Chuyên mục "Sức Khỏe và Đời Sống" của Đài Á Châu Tự Do phát thanh sáng Thứ Năm hàng tuần, qua những cuộc trao đổi giữa Trà Mi với các bác sĩ trong và ngoài nước thuộc nhiều chuyên khoa khác nhau, sẽ cung cấp kiến thức y học tổng quát nhằm giúp nâng cao nhận thức về việc chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ.
Nguyên nhân phát sinh nhu cầu mua bán này, phần là do tình trạng nguồn hiến tặng khan hiếm trong khi số trường hợp cần được ghép thận ngày càng tăng cao, phần do nhiều người vì thiếu thông tin hoặc vì túng thiếu mà đem bán nội tạng của mình để đổi lấy món tiền cứu cánh mưu sinh. Vì không lường hết những hậu quả tai hại, nhiều người sau khi bán đi quả thận, đã trở nên tàn phế, hoặc thậm chí phải sống một đời sống thực vật vô tri vô giác.
Vai trò và chức năng của thận đối với sức khoẻ con người ra sao? Những điều tối quan trọng cần lưu ý khi quyết định phẫu thuật lấy thận là gì? Đó cũng là nội dung chính của chương trình Sức Khỏe và Đời Sống hôm nay, qua cuộc trao đổi với Bác sĩ Nguyễn Minh Thành, chuyên khoa thận, hiện đang làm việc tại Miền Nam California, Hoa Kỳ:
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành : Trong người chúng ta có hai trái thận và chức năng của nó bao gồm những vấn đề như điều chỉnh chất muối và tất cả những chất cặn bã mà chúng ta cần phải bỏ ra ngoài để đừng làm hại cho cơ thể của mình. Thận giữ những chất muối và nước đồng thời thải những chất độc ra khỏi cơ thể. Đó là chức năng chính của thận.
Chức năng phụ của thận cũng không kém phần quan trọng là tiết ra những chất hormon tức là những kích thích tố tạo ra máu. Một khi một người bị suy thận thì hormon bị giảm đi và người đó sẽ bị thiếu máu, từ đó đưa đến những biến chứng khác của vấn đề bị suy thận.
Trà Mi:
Một trong hai quả thận nếu mất đi thì cũng có thể duy trì sự sống, phải không ạ?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Vâng. Theo những thống kê, nếu một người cho đi một quả thận thì vẫn có thể sống cuộc sống bình thường.
Trà Mi:
Nhưng mà có phải bất cứ ai cũng có thể cho hoặc là bán thận hay không, thưa Bác sĩ?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Phần đông thì khi một người được chọn để cho thận thì người đó phải thật là khoẻ và không mang một căn bệnh nào cả, ví dụ như bệnh tiểu đường, cao huyết áp, hoặc mang những bệnh nhiễm trùng như là HIV/AIDS. Sau khi biết người đó có sức khoẻ rồi thì lúc đó người ta mới tiếp tục những thử nghiệm để biết chức năng thận đó có tốt hay không, bằng cách xét nghiệm máu và theo dõi chức năng của thận, và chụp những hình để nhìn thấy được rõ ràng quả thận đó như thế nào.
Trà Mi:
Xin hỏi kỹ Bác sĩ là có bao nhiêu xét nghiệm cần thực hiện như là thuốc men, chế độ ăn uống, nghỉ ngơi, trước và sau khi thực hiện việc cho thận ra sao?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Trước khi thay thận thì việc ăn uống cũng bình thường thôi tại vì người cho thận không cần phải chuẩn bị gì trong vấn đề này. Sau khi thử máu mà nếu mọi chuyện bình thường thì người ta sẽ chụp 2 loại hình, một loại gọi là IVT tức là chụp làm sao để thấy được hết quả thận, thấy nó hoạt động ra làm sao, mạch máu như thế nào. Và cái thứ hai là người ta sẽ làm một cái catscan để xem trong cơ thể, trong vùng thận (của người cho thận) có bướu hay gì không. Đó là hai cái test người ta sẽ làm trước khi lấy thận ra.
Trước khi thay thận thì mình không cần dùng thuốc, không cần phải làm gì cả. Chỉ sau khi lấy quả thận ra khỏi cơ thể thì phần đông chỉ cần thuốc và vấn đề đau mà thôi, tại vì đó là một cuộc giải phẫu lớn, kéo dài khoảng dộ từ 2 tới 3 tiếng và nhiều khi tới 4 tiếng đồng hồ mới có thể lấy được quả thận ra một cách an toàn.
Nhóm người máu O là nhóm người có thể hiến thận tốt nhất, tại vì tất cả mọi người có thể nhận quả thận đó.
