“Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi” resmi qanun'gha aylandi

Amérika prézidénti jow baydén aqsarayda qanun'gha imza qoymaqta. 2021-Yili 15-noyabir, washin'gton.

Aqsarayning 23-dékabir élan qilghan bayanatigha asaslan'ghanda, amérika pirézidénti jow baydin 23-dékabir küni “‍Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi” ge imza qoyghan. Shuning bilen 16-dékabir prézidént baydénning imza qoyushi ‍üchün aqsaraygha yollan'ghanliqi ilgiri sürülgen mezkur qanun layihesi 23-dikabir küni resmiy qanun'gha aylan'ghan.

Aqsarayning bu heqte élan qilghan bayanatida mundaq déyilgen: “2021-Yili 12-ayning 23-küni prézidént xitayning shinjang Uyghur aptonom rayonidin mehsulat import qilishni chekleydighan we shundaqla rayondiki mejburiy emgekte mes'uliyiti bar chet'ellik emeldarlarni jazalaydighan 6256-nomurluq qanunni imzalidi.”

Bayanatta yene mezkur qanunning royapqa chiqishida rol oynighan amérika awam palatasining re'isi nensiy pélosi xanim, kéngesh palatasining re'isi shumir, awam palata ezaliridin mekgawrn we kiristofér simis, kéngesh palata ezaliridin jéf mérkléy we marko rubiyoning bu jehettiki xizmetlirige rehmet éytilghan.

Amérika pirézidénti jow baydin twéttérda “‍Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi” ge imza qoyghanliqini munu sözler bilen élan qilghan: “Men bügün ikki partiye ortaq qollighan ‛Uyghur mejburiy emgekning aldini élish qanun layihesi‚ ge imza qoydum. Amérika teminlesh zenjiridiki shinjang we xitayning bashqa jayliridin kelgen mehsulatlarni öz ichige alghan barliq mehsulatlarning mejburiy emgektin xaliy bolushigha kapaletlik qilish üchün, qolimizdiki barliq wastilerni ishlitishni dawamlashturimiz.”

Amérika awam palatasining re'isi nensiy pélosi xanim özining twéttér supisida yazma élan qilip, amérika pirézidénti jow baydénning “‛‍uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni‚ gha imza qoyup, uni resmiy qanun'gha aylandurushi, mejburiy emgekning aldini élish üchün qollan'ghan küchlük tedbirdur” dégen.

U yene mundaq dep yazghan: “Xitay hökümitining Uyghurlar we bashqa musulman az sanliq milletlerge qarita élip bériwatqan irqiy qirghinchiliqi dunyaning wijdanigha qilin'ghan bir xiris. Shunglashqa awam palatasi xitay kompartiyesining mejburiy emgek ishletkenlikining jawabkarliqini sürüshte qilish üchün ikki qétim qanun maqullidi.”

Amérika tashqiy ishlar ministiri antoni bilinkén pirézidént baydén mezkur qanun'gha imza qoyghandin kéyin, özining twéttér supisida mundaq dep yazghan: “Men bu yilning béshida Uyghur lagér shahitliri, lagérlargha solan'ghanlarning a'ile ezaliri we adwokatlar bilen körüshkende, buning jawabkarliqini sürüshtürüshke wede bergen idim. Bügün prézidént ‛Uyghur mejburiy emgekning aldini élish qanuni‚ gha imza qoyup, bizning mejburiy emgekke qarshi turush iradimizni ipadilidi.”

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétimu özining twéttér supisida pirézidént baydénning mezkur qanun'gha imza qoyghanliqini tebrikligen. Ular yene mundaq dep yazghan: “Biz hökümet we alaqidar terepler bilen bizning exlaqiy pozitsiyemizni ipadileydighan shinjangdiki mejburiy emgekke we irqiy qirghinchiliqqa chétishliq qanunning toluq yolgha qoyulishida hemkarlishishini ümid qilimiz.”

