بۈگۈنكى ئۇيغۇر جەمئىيىتىدىكى ئىسراپخورلۇقلار

ئىسراپچىلىق - بىر نەرسىنى ھەددىدىن ئارتۇق بۇزۇپ چېچىش دېگەنلىك بولۇپ، ئىسراپچىلىقنى ۋە ئىسراپخورلارنى دۇنيادا ھېچقانداق دىن ياكى قانۇن قوللىمايدۇ. چۈنكى ئىسراپ قىلىپ بۇزۇپ - چاچقان نەرسىلەردىن ھېچكىم پايدىلىنالمايدۇ. ئەكسىچە، ھەر نەرسىنى نورمال ھالدا قائىدە - يوسۇن بۇيىچە ئىشلىتىش پۈتۈن ئىنسانلار تەرىپىدىن قارشى ئېلىنىدىغان، ئاللاھ تائالانى مەمنۇن قىلىدىغان ياخشى ئۇسۇلدۇر.
ﻣﯘﺧﺒﯩﺮﯨﻤﯩﺰ ﺋﯚﻣﻪﺭﺟﺎﻥ ﺗﻮﺧﺘﻰ ﺧﻪﯞﯨﺮﻯ
2008.07.22

 قۇرئان كەرىمدە:" يەڭلار، ئىچىڭلار، ئىسراپ قىلماڭلار، ئاللاھ ئىسراپ قىلغۇچىلارنى ھەقىقەتەن ياقتۇرمايدۇ" دەپ كۆرسىتىلگەن. ئاللاھ مۇشۇ ئايەت ئارقىلىق ھەر قانداق سورۇنلاردا بىزگە رىزىق قىلىپ بېرىلگەن نازۇ‏ - نېمەتلەرنى كەڭتاشا يېيىشكە، ئىچىشكە تەرغىب قىلىدۇ، لېكىن ئىسراپخورلۇق قىلىشىمىزنى قاتتىق چەكلەيدۇ.

سەئۇدى ئەرەبىستانىنىڭ مەككە مۇكەررەمە شەھىرىدە تۇرۇشلۇق ياش ئالىم ئابدۇلكەرىم ھاجىم بۇ ھەقتىكى سۆھبىتىمىزنى قوبۇل قىلغان ئىدى.

ئابدۇلكەرىم ھاجىم بىلەن سۆھبەت

ئابدۇلكەرىم ھاجىم ھازىرقى ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ئومۇملىشىشقا باشلىغان ئىسراپخورلۇق ھەققىدە توختىلىپ مۇنداق دېدى:" ھازىر بىزنىڭ ئۇيغۇر جەمئىيىتىمىزدە ھەشەمەتلىك مىللي ئۆرپ - ئادەت نىقابى ئاستىدا بەس - بەستە ئەۋج ئېلىپ، توي - تۆكۈنلەرنىڭ تۈرلىرى بارغانسېرى كۆپىيىپ، ھەشەمەتلىرى كۈندىن - كۈنگە ئېشىپ، بېسىمى تېخىمۇ ئېغىرلاپ، كىشىلەرگە ئىقتىسادىي ۋە ئىجتىمائىي تەھدىت پەيدا قىلماقتا. بۇنداق سورۇنلارغا قاتنىشىشنى ئۆزىنىڭ شەرەپلىك مەجبۇرىيىتى قىلىۋالغان بىر قىسىم كىشىلەر ئۆزىنىڭ قىممەتلىك ۋاقىتلىرىنى ئىلىم تەھسىل قىلىش، خىزمەت قىلىش، كىتاب كۆرۈش، ئەڭ مۇھىمى كەلگۈسى ئەۋلادلىرىنى ياخشىراق تەربىيىلەشكە سەرپ قىلىشنىڭ ئورنىغا، بىھۇدە ئىشلارغا، توغرىسى چوڭ يەپ، چوڭ ئىچىشكە، باشقىلارغا مەرد تونۇلۇپ ئىمتىياز تىكلەشكە سەرپ قىلماقتا. بۈگۈنكى ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ئۆتكۈزۈلۈۋاتقان توي - تۆكۈنلەرگە نەزەر سالىدىغان بولساق، بەزى ئاتا - ئانىلار مال - دۇنيا يىغىش ياكى مال دۇنياسىنى كۆز - كۆز قىلىش مەقسىتىدە پەرزەنتلىرىنىڭ توي دائىرىسىنى كېڭەيتىپ، بىر - بىرىگە قىيىنچىلىق كەلتۈرۈپ، ھەشەمەتلىك قىلىپ جەمئىيەتتە يامان تەسىر پەيدا قىلماقتا. ئىقتىسادى ئاجىز كىشىلەر بولسا توينى ئاددىي ئۆتكۈزۈشكە جۈرئەت قىلالمىغانلىقتىن، ئۇلارنىڭ پەرزەنتلىرى كوچىلارغا چىقىپ كېتىپ، جەمئىيەتتە يامان تەسىر پەيدا قىلىپ، ئاتا - ئانىلىرىغا نومۇس ئېلىپ كېلىۋاتماقتا. بۇلارنىڭ ھەممىسى ئۇيغۇر جەمئىيىتىگە كەلگەن بىر پاجىئە. ئاللاھنىڭ ۋە پەيغەمبەرنىڭ ئەمرىگە بويسۇنۇپ ناماز ئوقۇيدىغان، روزا تۇتىدىغان بۇ مۇسۇلمانلار نىڭ توي ئىشلىرىدىمۇ ئۆزلىرى ئېتىقاد قىلىپ كېلىۋاتقان دىننىڭ كۆرسەتمىلىرىگە ئەمەل قىلىشى زۆرۈر ئىدى. پەيغەمبىرىمىز ھەزرىتى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام:" توينىڭ ئەڭ ياخشىسى چىقىمى ئاز بولغان تويدۇر"دەپ كۆرسەتكەن. يەنە بىر ھەدىستە:" راسخوتى يېنىك بولغان نىكاھ چوقۇم بەرىكەتلىك نىكاھتۇر" دەپ كۆرسەتكەن.

