' Қәшқәр қәдимий шәһириниң чеқилиши бир тарихни дуня хәритисидин өчүрүветиштур '

Қәшқәр қәдимий шәһириниң чеқилишиға йеқиндин көңүл болуп келиватқан шәхсләрдин бири, калифорнийилик мириам җ водис ханимдур. Қәшқәрниң чеқилиши һәққидә хәвәрләр мәйданға чиққандин кийин, мириам җ водис ханим қәдимий қәшқәрни чеқилиштин тосуп қелиш учун, америка президенти обама вә бир қисим палата әзалириға мәктуп йоллаш вә торда имза топлаш қатарлиқ паалийәтләрни елип бармақта иди.
Мухбиримиз җүмә
2009.06.10
Miriam-j-Woods-Qeshqerni-Qoghdash-305 Сүрәттә, қәшқәрни чеқилиштин сақлап қелишта җамаәт пикири топлаш үчүн имза топлаш паалийитини башлиған, калифорнийидә турушлуқ мириам водис хеним.
Сүрәттни Miriam J. Woods Хеним тәмнлигән, аптор җумә.


Қәшқәр қәдимий шәһәр райониниң чеқилиш көлими бу йил киргәндин башлап техиму зор дәриҗидә кеңәйтилгән болуп, хитай ахбаратлириға қариғанда хитай һөкүмити мәзкур шәһәр районидин 200 миң нопусниң көчүрүлидиғанлиқини илгири сүрмәктә.

Қәшқәрни чеқилиштин сақлап қелиш Үчүн паал һәрикәт қиливатқан, америкиниң калифорнийә штатида турушлуқ мириам җ водис ханим, гәрчә қәшқәр муһим шәһәр болсиму, нурғун адәмниң бу районға болған тонушиниң анчә юқири әмәсликини, шуңа қәшқәрниң чиқилишини тосуп қелишта җамаәт пикир топлаш үчүн ушбу паалийәтни қанат яйдурғанлиқини билдүрди.

 "Мириам ханим: мән қәшқәрниң чеқилип кетишини халимаймән. Қәшқәр муһим шәһәр вә у муһим район. Шундақтиму, бу район көпинчә һалларда ғәрб дунясида сәл қарилип келинди вә кишиләр бу районға көп етибар берилмиди."

Мириам водис ханим: " бу чариләр хитайни қиливатқан ишидин хиҗил қилдуруп, елип бериватқан қурулушини тохтиталиса вә яки пиланини өзгәртишкә һәйдәкчилик қилалисила шу купайә."

Мириам водис ханим йәнә, өзиниңму қәшқәрниң чеқиливатқанлиқи һәққидики хәвәрдин нюйорк вақит гезитидә бу һәқтә берилгән мақалә арқилиқ вақип болғанлиқини, һәмдә америка президенти вә бир қисим мунасивәтлик авам палата әзалириға бу һәқтә мәктуп йоллиғанлиқини, гәрчә булардин бәк зор үмид күтүп кәтмисиму, уларниң башқа америкилиқларни бу һәқтә хәвәрләндүрүшини үмид қилидиғанлиқини билдүрди.

"Мән һазир уларниң қәшқәрниң чеқилиши һәққидә җамаәт алдида пикир баян қилишини үмид қилимән. Мәйли қандақ усул қоллинишидин қәтий нәзәр, әгәр бу чариләр хитайни қиливатқан ишидин хиҗил қилдуруп, елип бериватқан қурулушини тохтиталиса вә яки пиланини өзгәртишкә һәйдәкчилик қилалисила шу купайә."

Хитай йәрлик һөкүмитиң қәшқәр қәдимий шәһәр районини чеқишқа көрсәткән баһаниси, қәшқәр қәдимий шәһәр райониниң хәтәрлик икәнлики, әгәр йәр тәврәшкә охшаш тәбиий апәтләр йүз бәрсә бәрдашлиқ берилмәйдиғанлиқи, шуңа бу шәһәрни пүтүнләй чеқип орниға йеңичә олтурақ өйләрни бәрпа қелиш иди.

Мириам җ водис : "қәшқәр қәдимий шәһириниң чеқилиши болса бир мәдәнийәтни сүпүрүп ташлаш вә бир тарихни дуня хәритисидин учуруветиштин ибарәт"

Бу һәқтә өз көз қаршини оттуриға қойған мириам водис ханим, "бу пәқәт асассиз сәвәб. Чүнки бу өйләр бу районда нәччә йүз йиллардин бери мәвҗут иди. Буниңда чоқум бир сәвәб бар. Мәнчә бу һәргизму йәр тәврәштин сақлиниш учун елип бериливатқан чеқип йөткәш әмәс. Бу йәрдики йошурун қозғатқуч күч болса, бир мәдәнийәтни сүпүрүп ташлаш вә бир тарихни дуня хәритисидин учуруветиштин ибарәт. Бу адәмниң көңлини толиму ғәш қилиду. Лекин адәмни униңдинму өтә үмидсизләндүридиған йери шуки, буни тосуп қилиш учун һечкимниң бирәр иш қилмаслиқи," деди.

Униң билдүрүшичә йәнә, қәшқәрниң чеқилиши пүтүнләй сиясий мәқсәттә елип бериливатқан болуп, буниңда хитайниң шу арқилиқ хитай мәдәнийитини башқиларға теңиш ғәризи ашкариланған.

Мириам водис ханим қәдимий қәшқәр райониниң чеқилиши шәкил вә сиясий мәвқә җәһәттин елип ейтқанда 2001 - йили талибан һөкүмити тәрипидин партлитип түзливетилгән будда бамян ( бамян буддилири) ға охшап кәтмисиму, тарихи йоқитиш җәһәттин охшап кетидиғанлиқини илгири суруп " буларниң ахирқи нәтиҗиси охшаш. Пүтүн дуня тарихниң бу қисмидин айрилиду. Пүтүн дуня өтмүш билән һазирни бағлап туридиған бир риштидин айрилиду. Йәрликләрму шуниңға яриша зиян тартиду. Бу орунлар саяһәтгаһлардин иди," деди.

Мириам водис ханим бу һәқтә йәнә издинидиғанлиқини билдүрди

Мириам водис ханим қәшқәрни қоғдап қелиш үчүн йеқиндин буян давамлаштуруватқан торда имза топлаш мураҗиәтнамиси һәққидә тохтилип, мәзкур мәсилигә көңүл болуватқанлар анчә көп болмисиму, әмма имза қойғучиларниң барғанчә көпийиватқанлиқидин хушал икәнликини илгири сүрди вә "әмди мәқсәт, бу мураҗиәтнамиға 1000 имза топлаш. Бундин кейин мән йәнә, калифорнийә тәвәсидин болған америка дөләт мәҗлиси әзалири, авам палата әзалири вә калифорнийә вәкиллиригә мәзкур мәсилә хусусида телефон қилишини пилан қиливатимән. Бәлким бу мураҗиәтнамә қәшқәр мәсилисидә уларниң диққитини җәлп қелишқа йетип қала," деди.
 
Мириам водис ханим илгири оригон штатиға җайлашқан рид институтида селиштурма диншунаслиқ бойичә бакалаврлиқ унвани алған болуп, у нөвәттә паштун тиллири бойичә аспирантлиқта оқуш үчүн издәнмәктә. Мириам водис ханим һазир калифорнийидә яшайду.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.