Amérika kéngesh palata ezasi marko rubiyomu bu heqte mexsus bayanat élan qilghan bolup, bayanatida mundaq dégen: “Bu hazirgha qeder amérika hökümiti xitay kompartiyesining qulluq emgikige jawabkar bolushi üchün qollan'ghan eng muhim we eng ünümlük herikettur. Bu bizning béyjing bilen bolghan munasiwitimizni tüptin özgertidu. Bu qanun yene amérikaliqlarning bilip-bilmeyla xitayda qulluq emgiki arqiliq ishlepchiqirilghan mehsulatlirini sétiwalmasliqigha kapaletlik qilidu. Men baydén hökümiti we xizmetdashlirim bilen birlikte bu yéngi qanunning yolgha qoyulushi we toghra ijra qilinishigha kapaletlik qilish xizmetliride hemkarlishishini xalaymen.”

Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining mu'awin re'isi nuri türkel ependi bu heqte radiyomizning ziyaritini qobul qilip, mezkur qanunning ijra qilinishi heqqide toxtaldi. U mundaq dédi: “Bu qanunning ijra qilinishining qedem basquchiliri ikki xil yönilishte bolidu. Biri, shirketler özining sistémisidiki mezkur qanun'gha uyghun kelmeydighan nuqtilirini tüzitishi kérek. Ikkinchisi, shirketler xitaydin mejburiy emgekke chétishliq bolmighan mehsulatlarni ekeldürüsh üchün munasiwetlik orunlardin ruxset alidu.”

Nuri türkel ependi yene bezi shirketlerning etkes yollar bilen Uyghur mejburi emgikige chétishliq mehsulatlarni amérika bazirigha kérgüzüsh éhtimalliqi we uninggha qarita qollinilidighan tedbirlernimu eskertip ötti.

Amérikaning bashqa munasiwetlik hökümet emeldarlirimu amérika pirézidénti jow baydénning “‍Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi” ge imza qoyup, uni resmiy qanubn'gha aylandurghanliqini özlirining resmiy ijtima'i'i alaqe supilirida arqa-arqidin élan qilghan.

“‍Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi” ning resmy qanun'gha aylan'ghanliqi élan qélin'ghandin kéyin, muhajirettiki uyghular ijtima'iy taratqularda amérikaning Uyghur qirghinchliqini toxtitish üchün alghan bu tedbirining ünümlük bolushini ümid qilidighanliqini bildürüshken. Ular yene xitay hökümiti teripidin tutqun qilin'ghandin kéyin mejburi emgekke séliniwatqan uruq-tughqanlirining melumatlirini ijtima'iy taratqularda keng tarqitish arqiliq, bashqa démokratik döletlernimu amérikagha oxshash emeliy heriket qollinishiqa chaqiriq qilghan.

Dunya Uyghur qurultiyi özining ijtima'iy tor supilirida mezkur qanun layihesining resmiy qanun'gha aylan'ghanliqini qizghin tebrikligen. Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa ependi bu heqte radiyomizning ziyaritini qobul qilip, mundaq dédi: “‛‍uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi‚ ning resmiy qanun'gha aylinishi tarixi bir hadise boldi. Dunya Uyghur qurultiyi we pütün dunyadiki Uyghurlar bu qanunni qizghin qarshi alimiz. Dunyadiki bashqa döletlerningmu amérikani ülge qilip, mushuninggha uxshash Uyghur mejburi emgikining aldini élish qanunlirini we bashqa Uyghurlarni qoghdaydighan qanunlarni chiqirishini ümid qilimiz.”

Uyghur kishilik hoquq qurulushi, Uyghur herikiti teshkilati qatarliq Uyghurlarning muhajirettiki teshkilatlirimu bu munasiwet bilen arqa-arqidin bayanat élan qilip, mezkur qanun layihesining resmiy qanun'gha aylan'ghanliqini tebrikleshken.

Axirida nuri türkel ependi yene mezkur qanunning ehmiyiti heqqide toxtilip ötti.

Közetküchiler, “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan irqiy qirghinchiliqi we insaniyetke qarshi jinayitige zerbe bérishtiki bösüsh xaraktirliq emeliy qedemlerning biri, dep qarimaqta. Mezkur qanun chet ellerdiki Uyghurlarni we barliq Uyghurlarni qollighuchi organ we teshkilatlarning qizghin alqishigha érishken.