Yashan'ghanlarning hoquq-menpe'etini kapaletke ige qilish hemmining mejburiyiti
2012.12.18
Nöwette yézilarda déhqanlar ayda 60 yüen etrapida yashan'ghanlar kütünüsh sughurtisigha ige bolmaqta emma, yashan'ghanlar ijtima'iy kapalet tüzümi sistémisidiki boshluq we mes'uliyetsizlik, banka sistémisidiki mewjut nachar xizmet istili we parixorluqlar, mushu azghine kütünüsh sughurta pulining yashan'ghanlarning qoligha tégishige qulaysizliqlar, tosalghular yaratmaqta.
Her qandaq bir jem'iyette yashan'ghanlar üchün xalis xizmet qilish teshebbus qilinidu, shundaqla bu insan exlaqi we jem'iyet exlaqining muhim bir teripi, döletning qanun arqiliq yashan'ghanlarning hoquq menpe'itini qoghdash, mexsus yashan'ghanlar ijtima'iy parawanliq apparatlirini tesis qilip, iqtisadi jehettin yashan'ghanlargha ghemxorluq qilish mejburiyiti bar.
Xitayning yashan'ghanlarning hoquq menpe'itini kapaletlendürüsh qanunining 4-maddisida “Yashan'ghanlar dölet we jem'iyettin maddiy yardemge érishish hoquqi we ijtima'iy tereqqiyat netijisidin behrimen bolush hoquqigha ige” dep belgilen'gen. Bu qanun boyiche yashan'ghanlar 60 yashtin ashqanlarni körsitidu. Gerche nöwette xitay yashan'ghanlar ishlirigha ajratqan meblegh sélinmisini tedrijiy köpeytiwatqanliqini teshwiq qiliwatqan bolsimu, xitayning buninggha ajratqan meblighini iqtisadiy tereqqiyat, turmush sewiyisi we ijtima'iy tereqqiyat qedimige qarighanda yenila töwen déyishke bolidu.
Nöwette yézilardiki yashan'ghanlar ayda ige bolidighan kütünüsh sughurtisi kishi béshigha 60 yüen etrapida. Esli yashan'ghanlar qanun boyiche behrimen bolidighan yashan'ghanlar kütünüsh puli we bashqa teminatliri kapaletke ige bolushi kérek, shundaqla alaqidar tarmaqlar yashan'ghanlar kütünüsh pulini toluq bérishi shert, sewebsiz arqigha sozushqa, yaki ishlitiwélishqa bolmaydighanliqimu xitayning munasiwetlik qanunida éniq maddilar arqiliq belgilen'gen.
Emma, radi'omizgha kelgen inkaslargha qarighanda, Uyghur élide yézilardiki emgek iqtidaridin qalghan, turmush menbesi bolmighan yar-yöleksiz, peqet hökümetning ashu azghine qutquzushigha tayinip yashawatqan yashan'ghanlarning pulini qoligha élishi nurghun tosqunluqlargha uchrimaqta. Bolupmu yéqindin buyan, bu pulni banka kartisi arqiliq élish yolgha qoyulghandin kéyin, xitayche sawati bolmighan Uyghur déhqanlirigha bu xil yashan'ghanlarning turmush shara'iti, emeliy iqtidarigha mas kelmigen tereqqiyat nurghun qulaysizliqlar yaratqan.
Bu heqte qeshqerning melum yézisidiki bir Uyghur ayal özining bankida dawamliq pulini alalmay qiyniliwatqan yashan'ghanlarni uchritip turidighanliqini we ularning yoluquwatqan awarigerchiliklirini bayan qildi.
Yashan'ghanlarning hoquq menpe'itini kapaletke ige qilish, yashan'ghanlar mulazimitini yaxshi qilish, peqet qanun arqiliqla ijra qilinidighan nerse emes. Bir döletning yashan'ghanlar ijtima'iy sughurtisining qanchilik yaxshi bolup kétishidin qet'iynezer, pütkül jem'iyette, her sahede yashan'ghanlargha mas kélidighan, muwapiq yürüshlük esliheler qurulushini, yashan'ghanlar üchün muwapiq xizmet qilish we yar yölek bolush sistémisini kücheytmigende shundaqla her bir shexs özining yashan'ghanlargha xalis yardem qilish mejburiyitini ada qilmaydiken, yashan'ghanlar ning hoquq menpe'itini qoghdash qanuni özining esli ehmiyitini yoqatqan bolidu.
Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan merkizi washin'gtondiki xelq'ara Uyghur insan heqliri fondining bashqurghuchiliridin zubeyre xanim, yashan'ghanlarning hoquq menpe'itining qaysi derijide kapaletke ige qilin'ghanliqidin, shu döletning insan heqlirining qaysi derijide kapaletke ige qilinishini körüwalghili bolidighanliqi heqqide toxtaldi.