Xitayning 19 ölke hem sheherliri Uyghur élide yéngi échish dolquni qozghidi

Bultur béyjingda xitay hökümitining, shinjang xizmet yighinida shinjangning halqima tereqqiyati we uzun muddetlik eminliki üchün élin'ghan istratégiyilik pilani boyiche, Uyghur élige nishanliq yardem béridighan 19 ölke we sheher chaqmaq tézlikide heriketke kélip bu bir yil ichide, Uyghur élining barliq jayliri we sahelirigiche singip kirip, yéngi bir échish dolqunini qozghidi.

Uyghur élide 20 yilgha yéqin hoquq tutqan wang léchu'enning ornigha jang chünshenni yötkep kélishi 2009-yili yüz bergen 5-iyul weqesidin kéyin xitay hökümitining Uyghur élini bashqurushta alghan eng chong qarari déyilse, xitaydiki 19 ölke we biwasite qarashliq sheherni Uyghur élige nishanliq yardem bérish istratégiyisini yolgha qoyushini nuqtiliq istratégiyilik tedbir déyishke bolidu.

Bultur 6-ayning 28 küni shangxey shehirining shinjanggha yardem bérish aldinqi sep qomandanliq shtabi, qedimiy diyar qeshqerde wiwiska asqandin buyan xitay axbarati tarqatqan xewerlerge qarighanda, hazirgha qeder Uyghur élige nishanliq yardem béridighan xitayning her qaysi ölke we biwasite qarashliq sheherlirining Uyghur élide yolgha qoyghan sinaq nuqta türliri 172 ge yetken. Xitay axbaratlirining teshwiqatigha qarighanda bu xitay ölke, sheherlirining bir yilda her kesipler boyiche salghan meblighi 15 milyard 800milyon yüendin ashqan iken.

Gerche xitay hökümiti teshwiqatlirida Uyghur élige yardem béridu dégen nam bilen Uyghur élining jay-jaylirigha orunlashqan sinaq nuqta türliri “Xelq turmushini birinchi orun'gha qoyup, shinjanggha yardem bérishning buningdin kéyinki xizmet yönilishini körsitip berdi” déyiliwatqan bolsa, yerlik Uyghur ammisi bu xil yéngi échish dolqunining Uyghur élining esli xojayinliri bolghan Uyghurlargha héchqandaq menpe'et élip kelmigendin bashqa,eksiche jaylirida bar bolghan imkanliridinmu ayrilip qélishqa seweb boluwatqanliqini bayan qilmaqta, aqsudiki bir Uyghur sodigerning bayani bu.

Xitay hökümiti shinjanggha yardem bérish xizmiti ixtisasliqlar, téxnika, bashqurush, meblegh qatarliqlarni öz ichige alghan shinjanggha omumyüzlük yardem bérishtur dep körsetti. Xitay hökümiti bu bir yilda yene “Shinjanggha yardem bérish rohi” ni terghib qilip xitay ölkilerdin Uyghur élige alte türkümde jem'iy 3700 kadir yötkigen. Ular nöwette tengritéghining shimaliy we jenubida xitayning Uyghur élide ebediy eminlikni ishqa ashurush siyasiti üchün xizmet qilmaqta. Xitay hökümiti xitaydin yötkep kelgen bu kadirlirini bolsa Uyghur élining her sahelirige küch qoshup, Uyghur élining iqtisadiy tereqqiyati we eminliki üchün zor rol oynimaqta dep teshwiq qilmaqta. Gu'angdung dunggu'endin kelgen kadir lo wéydung shinxu'a agéntliqigha “Shinjangda turidighan üch yil waqitqa nisbeten hemmimizning rohiy teyyarliqimiz bar, bu xuddi üch yil aliy mektepte oqughan'gha yaki üch yil esker bolghan'gha oxshash ish” dégen. Shinjanggha nishanliq yardem béridu déyilgen 19 xitay ölke we biwasite qarashliq sheherlirimu asasen tengritéghining jenub we shimalidiki asasiy qatlamlargha orunliship bolghan, shinjang géziti bu heqte “Shinjanggha yardem bérish yéngi méxanizmi shinjangdin menggü ketmeydighan xizmet etriti"ni qaldurdi dep xewer élan qildi.

Uyghur déhqanlirining bayanigha qarighanda,bu xil “Yardem bergüchi” kadirlar Uyghur élidiki ammigha selbiy tesirlerni bergendek körünidu, xotenlik déhqan ayal öz yurtigha “Yardem” ge kelgen xitay kadirlargha mundaq baha berdi.

Jang chünshen “Shinjangdiki mesililerni hel qilishta ammini birinchi amil, xelq turmushini hemmidin ela, asasiy qatlamni hemmidin muhim bilish” dégen üch nuqti'inezerni otturigha qoydi. Shundaqla bu bir yilda mushu üch terepni asas qilip siyasetlerni yürgüzmekte. Nöwette Uyghur élige yardem béridighan bu ölke, sheherler kelgüsi besh yilliq pilanini tüzüp chiqqan bolup, bu pilan Uyghur aptonom rayonining 12-besh yilliq pilani bilen zich munasiwetlik iken.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi alim séyitof ependi xitay hökümitining telipi we istratégiyilik pilani bilen Uyghur éligha singip kirgen 19 ölke we biwasite qarashliq sheherlerning Uyghur élide élip bériwatqan atalmish yardem bérish ishlirining esli meqsitining özliri güzel teriplewatqan “Shinjanggha yardem bérish arqiliq her millet xelq ammisigha nep yetküzüshni meqset qilghan méhribanliq herikiti” bolmastin belki xitay hökümitining mustemlikichilik siyasitining 5-iyuldin kéyin yenimu ilgirilitilgen bir shekli dep mulahize qildi.