Hiện tại có hai cách lấy quả thận, một là mổ ở vùng bụng một vết lớn để lấy quả thận ra. Cách đó nguy hiểm tại vì có nhiều vấn đề giải phẫu hơn. Cách kia ít làm tại vì người bác sĩ giải phẫu phải được huấn luyện rất kỹ mới thực hiện được thao tác bằng nội soi và dùng những phẫu thuật đặc biệt để lấy trái thận ra. Phương pháp này làm cho người bệnh ít đau hơn và mau lành hơn.
Trà Mi:
Phương pháp nội soi mà Bác sĩ vừa nói thì những nước Á Châu như Trung Quốc thì không biết là họ đã bắt đầu áp dụng chưa, hay là họ vẫn còn dùng phương pháp cổ điển ạ?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Theo tôi biết, bên Trung Quốc họ dùng phương pháp cổ điển nhiều hơn.
Trà Mi:
Sau khi lấy thận ra cần phải thuốc men thì quá trình uống thuốc đó có lâu dài không, thưa Bác sĩ?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Sau khi giải phẫu thì ít nhất người bệnh phải có 4 tuần nghỉ dưỡng để có thể trở lại cuộc sống bình thường. Sau khoảng 8 tới 12 tuần thì họ hoàn toàn trở lại cuộc sống bình thường.
Trà Mi:
Còn uống thuốc thì chỉ là uống thuốc giảm đau thôi?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Và đa số người ta chỉ cần uống thuốc giảm đau thôi. Nhưng mà nếu ở trong những vùng như là kém vệ sinh thì vấn đề nhiễm trùng ở những vết mổ hoặc bị chảy máu thì đó là những cái nguy hiểm nhất. Giải phẫu xong rồi mà không bị chảy máu, không gì cả thì trường hợp đó là tốt rồi, nhưng mà vấn đề nhiễm trùng có thể xảy ra tại vì vết mổ lớn.
Trà Mi:
Sau khi thực hiện việc giải phẫu thận thì người hiến thận có cần phải ăn uống đặc biệt hay là nghỉ ngơi đặc biệt như thế nào?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Về vấn đề ăn uống thì thật sự sau khi cho thận xong người bệnh cảm thấy mệt mỏi lắm vì qua một cuộc giải phẫu lớn, sau đó vấn đề dinh dưỡng thật sự ra vì mệt mỏi nên vấn đề ăn uống giảm xuống, thành ra nếu mình không cẩn thận trong vấn đề đó thì vấn đề suy dinh dưỡng sẽ đến với người hiến thận. Thứ hai nữa là nếu mình phải trở về với công ăn việc làm và phải làm việc nhiều thì nó sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến sức khoẻ của mình, tại vì vấn đề đau và yếu sức làm cho người bệnh rất khó khăn trong vấn đề hoạt động trở lại. Vì vậy ít nhất phải có khoảng độ 3 đến 4 tuần lễ thì mới hy vọng người bệnh trở lại gần như bình thường.
Trà Mi:
Xin Bác sĩ cho biết những rủi ro, những biến chứng hoặc là những tác hại trước mắt cũng như lâu dài đối với người làm phẫu thuật lấy thận ra.
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Người cho thận thì thật sự ra cái rủi ro của quả thận họ cho đi nó cũng không sao cả, nhưng mà với người nhận thì nếu mà nó không hạp với loại máu thì có thể có những phản ứng cấp tính ngay lập tức. Đối với người hiến thận, theo thống kê, những biến chứng lâu dài thì không sao cả, ngoại trừ những gì mà tôi vừa nói hồi nãy. Có một số ít ngựời sau này có thể bị huyết áp hơi lên hơn người bình thường một chút xíu, nhưng mà không nhiều lắm.
Trà Mi:
Về sự giảm tuổi thọ do thiếu mất một quả thận tỷ lệ có cao không, thưa Bác sĩ?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Theo như những thống kê thì vấn đề giảm tuổi thọ là không có.
Trà Mi:
Ở Việt Nam có nhiều trường hợp người ta đi bán thận và gặp những hậu quả rất là tai hại, có thể trở thành một người sống đời sống thực vật...
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Cái đó tôi có nghe qua, tuy nhiên tôi nghĩ rằng lý do mà những điều kém may mắn đến với những người này là khi họ đi bán thận, thì người lấy quả thận của họ không có làm đầy đủ những thủ tục xét nghiệm đối với người cho thận và cơ thể của người này như thế nào trước khi làm phẫu thuật. Tôi nghĩ đó là lý do tại sao những người này họ cái đó, tức là họ đã có những căn bệnh mà những căn bệnh đó không được khám phá ra bởi những người y sĩ thực hiện cuộc phẫu thuật lấy thận của họ.
