep tutqun qilin'ghan xeyrigül Uyghur aptonom rayonluq j x nazariti jinayi ishlar bash etritining ürümchidiki bir qamaqxanisigha solinidu.

U, ürümchige yötkep chiqilip texminen bir aydek bolghanda da'iriler uning tyenjindiki yoldishigha uqturush qilip, xeyrigülning ehwalining éghirliqi, uning türme sirtida dawalinishigha yol qoyulidighanliqini bildüridu.

Jang long charshenbe küni ziyaritimizni qobul qilghanda özining uqturushni élipla derhal ürümchige yétip barghanliqini bildürdi. Uning qeyt qilishiche, 2‏-ayning otturilirida ürümchige yétip kelgen xeyrigülni aldi bilen ürümchining midong rayonidiki bir türme doxturxanisigha, arqidin aptonom rayonluq xelq doxturxanisigha yötkigen bolsimu, biraq késelning waqti ötüp ketkechke dawalash ünüm bermigen. U, doxturlarning xeyrigülge “Ashqazan raki axirqi basquchi” dep di'agnoz qoyghanliqini bildürdi.

Jang long mundaq deydu:“Biz aptonom rayonluq xelq doxturxanisigha késel axirqi basquchigha kélip qalghanda kelduq. Lékin, aptonom rayonluq xelq doxturxanisining qolidinmu bashqa amal kelmeytti. Chünki, bimar bek kéchikken, dawalash waqti ötüp ketken idi. Ular bimarni ösme késellikler doxturxanigha yötkep, ximiyilik dawalashni teklip qildi. Biraq biz musulmanlarning aditide ximiyilik dawalash milliy tibatette dawalashqa yetmeydu. Shuning bilen biz ürümchide "bext yoli baghchisi" qorusidin bir öyni ijarige élip bir mezgil turduq. Chünki shinjangning hawasi tyenjinningkidin yaxshiraq, yémek-ichmiki nisbeten bixeter idi. Bu jeryanda men bir qanche qétim tyenjin'ge bérip qayttim. Bir qétim amérikigha chiqip, xyustonda ötküzülgen bir yighin'gha qatniship keldim. Shinjangdiki waqtimizda xeyrigülning tamiqi aziyip ketti. Uning üstige u her küni aghriqning derdide qiynilatti. Aptonom rayonluq xelq doxturxanisidiki bash wrach öz waqtida manga ayalimning tamiqi tartilip, axirda achliqtin ölidighanliqini éytqan. Ürümchide uning tamiqi kündin kün'ge aziyip mangdi. Axiri biz 2016‏-yili 7‏-ayda tyenjin'ge qaytip kelduq”.
Jang longning qeyt qilishiche, xeyrigülning burun ashqazan késili bar bolup, u qishning küni türmide soghuq su ishlitishke mejbur bolghan. U, xeyrigülning bu ehwalgha kélip qélishida saqchi terepning éghir jawabkarliqi barliqi, türmidiki mu'amile uni bu ehwalgha keltürüp qoyghanliqini ilgiri süridu. Uning bildürüshiche, türme terep xeyrigülni dawalashqa ruxset qilghan bolsimu, emma uning késili heqqide héchqandaq uchur bermigen.

Jang long, ayalining tyenjin'ge qaytip kelgendin kéyinki axirqi minutlirini eslep, uning axirqi 10 künde tamaqtin pütünley qalghanliqini bildürdi. U mundaq deydu: “Ayalimning 7‏-ayning axirliridin 8‏-ayning 19 ‏-künigiche bolghan ariliqtiki ehwaligha kelsem, deslepki chaghda bir az yaxshi bolup qalghandek qildi. U bu mezgilde azraq bir nerse yeytti. Uninggha asasen süyüq-seleng nersilerni qilip bérettuq. Axirqi 10 künde héchnéme yéyelmes boldi. Peqet azraq su ichetti. Lékin, u shundaq ehwaldimu her küni ésige kelse namaz oquytti. Men bir qeghez qutigha topa qachilap ekirip berdim. U shu topida teyyammum qilip, yatqan péti namaz oquytti. Birdemdin kéyin yene hoshidin kétetti. Uning qizi bir milliy tébabet dorisi tépip kelgen bolsimu, biraq u pütünley tamaqtin qalghachqa héchnéme yéyelmeytti. U wapat bolushqa bir kün qalghanda uning chong akisi, akisining ayali we apisimu kelgen idi. Uningdin burunmu ular bir qanche qétim kélip yoqlap ketken. Biraq ular axirqi qétim kelgende u közini achalmidi. Pütünley hoshsiz yatatti. Etisi biz talagha chiqip ketken yolda öyge téléfon qilsaq héchkim almidi. Shuning bilen derhal qaytip kelduq. Biz öyge kirsek qizi bir qachigha soghuq su élip uning yüzini sürtüwatatti. U axirqi qétim közini échip, menggüge yumdi. Bu chaghda 8‏‏-ayning 19 ‏-küni etigen sa'et 10:05 ötken idi.”

