4 Yildin buyan iz-déreksiz ghayib qiliwétilgen doktur rahile dawutni sürüshte qilish chaqiriqliri kücheymekte

Xitay da'iriliri teripidin 2017-yili 12-ay mezgilide tutqun qilinip, iz-déreksiz ghayib qiliwétilgen shinjang uniwérsitéti filologiye inistitotining profisori, doktur rahile dawutqa erkinlik telep qilish chaqiriqliri töt yildin buyan üzlüksiz dawamliship kelmekte.

12-Dékabir küni rahile dwutning amérikadiki qizi eqide polat özining tiwittér torida resimlik chaqiriq élan qilghan. Eqide polat yollighan bu chaqiriqta sim tosaqlar ichige élin'ghan rahile dawutning süritining üsti qirghiqigha ““Apamgha erkinlik” dep yézilghan. Astigha bolsa “4 Yildin buyan xitay hökümiti teripidin ghayip qiliwétilgen rahile wdawutqa erkinlik, Uyghurlargha erkinlik!” dégen xetler yézilghan.

Folklorshunas rahile dawutning qizi eqide polat teripidin élan qilin'ghan bu resimlik chaqiriq 12-13-dékabir ikki kün ichidila ijtima'iy taratqularda keng tarqilip, nechche ming qétim hembehirlen'gen. Rahile dawutning chet ellerdiki oqughuchiliri, dostliri we shundaqla rahile dawutning ehwaligha yéqindin köngül bölüp kéliwatqan ilmiy we

Ammiwiy teshkilatlarmu eqide polat yollighan “Rahile dawutqa erkinlik” chaqiriqini hembehirligen, ular yene öz namida ijtima'iy taratqularda “Rahile wdawutqa erkinlik” chaqiriqlirini arqa-arqidin élan qilghan.

Norwigiyelik xalworsén méndoza (Halvorssen Mendoza ) teripidin nyu-yorkta qurulghan kishilik hoquq fondi teripidin 2009-yilidin buyan yilda bir qétim xelqaraliq yighin ötküzüp kéliwatqan “Oslo erkinlik munbiri” mu, 12-dékabir küni proféssor rahile dawut heqqide chaqiriq élan qilghan. “Oslo erkinlik munbiri” öz chaqiriqigha yene eqide polatning bu yil 10-ayda ötküzülgen “Oslo erkinlik munbiri” de apisi rahile dawut heqqide sözligen neq meydan nutuqinimu qoshup tarqatqan.

14-Dékabir küni rahile dawutning amérikadiki qizi eqide polat radiyomiz ziyaritini qobul qilip, 4 yildin buyan apisi rahile dawutqa erkinlik telep qilish pa'aliyitini her xil yollar arqiliq dawam qilip kéliwatqanliqni bildürdi.

Eqide polat yene özining bu yil 10-ayda “Oslo erkinlik munbiri” yighinigha qatnashqanda sözligen nutuqidimu, apisi rahile dawutqa oxshash tutqundiki Uyghur ziyaliliri we lagérlargha qamalghan Uyghur tutqunlargha pütün dunyaning köngül bölüshini telep qilghanliqini bildürdi.

Eqidening bildürüshiche, xitay hökümiti 4 yildin buyan rahile dawutning ehwalini taratqulardin üzlüksiz yoshurup kelgen. Gerche erkin asiya radiyosi teripidin rahile dawutning tutqunda ikenliki delillen'gen bolsimu, emma 4 yildin buyan u toghriliq tashqiy dunyagha héchqandaq uchur bérilmigen. Rahile dawutning salametlik ehwali qizi eqideni éghir endishige salmaqta iken.

12-13-Dékabir künliri yene amérikadiki “Uyghur herkiti” teshkilati, “Uyghur kishilik hoquq qurulushi” qatarliq teshkilatlarmu ijtima'iy alaqe munberliride chaqiriq élan qilip, tutqundiki Uyghur folklorshunas rahile dawutqa erkinlik telep qilghan.

Amérikidiki “Uyghur herkiti” ning bashliqi roshen abbas xanim 14-dékabir küni radiyomiz ziyaritini qobul qildi.

Roshen abbas xanim sözide rahile dawutqa oxshash tutqundiki Uyghur alimlirining dérikini qilish we xitay hökümitidin ularning erkinlikini telep qilish, qirghinchiliqqa uchrawatqan Uyghurlar weziyitini dunyagha anglitish we xitay hökümitige bésim qilish, xitaygha jaza tedbirliri qollinish herketlirining muhim bir terkibiy qismi ikenlikini tekitlidi.

Xelq'arada tonulghan folklorshunas rahile dawut 1966-yili ürümchide tughulghan. U özining tetqiqatida ilgiri köp qétim xitay medenyet ministérliqining mukapatliri we tetqiqat fondilirigha érishken. Rahile dawut Uyghur medeniyitige a'it köpligen kitap-maqalilarni élan qilghan. Uning “Uyghur mazarliri” namliq kitabigha amérikadiki fotograf, medeniyet tetqiqatchisi liza roz xanim tartqan Uyghur mazarliri heqqidiki foto resimler kirgüzülüp, én'giliz tilida neshr qilin'ghan hemde bu sahediki ilim ehli arisida zor tesir qozghighan idi. Rahile dawut 2017-yili 12-ayda tutqun qilinishtin ilgiri, köp qétim amérikadiki uniwérsitétlargha kélip, Uyghur folkloridin ders bergen. Xitay hökümet da'iriliri töt yildin buyan rahile dawut heqqide hichqandaq uchur bermigen. Uning tutqun qilin'ghanliqi 2021-yili 6-ayning 30-küni erkin asiya radiyosi Uyghur bölimi teripidin tunji qétim delillinip, köpligen xelq'ara taratqularda köchürüp élan qilighan idi. Emma xitay hökümitining profisor rahile dawutning ehwali heqqide hazirgha qeder héchqandaq melumat bermesliki, xelq'arada rahile dawutning ehwaligha bolghan endishilerni barghanche kücheytmekte.