Uyghur közetküchiler: nur bekri re'islikke saylanmidi, teyinlendi

Undaqta, nur bekrining rehberlik iqtidari we uning Uyghur xelqi ichidiki tesiri zadi qanchilik? töwende bu heqte Uyghur jem'iyitide 5 yildin béri tarqalghan inkaslar we Uyghur közetküchilerning pikir we bahaliri heqqide melumat bérimiz.

Nur bekri Uyghur aptonom rayonigha re'is qilip qayta teyinlen'gendin kéyin, xitay metbu'atliri nur bekri heqqide uzundin- uzun tonushturush maqalilirini élan qilmaqta. Maqalilerde uning rehberlik qabiliyiti, xelq ichidiki izzet hörmiti, rayonning xizmetlirige qatqan töhpisi alqishlanmaqta. Emma bu maqaliler, Uyghur rayonini tekshürüp tetqiq qilmighan, Uyghur xelqining tilini bilmeydighan we yürikini chüshenmeydighan, xitayning dölet axbarat organliridiki muxbirlar teripidin qelemge élinmaqta. Emma, Uyghur tor betliride we jama'et sorunlirida bolsa, yuqiriqidin tamamen eksiche uchur we inkaslar tarqalmaqta. Buningdin 3 yil awwal jem'iyette tarqalghan salam nur bekri, nur bekri namliq shé'irda mundaq déyilgen:

Salam nurbekri, nurbekri,
Sanga mendin salam ketti,
Salam qatari el derdi,
Naraziliq tamam ketti.

Néme der dep sorima mendin,
Xelq peyli yaman turar.
We hetta séni tillap,
Éghizliri yaman ketti.

Musteqil tetqiqatchi ilham toxti, nur bekrining, iqtidarsizliqi we re'islikke layaqetsizliki heqqide mundaq dégen:
-Men nur bekrining qandaqche re'is bolup qalghinini bilmeymen we uni layaqetlik bir re'is dep tonumaymen. Ilham toxti 2009-yildiki ziyaritimiz dawamida, nur bekrining Uyghurlargha wekillik qilalmaydighanliqini, Uyghur menpe'itini oylimaydighanliqini, etigendin kechkiche, merkizi hökümetke yaxshichaq bolushning koyida yashaydighanliqini bildürdi.

Yene inkaslardin melum bolushiche, jem'iyette nur bekri heqqide “Wang bekri”, “Nöl bekri” dégendek leqemler bar. Bu leqemlerde nur bekrining rayonluq partkomning siziqidin chiqalmaydighanliqi we uningdin chiqishqimu jür'et qilalmaydighanliqi bayan qilin'ghan.

Uyghur jem'iyitide mana mushundaq tesirge ige bir kishi bu nöwetlik qurultayda, rayonning re'islikige qaytidin teyinlendi. Undaqta, nur bekrining xitay merkizige yarap ketken terepliri qaysilar? bu heqte amérikida yashawatqan siyasiy közetküchi ilshat ependi oz qarashlirini otturigha qoydi.

Biz bügünki bu programmimizni, nur bekri heqqide yézilghan satira misraliri bilen axirlashturimiz.

Bashliq bolup uzun ötmey,
Ajayip bir eqil tapting.
Qosh til déding chirayliq qilip,
Lékin tilim qayan ketti.

Éshinchidur emgek küchi,
Oghul emes qizlirimiz.
Qizlar yürer ichkiride,
Ana yighlar balam ketti.

Qiz yötkiding ichkirige,
Fabrikida ishleydu dep.
Oghul bolmasmu bu ishqa,
Achchiq yutup atam ketti.

“Uyghurlarda téxnika yoq,
Xenzu yoldash ilip kelgen.
Ular bizning ustazimiz”,
Bu sözliring qaram ketti.

Öz élingde Uyghur xelqing,
Ish tapalmay yürer sersan.
Xenzu déhqan téxnik boldi,
Bu ulargha bu asan ketti.

Ana yurtta tolup yatqan,
Altun, kéwez, néfit, qashtash.
Yurtumda yoq kichik kölchek,
Ichkirige chong éqin ketti.

Xelq éghizi yaman iken,
Dédi séni xitayperes.
Men bu gepni déyelmeymen,
Qeghez bilen aran ketti.

Aptonomgha re'is iding,
Ismi uning Uyghur idi.
Arilimiding xelqni sen,
Yaman naming her yan ketti.