Xeyrigül qolgha élinishning aldida jang longning uni tyenjindiki téwiplargha apirip dawalatqanliqi melum. Tyenjindiki shi famililik bir tunggan téwip ziyaritimizni qobul qilip, xeyrigülning öz waqtidiki salametlik ehwaligha da'ir bezi uchurlarni berdi.
U: “Rast, mushundaq bir ish bar. Konkrét waqti ésimde qalmaptu, belki 2015‏-yilighu deymen. Men téwip. Öz waqtida uning chong teritidin qan keptiken. Men bimarning özini körüp baqmighan. Uning yoldishi manga ayalimning teritidin qan kéliwatidu, qandaq qilsaq bolidu, dédi, men öz waqtida uninggha buni gherb tébabetchilik usuli boyiche derhal tekshürtüp béqishni éytqan. Réntgén, k t gha sélip tekshürüp béqishni tapilighan idim. Uning késilige menmu di'agnoz qoyalmidim. Tibabetchilikte buni qan kélish deymiz. Tébabetchilik késelni en'eniwi usulda dawalaydu. Men uninggha gherbche usulda dawalaydighanlargha körsitip béqishni tapilighan” dédi.

Amérikidiki bezi tunggan pa'aliyetchilirining bildürüshiche, da'iriler xeyrigülni qolgha alghanda uning éghir ashqazan késili barliqini bilgen bolsimu, biraq buninggha tedbir qollanmighan.

Amérikada turushluq tunggan pa'aliyetchi sulayman guyi ependi mundaq deydu: “U türmige élin'ghanda uning teritidin qan kélish bar idi. Uning eyni waqittiki késellik ehwaligha qarighanda uning ehwali rak késilining ottura mezgilige bérip qalghan bolsa kérek. Biraq, uning késellik ehwali unchilik éniq emes bolup, bimarning özimu bilmeydu. Lékin türmide uning késili bek téz tereqqiy qilghan. Jang longning tölem telep qilish heqqidiki erzinamisidin qarighanda uning türmidiki axirqi 10 küni türme doxturxanisida ötken. Türme doxturxanisi késelni kontrol qilalmaydighanliqini körüp, uninggha uqturush qilghan.”

Sulayman guyi ependi, jang longning xeyrigül qolgha élin'ghanda tyenjinlik saqchilargha uning késili barliqini éytqanliqini bildürdi.

Sulayman guyi: “Men jang longning manga ewetip bergen erzinamiside türmining uningda ashqazan raki barliqini bayqighanliqigha da'ir héchqandaq uchur körmidim. Türme terep uning a'ilisige xeyrigülning késellik ehwalini tepsiliy uqturmighan. Xeyrigülning türmide ashqazini qanighanliqi éniq. Lékin türme terep uni tepsiliy tekshürdimu, bu éniq emes. Jang long ayalining türmidiki axirqi 10 nechche künlük salametlik ehwaligha da'ir uchurlarni élan qilishni telep qilghan. Türme xeyrigülning ashqazan raki ikenlikini bilgen, chünki bu uning ashqazan qanishidin melum bolidu. Ular buni bilip amalsiz xeyrigülni dawalashqa qoyup bergen. Bolmisa, u tyenjinde qolgha élin'ghanda jang long saqchilargha uning késili barliqini éytip, uninggha dora apirip bergen. Eyni chaghda tyenjin saqchi ponkitidikiler uni xatirjem bol, biz diqqet qilimiz, dep yolgha salghan” dédi.

Jang longning ilgiri sürüshiche, u 2016‏-yili 5‏-ayda xeyrigülni chet'elde dawalitish üchün 2‏-qétim pasportqa iltimas qilghan bolsimu, lékin da'iriler uninggha pasport ishlep bérishni yene ret qilghan.
Jang long mundaq deydu: “Eyni waqitta men ayalimning délosigha mes'ul bolghan aptonom rayonluq j x nazariti jinayi ishlar bash etritining xadimi bilen körüshüp, uninggha ayalimni amérikada dawalitish pilanim barliqini éytqantim. U manga doxturning doklatini kötürüp maralbéshigha bérip pasportqa iltimas qilsangla bolidighu, dédi. Shuning bilen maralbéshigha bardim. Men aldi bilen nahiyelik siyasiy -qanun komitétigha kirdim. Siyasiy -qanun komitétining chén famililik xitay sékrétari, aldida manga j x nazaritining pasport bérilsun deydighan xétini ekelseng pasport ishlep bérimiz, dédi. Arqidinla gépini özgertip, sen qa'ide tertip boyiche pasportqa iltimas qilsanglar ishlep bérimiz, dédi. Shuning bilen nahiyelik j x idarisining tashqi ishlar bölümige bardim. U yerge barsam nahiyelik dölet amanliq etritining bashliqimu shu yerde iken. Men bu ademni burun ayalimgha tunji qétim pasport iltimas qilghanda bir qétim körgen idi. U manga, ayaling kontrol qilinidighan ademler tizimolikidek chet'elge chiqsa bolmaydu, dédi.”

Biz bu munasiwet tyenjin shehiri shiching rayonluq dölet amanliq etriti, Uyghur aptonom rayonluq j x nazariti jinayi ishlar bash etritining mezkur délogha mes'ul xadimi mutellip we maralbéshi nahiyelik j x idarisi qatarliq orunlargha téléfon qilip, xeyrigülning délosini sürüshtürduq. Lékin bu organlar téléfonimizni almidi. Alghanlar so'alimizgha jawab bérishni ret qildi.