“Kanada puqraliqini kücheytish qanuni” endishe peyda qildi

Kanada parlaménti 2014 - yili aprélda “Kanada puqraliqini kücheytish qanuni” yeni“C - 24Qanuni” ni belgilep chiqqan. Mezkur qanun ötken hepte resmiy küchke ige qilinip yolgha qoyulushqa bashlighan. Bu heqte toxtalghan adwokatlarning éytishiche, qanun dölet bixeterlikini qoghdash, chégra halqighan jinayi qilmishlargha zerbe bérishte köpligen ewzelliklerge ige bolsimu, emma qanundiki bir qisim yochuqlar ularni endishige salghan.

Ularning bildürüshiche, qanundiki yochuqlar xitaydek diktator döletlerning kanadada panahlan'ghan bir qisim kishilerni parakende qilishigha qulayliq yaritip bérishi mumkin iken.

Qanunda “Bayliq oghrilap xiyanet qilish jinayiti” ötküzgen, “Bashqa döletning menpe'eti üchün kanadada turup ishpiyonluq qilghan”, “Kanadagha qarshi qoralliq heriketke qatnashqan” yaki “Bashqa dölet teripidin térrorist dep eyiblen'güchi” lerning kanada puqraliqi bikar qilinidighanliqi éniq belgilendi. Kanada hökümiti teripidin élan qilin'ghan bayanatta bildürülüshiche, yuqiriqi katégoriyege kirgüchilerning pasporti tartiwélinip kanada puqraliqi kanada köchmenler we puqralar idarisi teripidin derhal bikar qilinidiken.

Ilgiri bu xil jinayet ötküzgüchiler kanada fédératsiye sot mehkimisi, kanada köchmenler we puqralar idarisi, kanada hökümet konsuli teripidin uzun muddet tekshürüsh arqiliq bir terep qilinidighan bolup yéngi qanun'gha asasen nurghun waqit we xirajet téjep qélinidighanliqi élan qilindi.

“C - 24Qanuni” gerche kanadaning bixeterliki üchün intayin muhim rol oynaydighan bolsimu, emma xitaygha oxshash insan heqlirini depsende qilip kéliwatqan döletlerning bu qanundin paydilinip gunahsiz kishilerni jinayet töhmiti bilen eyiblep élip kétishige yol échish mumkinchiliki éghir.

Biz bu heqte kanada köchmenler we puqralar adwokati shantal desloges xanim bilen söhbet ötküzduq.

Shantal xanim “C - 24Qanuni” ning kanadaning bixeterlikide oynaydighan roli heqqide toxtilip mundaq dédi: “C - 24Qanuni” jinayetchilerning bolupmu térrorchilarning kanadagha suqunup kiriwélip jinayet ötküzüshining aldini élishta, dölitimizning tinch we xatirjemliki üchün, térrorizmgha qarshi turushta intayin muhim ehmiyetke ige. Kanadada yashap turup qosh puqraliqini saqlap bashqa döletning menpe'eti üchün ishpiyonluq xizmiti élip bérip kanada puqralirining xatirjem yashishigha dexli terz qiliwatqan ishpiyonlarmu emdi qattiq chöchüshi we ishpiyonluq heriketliridin qol üzüshi mumkin.

“C - 24Qanuni” kanadada tughulghanlar üchün küchke ige emes bolup, bezi kanadaliqlar buning kanadada tughulghan puqralar bilen tughulmighan puqralar otturisida ayrimichiliq peyda qilidighanliqini we adil bolmighanliqini bildürüp ijtima'iy tor wasitiliri arqiliq erz toplimaqta.

Emma shantal xanimning bu heqtiki köz qarishi bashqiche, u mundaq deydu: bu hergizmu puqralargha ayrimichiliq qilghanliq emes, chünki kanadada tughulghan we bashqa dölet puqraliqi yoqlarning qoghlap chiqiriwétilidighan döliti yoq, shuning üchün bu qanun ulargha ishlimeydu. Eger bir kishi gerche kanadada tughulghan turupmu ata - anisining salahiyiti bilen bashqa dölet puqraliqini saqlighan bolsa elwette u qosh puqralar uchrighan mu'amilige uchraydu. Buning kanadada tughulghan yaki tughulmaqliq bilen munasiwiti yoq.

Undaqta bu qanun birleshken döletler teshkilati arqiliq panahliq tilep kelgen kanadagha kélishtin burun bashqa herqandaq döletning puqraliqigha tewe bolmighan döletsiz kishilerge qaritilamdu, yoqmu? shantal xanim muxbirimizning bu heqtiki so'aligha jawab bérip: elwette ulargha qaritilmaydu, kanada elwette “C - 24Qanuni” ni chiqirishtin burun wetensiz kishilerning bixeterlikini közde tutqan deydu.

Emma xitay hökümiti gerche qosh puqraliqini étirap qilmaydighan bashqa dölet tewelikige ötkenlerning xitay puqraliqini bikar qiliwétidighan qanun belgiligen bolsimu emma kanada puqra'i hüseyin jélilni xitay puqra'i idi, dep térrorizm bilen qarilap tutup ketti. Hüseyin jélil emeliyette birleshken döletler teshkilati arqiliq kanadagha panahliq tiligen bolup, kanadagha kelgende qolida xitay pasporti yoq idi.

“C - 24Qanuni” gha asasen térrorizm bilen eyiblen'gen kishilerning kanada puqraliqi bikar qiliwétilse undaqta hüseyin jélilgha oxshash töhmetke uchrighan nurghun kishiler bu qanun tüpeylidin heqsizliqqa uchrishi mumkin.

Shantal bu heqte toxtilip mundaq dédi: bu qanun kishilerning bashqa dölette eyiblen'genlikining xata yaki toghra ikenlikini éniqlap olturmaydighan bolghachqa xitaydek döletlerning bu qanundin paydilinip gunahsiz kishilerni élip kétishige qulayliq yaritidighanliqi éniq. Buning aldini élish üchün shu kishiler qosh puqraliqini saqlimasliqi kérek. Bolupmu xitay hökümiti xitay puqraliqini saqlimighanlarghimu yalghan pakit bilen ésiliwalidighanliqtin heqiqeten xitayning insan heqlirini depsende qilishigha yol achidu.