Ministir chenning xitay hökümitige bolghan xushametchiliki kanada axbarat sahesining alahide diqqitini tartmaqta

Kanadada chiqidighan yershari mektupliri gézitining xewirige asaslan'ghanda, kanadadiki xitay kommunist hakimiyitige qarshi démokratik pa'aliyetlerde boluwatqan herqaysi teshkilatlar izchil halda ministir chenning. Béyjing hökümiti we kanadadiki xitay konsulxanisi bilen apaq-chapaq boluwatqanliqigha narazi bop kelmekte iken. Chen yene xitay terep bilen alahide yéqinlishish bilen birge kanadadiki xitay öktichilirige we xitayning zitigha tégidighan maqalilerni élan qilidighan metbu'atlarghimu soghuq mu'amile qilip kelmekte iken.

Igileshlerge asaslan'ghanda, chenning 2010-yilining özidila, kanadadiki xitay konsulxanisining tor bétige 28 parche maqale yézip bergenliki melum. U yene kanadadiki xitay konsulining bayraq chiqirish, yéngi konsullarni kütüwélish we uzitip qoyush murasimlirining da'imliq méhmini iken.
Kanada metbu'atlirida boluwatqan mulahizilerge asaslan'ghanda, ministir chen, xitayning kanadada turushluq muxbirlirining aktip qollighuchisi bolup, dawamliq halda xitayni maxtaydighan söhbet we ziyaretlerge qatniship turidiken. U yene kanadadiki xitaygha eng köp qatraydighan ministir bolup hésablinidiken. U aldinqi qétim melum bir xitay axbaratining ziyaritini qobul qilghanda, özining 1980-yilidin étibaren 70 qétimdin artuq xitaygha qatrighanliqini étirap qilghan.

U yene muxbirlarning: “Siz xitaygha alahide köngül bölidighan ministir ikensiz,siz özingizni kanadaliq hésablamsiz yaki junggoluqmu?” dégen so'aligha, keskin qilip éytqanda men kanadaliq emma, esli neslimge we xitaylarning mesililirige köngül bölimen dep jawab bergen.

2009-Yili xitay hökümiti qurulghanliqining 60 yilliq murasimigha ministir chen alahide méhman süpitide teklip qilin'ghan. Chen shu yili tyen'enmén meydanida ötküzülgen murasimgha qatnashqan we muxbirlargha xitayni medhiyilep shé'ir oqup bergen. U yene xitayda ötküzülidighan her qandaq chong tiptiki tebriklesh pa'aliyetliridin teklipsiz qalmaydighan bolup, xitayda ötküzülgen olimpik tenheriket yighinighimu alahide méhman süpitide qatnashqan.

Kanadadek bir démokratik döletning ölke derijilik emeldari bolup xizmet qiliwatqan ministir chenning, kishilik hoquq depsendichilikliri toxtimay yüz bériwatqan xitaydek bir diktator dölet bilen alahide apaq-chapaq bolushi we kanadada xitayda démokratiyini emelge ashurush üchün küresh qiliwatqan teshkilat we xitay heqqide selbiy maqaliler élan qilghan metbu'atlargha qarita soghuq mu'amile qilishtek ikki xil ölchem pozitsiyisi, kanada bixeterlik tarmaqliri we metbu'at sahesining alahide diqqitini tartiwatqanliqi melum.

Mesilen, chen 2008-yili xitaygha barghanda, xubéy ölkilik birlik sep bölümining bashliqi su shyawyün bilen körüshken. U yene su shyawyün bilen, bu yil may éyida xitayning torontoda turushluq konsulxanisi ötküzgen bir murasimda alahide körüshken. Uning ötken yili yene, chingdaw sheherlik birlik sep bölümining bashliqi zang eyming bilenmu körüshkenliki melum.

Kanada jasusluq teshkilati k s s ning sabiq yuqiri derijilik emeldari, jasusluq mutexessisi we bu teshkilatning sabiq bashliqi maykil katsuya xitaydiki birlik sep bölümi heqqide toxtilip mundaq deydu:
“Atalmish xitay birlik sep bölümi,xitay bixeterlik idarisi qarmiqidiki ishpiyonluq teshkilati shundaqla xitay bixeterlik idarisi üchün xizmet qiliwatqan 5 chong qurulushning biri, ministir chen ular bilen apaq-chapaq bolushtin burun bu organning mahiyitini yaxshi bilishi kérek.”

