Итагаке: токйо шәһәр башлиқи, японийини ислам әллиригә, түркийигә дүшмән қилип қоймаслиқи керәк

Токйониң шәһәр башлиқи иносе 27 - апрел “нюйорк вақт гезити” ниң зияритини қобул қилғанда ислам әллиригә вә түркийигә қилған тәнқиди сөзлири японийә мәтбуатлирида елан қилинғандин кейин, 30 - апрел өз ишхансида мәтбуат арқилиқ өзиниң қилған тәнқидий сөзлири үчүн әпу сориған.

У шу күни японийидики кәчлик телевизийә қаналлириниң зияритини қобул қилип өзиниң истанбулға көп барғанлиқини, истанбулни яхши көридиғанлиқини билдүргән. Әмма униң нюйорк вақт гезитидә елан қилинған сөзидин кейин японийә мәтбуатлири,телевизийә қаналлири вә тор бәтлиридә бүгүн йәнә қайтидин бу муназирә үстидә от йеқилип кәтти.

японийилик түркий милләтләр җуғрапийә тәтқиқатчиси такуя бу һәқтә тохтилип мундақ деди:

- Иносениң түркийигә қилған бу тәнқиди сөзлири ялғуз түркийәгила әмәс, бәлки шәрқий түркистан, мәркизи асиядики җүмлидин барлиқ түркий милләтләр дунясиға қилинған тәнқид дәп ойлаймән.

1 - Май күни әтигәндә японлар яхши көрүдиған телевизийә қаналлиридин бири болған җ н н қанилиниң әтигәнлик “асазеба”хәвәрләр мулаһизә программисида даңлиқ телевизийә хәвәрлири риясәтчиси мино монта әпәнди токйо шәһәр башлиқиниң ислам әллири, түркийә һәққидә қилған тәнқиди сөзлири һәққидә мулаһизә йүргүзүп: “токйо шәһәр башлиқи иносениң әпу соришила купайә қилмайду. У, олимпиктин ваз кечип,дәрһал шу пулларни йәр тәврәш апитигә учриған фукишима қатарлиқ өлкиләрни әслигә кәлтүрүш қурулушиға ишлитиши керәк” деди.

японийидики язғучилардин итагаке японийә яһоо хәвәрләр тор бетидә “ токйо шәһәр башлиқи иносе токйониң олимпиккә саһипхан болуш намзатлиқидин ваз кечип, японийәниң йеқин дости түркийәниң истанбул шәһиридә өткүзүлүшини қоллиши керәк.” дегән. У йәнә сөзидә: “токйо шәһәр башлиқи иносе түркийә билән японийәниң мунасивитини чүшүнәлмигән. У,японийәниң кона дости түркийәгә японийәни дүшмән қилмаслиқи керәк. 7 Йүз милйондин ошуқ нопусқа игә ислам дунясиғиму японийини дүшмән қилмаслиқи керәк. Иносе америка мәтбуатлирини японийә мәтбуатлириға охшитип, хата чүшинип қалған. Америка мәтбуатлирини японийәдикидәк сиясәтчиләр, әмәлдарлар вә пулдарлар контрол қилалмайду.” дегән.

Узун йиллар америкидики к н н телевизийә қанилида мәслиһәтчи болған японийилик язғучи тамаса бура,yahoo.com Хәвәрләр тор бетидә: 2020 - йили олимпик тәнһәрикәт йиғини әгәр токйода өткүзүлмисә, бу шәһәр башлиқи иносениң хаталиқи вә мәсуллийити болиду. Иносе өзи бир язғучи, көп қетим әсәрлири мукапатқа еришкән. У, язғучи болғандикин әлвәттә тил җәһәттин хаталашмаслиқи керәк. У,“нюйорк вақт гезити” гә қилған сөзидин тенивалған. Мәзкур гезит сотқа чүшүшкә тәйярлинип, иносениң үналғуға елинған сөзини ашкарилимақчи болған. Әмма у, өзи ейтқан сөзләрниң аллиқачан үналғуға елинғанлиқини билмәй қалған.” дегән. У йәнә: “иносе, ислам дуняси билән, хәлқара олимпик комитетиға японийини дүшмән қилип қойди” дәп әскәрткән.

29 - Апрел күни хәлқара олимпик комитети японийә олимпик комитетиға хәт йезип, токйо шәһәр башлиқи иносениң ейтқан тәнқидий сөзлирини тәкшүрүп испатлашни өтүнгән. японийә олимпик комитети 30 - апрел дәрһал токйо шәһәр башлиқи иносениң тәнқидий сөзи үчүн әпу сорап, хәлқара олимпик тәнһәркәт комитетиға мәктуп йоллиған.

японийидә тонулған хәлқара дипломатийә тәһлилчиси амаке наото мәтбуатларға қилған сөзидә: “токйо олимпиккә саһипханлиқ қилиш салаһийитидин ваз кечиши керәк” дегән. Ундин башқа асаһи шинбун гезити:“иносениң сөзи токйони олимпиктин йирақлаштурди” дегән сәрләвилик мақалидә елан қилған. Санкен шинбун гезитидә:“ японийә олимпик комитети хәлқара олимпик комитетиға вәдә бәрди” дегән мавзуда мақалә елан қилған. Мина ми ниһон гезитидә дейилишичә: асия олимпик комитетиниң рәиси мусулман мәмликәт кувәйт падишаһлиқиниң җәмәтидин болған әхмәд. Әмди токйониң шәһәр башлиқи иносе олимпиккә саһипханлиққа таллиниши үчүн асия қитәсини бир нәччә қетим айлинип, йүгүрүп, һәммисидин әпу сориши керәк.

Майничи шинбун гезитиниң 1 - майдики санида билдүрүшичә, пәйшәнбә күнидин башлап түркийидә икки күн зиярәттә болидиған японийә баш вәзири шинзо абениң зиярити җәрянида, токйо шәһәр башлиқи иносениң қилған тәнқидий сөзлириниң икки дөләт мунасивитигә тәсир көрситиш мумкинчиликиниң қанчилик болидиғанлиқи тоғрисида японийә мәтбуатлириға японийә һөкүмәт тәрәптин суганиң бәргән баянатида: “буниң, баш вәзир абениң түркийә зияритигә тәсири болмайду. Әмма түркийә тәнтәрбийә ишлири министири суат қилич иносениң тәнқидий сөзлиригә нарази болған. Биз буни мәсилә дәп ойлимаймиз. Түркийә японийә үчүн муһим дөләт. Болмиса баш вәзир немә үчүн зиярәткә бариду? әгәр аримизда уқушмаслиқ болса дәрһал өз - ара сөзлишип, һәл қилимиз” дейилгән.

японийә баш вәзири шинзо абениң түркийә зиярити алдида түркийә мәтбуатлириниң вә түркийидикиләрниң бу мәсилигә болған қарашлирини билиш үчүн түркийидики дуня уйғур қурултийиниң муавин рәиси сейит түмтүрк әпәнди билән сөһбәт елип бардуқ.

Аваз улинишидин тәпсилатини аңлаң.