Xelq'ara kechürüm teshkilati 2007 ‏ - yilliq doklatida xitayni eyiblidi

Xelq'ara kechürüm teshkilati bügün yeni 27 ‏ - may küni 2007 ‏ - yilliq doklatini élan qildi. Doklatta, xitay, rusiye, bérma, sudan, zimbabuwi we shimaliy koriye qatarliq döletlerning kishilik hoquq xatirisi tenqid qilindi.
Muxbirimiz shöhret hoshur xewiri
2008.05.27

 Doklatta yene b d t insan heqliri komitéti wezipisini toluq ada qilalmidi dep tenqidlendi؛ b d t bash sékritari wezipisige mas halda, insan heqlirining bayraqdari bolushqa chaqirildi.

Xitay ichidila emes, xitay sirtidimu insan heqliri weziyitige kashila qiliwatidu

Doklatning xitaygha alaqidar qismi mundaq bashlan'ghan: qolgha élin'ghan we türmige tashlan'ghan adwokatlar we zhornalistlar sani köpiyiwatidu؛ döletning diniy pa'aliyet sorunlirigha qol tiqishi chékidin éshiwatidu؛ bolupmu shinjang Uyghur aptonom rayonida pikir we diniy erkinlikke qarshi bésim üzlüksiz éshiwatidu؛ mundaq weziyet tibettimu dawam qiliwatidu."

Doklatta xitayning, b d t insan heqliri komitétida wezipe élishtin burun, bir qatar wedilerni bergenlikini emeliyette xitay shirketlirining, diktator döletler bilen qoral sodisi qilip rayondiki insan heqliri weziyitige selbiy tesir körsetkenliki, netijide xitayning yalghuz xitay ichidila emes, xitay sirtidimu insan heqliri weziyitige kashila qiliwatqanliqi tenqidlendi.

Doklatta, dunyada dawam qiliwatqan xelqara térrorluqqa qarshi küreshning, bixeterlik jehette belgilik netije qazan'ghan bolsimu, insan heqliri weziyitide éghir depsendichilikke yol achqanliqi, bu sewebtin bir qisim döletlerning dölet bixeterlikini heddidin ziyade tekitlep insan bixeterlikini xeterge yoluqturghanliqi bayan qildi.

Xitay ötken bir yil ichide 2790 kishini ölümge höküm qildi

Doklatta öktichi küchler mesilisige alahide orun bérilgen bolup, doklatning bu qismida mundaq déyilgen: "qeyerde öktichiler yoq bolsa, shu yerde erkin pikir yoq démektur؛ qeyerde öktichiler yoq bolsa, shu yerde démokratiye saxta démektur؛ qeyerde öktichiler yoq bolsa shu yerde diktatorlar hakimiyet béshida démektur." Xitayning xu jya we Ye Guozhu qatarliq öktichilerni türmige tashlighanliqini pakit qilip körsetken doklat, xitayda ötken bir yil ichide 2790 kishi ölümge höküm qilinip, bulardin 1010 kishi üstidiki hökümning ijra qilin'ghanliqini ashkarilidi.

Doklatning Uyghurlargha alaqidar qismida, Uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadir xanimning oghulliri alim abduréhim we ablikim abduréhimlarning téxiche türmide yétiwatqanliqi, kanada puqrasi hüseyin jélilning özbékistandin tutup kétilgenliki, 17 neper Uyghur mehbusning güentanamo türmiside ikenliki tilgha élindi.

Amérika terep söhbette tibet we Uyghur mesilisini otturigha qoydi

Xelq'ara kechürüm teshkilati 2007 ‏ - yilliq doklatini élan qilghan eyni künde xelq'ara axbarat xitay we amérika kishilik hoquq söhbitining xulasisini élan qildi. Söhbetning amérika terep mes'ulining bildürüshiche, bu qétimqi söhbet ijabiy we qurulush xaraktérlik söhbet bolghan. Söhbette, amérika terep tibet mesilisi bilen birlikte Uyghur mesilisinimu otturigha qoyghan.

Xitay tashqi ishlar bayanatchisi chin gang mezkur söhbet üstide toxtilip, bashqa döletler bizning ichki ishlirimizgha arilashmasliqi kérekti, déyish arqiliq söhbettin naraziliqini bildürgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.