Trà Mi:
Như vậy là quá trình xét nghiệm không cẩn thận?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Dạ. Tôi nghĩ là như vậy.
Trà Mi:
Ở Việt Nam thường người ta đi qua Trung Quốc để bán thận nên xảy ra rất nhiều câu chuyện thương tâm, Bác sĩ có lời khuyên gì hay không?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Bán thận là một việc mà tôi nghĩ là không nên làm, tại vì thẳng thắn mà nói là vì lý do sinh kế mà người ta phải bán thận đi thì vấn đề trong tương lai người bán thận đó có tạo ra được nguồn lợi tức bằng lúc mình có cả hai quả thận thì không bằng. Sau này vấn đề tạo ra vật chất của người cho thận để cung cấp cho xã hội thì yếu đi và đưa đến những vấn đề khác.
Trà Mi:
Nghĩa là lợi bất cập hại phải không ạ?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Cái lợi không có nhiều hơn cái hại. Điều thứ hai rất là đáng ngại là vấn đề điều tra hoặc là khám cho bệnh nhân thước khi có cuộc phẫu thuật xảy ra hoặc khi làm phẫu thuật mà người ta không cẩn thận như là lúc người bình thường cho, hiến thận, vì đây là vấn đề mua bán, thành ra đối với những người đó họ chỉ có vấn đề về lợi, về tiền mà thôi, tức không có nghĩ tới vấn đề gì khác hơn cả. Thành ra điều đó sẽ đưa đến rất nhìều điều bất lợi cho người bệnh nhân rất là thương tâm cho những người đó.
Trước khi mình bắt đầu nghĩ đến vấn đề bán thận thì đầu tiên hết mình phải nghĩ rằng thời gian đầu khi mình giải phẫu thận xong, mình có được bao nhiêu thời gian để mình nghỉ ngơi để lấy lại sức khoẻ của mình. Nếu mà mình nghĩ rằng mình về là mình phải làm việc ngay khoảng độ nửa tháng hay một tháng sau vì vấn đề sinh nhai, mình phải làm việc lại tiếp tục, thì tôi nghĩ không nên làm chuyện đó tại vì vấn đề sức khoẻ không cho phép và nếu mình cố gắng thì chắc chắn nó sẽ ảnh huởng đến vấn đề tuổi thọ của mình.
Và những biến chứng khác ví dụ như nhiễm trùng, ví dụ như vết thương bị mở và có thể đưa đến chảy máu hoặc những nguy hiểm khác mà có thể đưa đến vấn đề tử vong. Và điều thứ hai là phải cân nhắc kỹ lưỡng khi mình đến trung tâm lấy thận thì người phẫu thuật họ có kỹ lưỡng cho mình không, hay là nếu có chảy máu hay bị nhiễm trùng thì họ cũng không coi chừng đến cho mình thì cái đó là điều rất nguy hiểm.
Trà Mi:
Tức là phải có giấy tờ gì đó cam kết một sự theo dõi thường xuyên hay chăng ạ?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Ít nhất là khi một người đi hiến thận thì phải có những cuộc theo dõi sau khi phẫu thuật, ví dụ sau khi giải phẫu xong thì khoảng hai tuần sau người cho thận phải gặp người y sĩ để tái khám xem vấn đề như thế nào và phải nghỉ ngơi như thế nào. Và sau đó một tháng thì người ta lại theo dõi tiếp, và hai tháng người ta theo dõi một lần nữa. Theo dõi những cái biến chứng nào có thể xảy ra.
Trà Mi:
Ít nhứt là có 3 lần theo dõi hậu phẫu thuật, phải không ạ?
Bác sĩ Nguyễn Minh Thành:
Ít nhất là như vậy. Con người chỉ cần có một quả thận để tiếp tục duy trì cuộc sống bình thường, tuy nhiên, nếu mà vì cuộc sống với những công việc làm rất là nặng, có thể bị tai nạn rủi ro như té hay này nọ mà có thể ảnh hưởng đến quả thận thì nếu mà mình chỉ có một quả thận, nếu mà lỡ gặp tai nạn đó xảy ra thì nguy hiểm nhất là mình sẽ không còn thận nữa, lúc đó chính mình thì mình cũng cần một quả thận để thay.
Đó là điều mà mình cần phải để ý nhất. Những người mà theo tôi nghĩ là những người bán thận thì đa số họ là những người nghèo, không đủ tiền, phải làm những công việc khó khăn, thì họ là những người có thể bị những nguy hiểm nếu bán đi một quả thận.