U yene qattiq teleppuzda: “Tolimu xeterlik bolghini, bir kanada ministirining xitay birlik sep bölümi bilen hemkarlishishi, bu xuddi sheytan bilen söhbetleshkendek bir ish. Chünki, xitay jasusluqi gherbning we yaki sabiq sowét ittipaqining jasusluq ishlirigha oxshimaydu, ular dawamliq pozitsiyisini özgertip turidu. Ular, eger sen biz bilen hemkarlashsang tijaret ishliring we kélechiking daghdam bolidu dégen teklipni desleptila otturigha qoyghan bolidu” dégen.

Ötken yili kanada bixeterlik idarisining bashliqi richart fadden,xitay hökümitining her xil usul chariler bilen kanadaliq siyasetchilerni ündekke keltürüshke urunuwatqanliqi heqqide bayanat bergendin kéyin, kanadada yashawatqan xitaylar buni pakit ispati bolmighan bimenilik dep naraziliq bildürgen idi. Yéqinda yene shinxu'a agéntliqining ayal muxbiri shi rung setchiliki otturigha chiqti. Nöwette ontari'o ölkisining medeniyet we sayahet ishliri ministiri chenning béyjing diktator hakimiyiti bilen bolghan alahide yéqinchiliqi, bolupmu xitay birlik sep bölümi bilen bolghan hemkarliqi munazire qilinmaqta.

Bu heqte torontoda pa'aliyet élip bériwatqan xitayda démokratiyini emelge ashurush jem'iyitining bashliqi wen: “Xitay hökümitining kanadaliq siyasetchilerni ündekke keltürüp,kanadaning kishilik hoquq qimmet qarishini ajizlitishqa urunuwatqanliqi heyran qalarliq yéngi ish emes” dégen.

Ulugh éra gézitining kanadadin bergen xewirige asaslan'ghanda, yéqinda torontoda ötküzülgen asiya medeniyet féstiwaligha ulugh éra gézitining muxbirliri qatnashturulmighan. 3 Yilda bir ötküzülidighan asiya medeniyet féstiwaligha ontari'o ölkilik medeniyet we sahayetchilik ministirliqi riyasetchilik qilidighan bolup xitaylar asasi salmaqni igileydiken.

Ulugh éra géziti, xitay tilida chiqidighan xelq'araliq gézit bolup, u xelq'araliq axbaratchiliq we démokratiye prinsipliri boyiche biterep xewerchilik bilen shughullidighanliqi, falunggung hemde xitaydiki insan heqliri depsendichilikliri heqqide köplep xewer béridighanliqi üchün, izchil halda xitay hökümitining közige qadalghan miq bolup kelgenliki melum.

2008-Yili torontoda ötküzülgen asiya medeniyet fstiwalida ulugh éra gézitining muxbirlirini körgen xitayning torontoda turushluq bash konsuli ju tawyingning ghezeplen'gen halda murasimni terk etkenliki we medeniyet sayahetchilik ministiri chenningmu keypiyatining yaxshi bolmighanliqi metbu'atlarda yer alghan idi.

Bu qétim ulugh éra géziti muxbirlirining asiya medeniyet féstiwaligha qatnishishining ret qilinishi, kanada metbu'atlirida ministir chen heqqidiki guman we mulahizilerni ulghaytmaqta.

Nöwette kanadada yerlik saylam élip bériliwatqan bolup, yer shari mektupliri gézitining xewirige asaslan'ghanda, ministir chenning ulugh éra gézitining muxbirlirini asiya medeniyet féstiwaligha qatnashturmasliqidiki seweb, ularning özi heqqide saylam mezgilide birer ijabiy bolmighan maqalilerni yézip qélishidin éhtiyat qilghanliq sewebidin iken.

Tepsilatini yuqiridiki ulinishtin anglighaysiler.