Uyghurlar atom radi'atsiyisining tesirige izchil uchrimaqta (2)

Süret, mutexessis enwer toxti ependining uyghur élide engliyidiki atom tetqiqatchiliri bilen élip barghan xupiyane tekshürüshliridin bir körünüsh.

Bügün Uyghur rayonda élip bérilghan atom sinaqlirining ékologiyilik muhitqa körsetken tesiri heqqide mutexessisler bilen söhbet ötküzduq. Mutexessis enwer toxti ependi rayondiki atom sinaqliri hem bu sinaqlarning rayonning muhitigha éghir derijide buzghunchiliq qilghanliqi heqqide toxtaldi.

 
Köpligen matériyallarda xitay hökümiti 1964 - yili 10 - aydin, 1996 - yili 7 - ayghiche bolghan ariliqta jem'iy 46 qétim atom siniqi élip barghanliqi ilgiri sürülmekte. Emma mutexessis w. N. Mikxa'ilowning "dunyadiki atom sinaqliri katalogi"da xitay hökümiti jem'iy 47 qétim atom siniqi élip barghanliqi, bularning hemmisi Uyghur élining lopnur rayonida élip bérilghanliqi ilgiri sürülgen.

Xitay hökümiti rayonda élip barghan, atom sinaqliridin kéyin, rayonda her xil yaman xaraktérlik ösme késelliri köpeygendin bashqa, rayonning ékologiyilik tengpungliqiningmu éghir derijide buzulghanliqi melum bolmaqta.

Hazir en'gliyide Uyghurlardiki türlük rak késelliri we Uyghurlarning atom siniqining ziyinigha uchrash ehwali heqqide mexsus tetqiqat élip bériwatqan mutexessis doxtur enwer toxti, rayondiki Uyghurlarning aq qan késili hem her xil ösme késellirige bu qeder köp giriptar bolushining sewebi, xitay hökümitining rayonda köp qétim élip barghan atom sinaqlirining tesiridin ikenlikini ilgiri sürgen idi. Bügün u ziyaritimizni qobul qilip, atom sinaqliri tesiridin Uyghur éli ékologiyilik muhitning éghir buzulghanliqi hem türlük tebi'iy apetlerning köpeygenlikini ilgiri sürdi.

U sözide, 1973 - yili xitay hökümiti lopnur rayonida élip barghan bir qétimliq atom siniqida ürümchi shehiride 3 kün'giche topiliq hawa rayi hadisisining körülgenlikini, hetta eyni chaghda yaponiye hökümitining shu qétimliq atom bombisi siniqining yaponiyigiche tesir qilghanliqini bildürüp, xitay hökümitige naraziliq xéti tapshurghanliqini bayan qildi.

Enwer ependi yene rayonda atom siniqi élip bérilghandin kéyin, rayondiki yépincha ösümlükliri we rayondiki haywanatlarda normalsizliq ehwalliri körülgenlikini, özining 1998 - yili, en'gliyidiki atom tetqiqatchiliri bilen élip barghan bir qétimliq rayondiki ösümlüklerdin ewrishke élip tekshürüsh netijiside, rayondiki atom radi'atsiye miqdarining 1945 - yili yaponiyining xiroshima arilida partlighan atom bombisiningkidinmu yuqiri ikenliki ispatlan'ghanliqini bayan qildi.

Enwer ependi yene, rayondiki Uyghur qatarliq milletlerning ene shundaq éghir derijide bulghan'ghan muhit ichide yashawatqanliqi üchün, bu rayon ahalisining bundin kéyinki ewladlirida herxil yaman xaraktérlik ösme késelliri we qan buzulush késelliklirining bundin kéyin téximu köpiyish éhtimalining zorluqini ilgiri sürdi.

Mutexessisler, nöwette Uyghur élide ékologiyilik muhitning kündin - kün'ge yamanlishishi, dawalash imkaniyiti bolmay ölüp kétiwatqan yaman xaraktérlik ösme késelliri, emeliyette rayondiki atom radi'atsiyisi nisbitining bashqa jaylardin nechche hesse yoqiriliqidin bolghanliqi we rayondiki atom radi'atsiyisi tesirining yene uzun muddet dawamlishishi mumkin ikenlikini ilgiri sürüshmekte.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.