Istanbulda “Xitay jaza lagérliridiki sherqiy türkistanliqlarning aqiwiti” namliq yighin ötküzüldi

Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2018.10.29
lager-istanbul-yighin.jpg “Xitay jaza lagérliridiki sherqiy türkistanliqlarning aqiwiti” namliq yighinda ege uniwérsitétining proféssori, Uyghur akadémiyesining re'isi doktor alimjan inayet ependi riyasetchilik qilmaqta. 2018-Yili 27-öktebir, istanbul.
RFA/Arslan

Merkizi istanbuldiki Uyghur akadémiyesining uyushturushi bilen 27-öktebir küni istanbulda “Xitay jaza lagérliridiki sherqiy türkistanliqlarning aqiwiti” namliq muhakime yighini ötküzüldi.

Mezkur yighin'gha ege uniwérsitétining proféssori, Uyghur akadémiyesining re'isi doktor alimjan inayet ependi riyasetchilik qildi. Yighinda xitayning jaza lagérida 8 ay yétip chiqqan qazaqistan puqrasi ömer bek'ali özining lagérdiki qabahetlik kechmishliri toghrisida toxtilip ötti. Uning azabliq kechürmishliri yighin ehlini sükütke chömdürdi.

Andin proféssor alimjan inayet “Xitayning jaza lagérliridiki Uyghur bilim ademliri )akadémikliri” ning jinayiti néme?” dégen témida doklat berdi.

Yighinda yene newsheher haji bektash weli uniwérsitétining dotsénti adem öger “Sherqiy türkistandiki Uyghur folklori tetqiqatchilirining bügünki aqiwiti” dégen témida, istanbul uniwérsitétining oqutquchisi ali ehmedbeg'oghli “Sherqiy türkistan mesilisi we türkiyening qilishqa tégishlik ishliri” dégen témida, beykent uniwérsitétining oqutquchisi meghpiret kamal yunus'oghli “Jaza lagérliridiki Uyghur ayal ziyaliyliri” dégen témida, “Xewer ajanda” zhurnilining yazghuchisi doktor perhat qurban tengritaghli “Jaza lagéridiki tajsiz sultan-abduréhim héyt” dégen témida doklat berdi.

Yighinda doklat bergüchilerning köpinchisi Uyghur diyarining esli qanunluq igiliri bolghan Uyghur, qazaq we bashqa yerlik türkiy xelqlerning xitay yürgüzüwatqan irqiy ayrimichiliq, medeniyet buzghunchiliqi, assimilyatsiye we yoq qilish siyasitining netijiside tarixtiki eng éghir xirisqa duch kéliwatqanliqi otturigha qoyuldi.

Yighinda yene milyonlarche bigunah Uyghur ziyaliyliri, bilim igiliri, edebiyat-sen'etchiler, tenterbiye sahesidiki cholpanlar we tijaretchilerning tutqun qilinip xitayning jaza lagérliri we türmiliride éghir rohiy we jismaniy azablargha duchar boluwatqanliqi, ichki ezalirining oghriliniwatqanliqi, ata-aniliridin ayrilip ige-chaqisiz qalghan nareside yétim balilarning ösmürler lagérlirigha sulan'ghanliqi yaki xitayning ichkiri ölkilirige yötkep kétilgenliki delil-ispatlar arqiliq otturigha qoyuldi.

Uyghur akadémiyening re'isi alimjan inayet xitayning hazir Uyghurlar üstidin resmiy yoq qilish siyasiti yürgüzüwatqanliqini otturigha qoydi. U jaza lagérlirigha qamalghan bigunah Uyghur ziyaliyliri, yazghuchiliri we sen'etchilerning isimlirini oqup ötti hemde xitayning bu qilmishlirigha qet'iy qarshi turidighanliqini ipadilidi.

Yighin axirida Uyghur akadémiyesining ijra'iye re'isi abdulhemit qaraxan yighinning xulase doklatini oqup ötti. Xulase doklatida xitayning jaza lagérlirigha kimlerning qamalghanliqi toghrisida tepsiliy melumat bérildi. Uningda türkiye, se'udi erebistan qatarliq 26 döletke bérip kelgenler, chet'ellerde uruq-tughqanliri bolghanlar, “Qanunsiz diniy pa'aliyet” ke qatnashqanlar, gumanliq kishiler, 1980- yilliri bilen 1990-yillar arisida tughulghan yashlar, milliy anggha ige kishiler, baylar we karxanichi sodigerler, alimlar, ziyaliylar hemde sen'etchilerning tutqun nishani bolghanliqi ilgiri sürüldi. Xulase doklatida yene xitayning Uyghurlargha qaritiwatqan siyasitini “Irqiy qirghinchiliq” dep qaraydighanliqi bildürüldi. Yighin axirida doklat bergüchilerge teqdirname teqdim qilindi.

Uyghur akadémiyesining ijra'iye re'isi abdulhemit qaraxan ziyaritimizni qobul qilip, xitayning jaza lagérlirida naheq yétiwatqan Uyghurlarning ehwaligha qarita türkiye hökümiti we xelqining diqqitini qozghash meqsitide mezkur yighinni türk tilida uyushturghanliqini bildürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.