ئاتا - ئانىلار ھەشەمەتلىك توي قىلىشتىن كېلىدىغان قۇرۇق ئابروينى ئويلىماستىن، بەلكى ئەڭ ئاۋۋال پەرزەنتلىرىنىڭ بەختىنى ۋە كۆڭۈللۈك تۇرمۇش قۇرۇشىنى ئويلىشى كېرەك.

ئۇيغۇر جەمئىيىتىدىكى يەنە بىر پاجىئە

ئابدۇلكەرىم ھاجىم بىر قىسىم ئاتا - ئانىلارنىڭ توي - تۆكۈنلەرنى ھەددىدىن ئارتۇق مۇرەككەپلەشتۈرۈپ قويغانلىقى سەۋەبلىك بىگۇناھ قىز - ئوغۇللىرىنىڭ بەختىگە ئولتۇرۇۋاتقانلىقى ھەققىدە توختىلىپ مۇنداق دېدى:" بەزى كىشىلەر ھەشەمەتچىلىك، بەتخەجلىكنى پەرزەنتلىرىنىڭ ئابرويى دەپ قاراپ، بولمىغۇر قائىدە يوسۇنلارنى ئويدۇرۇپ چىقىرىپ، نامرات كىشىلەرگە ئىقتىسادىي جەھەتتىن ئېغىر تەھدىت سالماقتا. پۇل - مالغا ھەم ھەشەمەتچىلىككە ھېرىس تۈپەيلىدىن بەزى كىشىلەر بالاغەتكە يەتكەن قىزلىرىنى تالالىق قىلىشنى مال - دۇنيا، ئابروي تېپىشنىڭ دەسمايىسى قىلىۋالماقتا. بۇنىڭدىن قىز - يىگىتلەر تولىمۇ خورلۇق ھېس قىلىشماقتا. مەسىلەن: بىر قىسىم ئاتا - ئانىلار قىزلىرىغا لايىق كېلىپ، بۇ قىز توي قىلىشقا قېتىلسا، باھانە كۆرسىتىپ، قىزىنى ئادەمگەرچىلىكى بار كىشىلەرگە بەرگىلى ئۇنىماي، قىسمەن شەخسىيەتچى، ھەشەمەتخور كىشىلەرگە - ئۇلارنىڭ كۆز - كۆز قىلغان ۋاقىتلىق مال - دۇنياسىغا ئالدىنىپ - پۇلغا سېتىپ قويۇپ، بىچارە قىزلىرىنىڭ بەختىگە ئولتۇرۇۋاتىدۇ. مۇسۇلمانلارنىڭ دىنىي - قائىدە - يوسۇنىدا قىزلار ئۆزلىرى ئۈچۈن جۈر تاللاشتا ئەزەلدىن ھۆردۇر. ئۇلارغا ئاللاھ بەرگەن بۇ ھۆررىيەتنى قىسمەن ئاتا - ئانىلاردىكى مال - دۇنياغا بولغان رەزىللەرچە ھېرىسلىق بوغۇپ تاشلىماقتا. بۇ توغرىلىق مۇنداق بىر ھەدىس سابىت بولغان: " خەنسا ئىسىملىك بىر قىز پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ يېنىغا كېلىپ، ئى رەسۇلەللاھ! ئاتام مېنى تاغامنىڭ ئوغلىغا ياتلىق قىلدى. ھالبۇكى، مەن ئۇنى ياقتۇرمايمەن دەيدۇ، بۇ ۋاقىتتا پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئۇنىڭغا: "خالىسىڭىز ئاتىڭىزنىڭ بۇ تەسەررۇپىنى قوبۇل قىلىڭ، خالىسىڭىز ئۇنى رەت قىلىڭ دەيدۇ. خەنسا ئى رەسۇلەللاھ! ئاتامنىڭ بۇ ئىشىغا مېنىڭ ھېچ رىغبىتىم يوق، دېگەندە، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئۇنىڭغا:'ئۇنداقتا بۇ نىكاھ توغرا ئەمەس، سىز كېتىپ، ئۆزىڭىز خالىغان بىرسىگە ياتلىق بولۇڭ' دەيدۇ. بۇ ۋاقىتتا خەنسا، 'بولدى، مەن ئاتامنىڭ بۇ رىغبىتىنى يۈرگۈزىمەن. ئەمما مەن سىزدىن بۇ مەسىلىنى سوراشتا، ئاتىلارنىڭ قىزلىرىنىڭ توي ئىشلىرىدا ئۇلارنى ئۆزلىرى خالىمىغان بىرسىگە ياتلىق بولۇشقا زورلاش ھوقۇقى يوق ئىكەنلىكىنى كىشىلەرگە بىلدۈرمەكچى ئىدىم دەيدۇ'."

پىكىر قوشۇڭ

رادىئونىڭ ئىشلىتىش شەرتلىرىگە ئاساسەن، پىكىرلىرىڭىز تەكشۈرگۈچىلەر تەرىپىدىن تەستىقلىنىشى ۋە مۇۋاپىق دەرىجىدە تەھرىرلىنىشى تۈپەيلى، تور بەتتە دەرھال پەيدا بولمايدۇ. سىز قالدۇرغان مەزمۇنغا ئەركىن ئاسىيا رادىئوسى جاۋابكار بولمايدۇ. باشقىلارنىڭ كۆز قارىشى ۋە ھەقىقەتكە ھۆرمەت قىلىشىڭىزنى سورايمىز.